1. Tình hình Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991
* Chính trị
- Đối nội:
+ Tăng cường lãnh đạo toàn diện của Đảng Cộng sản.
+ Chính quyền gồm Xô viết đại biểu nhân dân (lập pháp), Hội đồng Bộ trưởng (hành pháp), Toà án & viện kiểm sát (tư pháp).
- Đối ngoại:
+ Bảo vệ hòa bình thế giới, ủng hộ giải phóng dân tộc.
+ Đối đầu với Mỹ trong Chiến tranh Lạnh.
* Kinh tế
+ 1946-1950: Khôi phục kinh tế sau chiến tranh.
+ 1950-1975: Công nghiệp & khoa học phát triển mạnh.
- Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp số 2 thế giới (sau Mỹ).
+ 1957: Phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên.
+ 1961: Phóng tàu vũ trụ có người lái.
- Từ giữa 1970: Kinh tế trì trệ, cải tổ thất bại dẫn đến khủng hoảng trầm trọng (1989-1991).
* Xã hội, văn hóa
+ Mức sống cải thiện, hệ thống y tế, giáo dục phát triển.
+ Văn hóa, nghệ thuật Xô viết rực rỡ, đóng góp vào nền văn minh nhân loại.
b) Chế độ xã hội chủ nghĩa khủng hoảng, tan rã ở Liên Xô (nửa sau thập niên 80 đến năm 1991)
- Vào thập niên 80, nền kinh tế Liên Xô bắt đầu gặp khó khăn, phải lệ thuộc vào dầu mỏ
- Năm 1985, M. Goóc-ba-chốp (M. Gorbachev) nắm quyền lãnh đạo Đảng, thực hiện cải tổ toàn diện về kinh tế và chính trị ở Liên Xô. Năm 1990, ông trở thành Tổng thống đầu tiên của Liên Xô. Tuy nhiên, công cuộc cải tổ thất bại đã đầy Liên Xô rơi vào tình trạng khủng hoảng, rối loạn.
- Tháng 8-1991, một số lãnh đạo Đảng và Nhà nước Liên Xô làm đảo chính để lật đổ M. Goóc-ba-chấp nhưng thất bại và dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng:
+ Ngày 21-12-1991: Liên Xô giải thể, thành lập Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG).
+ Ngày 25-12-1991: Gorbachev từ chức, chế độ xã hội chủ nghĩa chấm dứt.
2. Tình hình các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991
a) Tình hình các nước Đông Âu từ năm 1945 đến nửa đầu thập niên 80
* Chính trị:
- 1944-1949: Các nước Đông Âu xây dựng chủ nghĩa xã hội, liên minh với Liên Xô. Ủng hộ phong trào cách mạng thế giới.
* Kinh tế:
- 1945-1950: Quốc hữu hóa sản xuất, cải cách ruộng đất.
- 1950-1975: Công nghiệp và nông nghiệp phát triển mạnh.
* Xã hội - Văn hóa:
- Xóa bỏ giai cấp bóc lột, công nhân & nông dân là lực lượng chính.
- Hệ thống y tế, giáo dục miễn phí phát triển.
b) Chế độ xã hội chủ nghĩa khủng hoảng, tan rã ở Đông Âu (nửa sau thập niên 80 đến năm 1991)
- 1989: Đảng Cộng sản mất quyền lãnh đạo.
- 1991: Chế độ xã hội chủ nghĩa bị xóa bỏ.