Đọc hiểu
Câu 1 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều - Soạn bài Tây Tiến (trang 124): Chú ý nét đặc sắc của khung cảnh thiên nhiên và hình ảnh người lính trên nền bối cảnh thiêng liêng đó.
Trả lời:
- Khung cảnh thiên nhiên: kì vĩ, dữ dội, khắc nghiệt nhưng cũng rất nên thơ
+ Các địa danh Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu là những địa danh gợi nhắc về địa bàn hoạt động của binh đoàn tây tiến – gợi cảm giác xa côi, heo hút
+ Những con đường hành quân ở dốc núi hiểm trở: khúc khuỷu, thăm thăm, heo hút cồn mây, súng ngửi trời, ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống.
+ Rừng núi hoang dã chứa đầy bí ấn và sự đe dọa: sương lấp đoàn quân mỏi, thác gầm thét, cọp trêu người…
+ Vẻ đẹp thơ mộng mềm mại, nên thơ “Mường Lát hoa về trong đêm hơi, nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”
- Hình ảnh người lính trên nền bối cảnh thiên nhiên đó:
+ Tâm hồn lạc quan, hồn nhiên, yêu đời: “đoàn quân mỏi” – hình ảnh thả thực chỉ đoàn quân mệt mỏi trên chặng đường hành động; “hoa về trong đêm hơi” là hình ảnh lãng mãn, thấy hoa nở giữa rừng
+ Dũng cảm, bi tráng “Anh bạn dãi dầu không bước nữa/ Gục lên súng mũ bỏ quên đời”. Người lính trong cuộc hành quân mệt mỏi giục vào súng mũ ngủ say sưa như quên hết sự đời hoặc cũng có thể hiểu người lính ngã xuống trong cuộc hành trình vì mệt mỏi, vì kiệt sức do những cơn sốt rét ác tính.
+ Tình quân dân hòa hợp trong thời kì kháng chiến “Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói/ Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”.
Câu 2 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều - Soạn bài Tây Tiến (trang 125): Chú ý hình ảnh thiên nhiên và tâm trạng con người .
Trả lời:
- Hình ảnh thiên nhiên: “chiều sương ấy”, “hồn lau”, “hoa đong đưa”
+ Không gian mênh mông, ảo mộng
+ Phép đảo ngữ “Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa” thể hiện sự vắng vẻ, có chút nét đượm buồn
- Tâm trạng của con người: “có thấy”, “có nhớ”
+ Điệp ngữ: "Có thấy-có nhớ" thể hiện nỗi lưu luyến, nhớ nhung da diết
+ "Dáng người trên độc mộc": Dáng vẻ uyển chuyển, thướt tha với sự làm duyên của cánh hoa đong đưa theo dòng nước lũ.
Câu 3 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều - Soạn bài Tây Tiến (trang 125): Hình dung hình tượng người lính Tây Tiến
Trả lời:
- Hình tượng người lính Tây Tiến hiện lên với một vẻ hào hùng mà vẫn lãng mạn, hào hoa.
+ Tâm hồn lạc quan và mạnh mẽ, kiên cường trước sự hy sinh, mất mát. Sự mạnh mẽ, lạc quan thể hiện qua chi tiết “không mọc tóc”; “oai hùm”, trước khó khăn của dịch bệnh, thiếu thốn họ không nản lòng, mà chủ động đương đầu với khó khăn và mang một tâm hồn lạc quan.
+ Tâm hồn mơ mộng : Nhớ về những cô gái Hà Nội xinh đẹp, một trái tim thổn thức về tình cảm xưa đẹp đẽ
+ Hào hùng : Sự hy sinh, mất mát của người lính được thể hiện thông qua cách nói giảm nói tránh và tôn vinh “ sông Mã gầm lên khúc độc hành” –sự hy sinh trở nên thiêng liêng hơn bao giờ hết. Hình tượng người lính hiện lên là một anh hùng cách mạng, hào hùng, cao cả.
Sau khi đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều - Soạn bài Tây Tiến (trang 126): Lúc đầu, bài thơ có nhan đề là Nhớ Tây Tiến, sau đó, tác giả đổi thành Tây Tiến. Theo em, sự thay đổi đó có tác dụng gì?
Trả lời:
Sự thay đổi nhan đề từ “Nhớ Tây Tiến” thành Tây Tiến có thể phản ánh sự chuyển dịch trong tư duy và cảm xúc của tác giả Quang Dũng.
Ban đầu, “Nhớ Tây Tiến” có thể thể hiện nỗi nhớ, tình cảm sâu sắc của tác giả dành cho quãng thời gian ông cùng với đoàn quân Tây Tiến đã trải qua những khó khăn, thử thách của cuộc chiến.
Khi đổi thành “Tây Tiến”, nhan đề trở nên ngắn gọn và mạnh mẽ hơn, tập trung vào hành động, sự tiến bước của đoàn quân, thể hiện ý chí, quyết tâm của họ trong cuộc chiến tranh giành độc lập. Điều này cũng phản ánh tinh thần chiến đấu kiên cường, quyết liệt của nhân dân Việt Nam trong thời kỳ đó.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều - Soạn bài Tây Tiến (trang 126): Bài thơ có thể chia làm mấy đoạn? Nêu ý chính của từng đoạn, chỉ ra mạch liên kết giữa các đoạn.
Trả lời:
- Bài thơ có thể chia thành 4 phần:
+ Phần 1: “Sông Mã… thơm nếp xôi”: Những cuộc hành quân gian khổ và khung cảnh thiên nhiên miền Tây hùng vĩ, hoang sơ, dữ dội
+ Phần 2: “Doanh trại… hoa đong đưa”: Những kỉ niệm đẹp về tình quân dân trong đêm liên hoan và cảnh sông nước miền Tây thơ mộng
+ Phần 3: “Tây Tiến đoàn… khúc độc hành”: Chân dung người lính Tây Tiến
+Phần 4: Còn lại: Lời thề gắn bó với đoàn quân Tây Tiến
- Mạch cảm xúc của bài thơ: Mở đầu là nỗi nhớ, tiếp theo là những kỷ niệm của nhà thơ về Tây Tiến và kết thúc là lời khẳng định mãi gắn bó lòng mình với Tây Tiến.
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều - Soạn bài Tây Tiến (trang 126): Cảnh vật thiên nhiên trong bài Tây Tiến có sự khác nhau như thế nào qua các đoạn thơ? Trên nền khung cảnh thiên nhiên ấy, hình ảnh đoàn quân Tây Tiến được gợi tả như thế nào?
Trả lời:
- Cảnh vật thiên nhiên có sự thay đổi theo hướng lãng mạn, hài hòa hơn. Ở đoạn đầu, thiên nhiên hiện lên mang vẻ hùng vĩ, hiểm nguy, thì ở đoạn sau, thiên nhiên trở nên huyền ảo, sinh động cùng với niềm vui hân hoan trong tâm hồn người lính tham gia đêm hội.
- Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến được gợi tả hào hùng, mạnh mẽ nhưng cũng rất lãng mạn, hào hoa :
+ Khung cảnh thiên nhiên Tây Bắc hiện lên hùng vĩ, uy nghiêm nhưng không kém phần dữ dội. Với các câu thơ miêu tả sương núi dày đặc, dốc núi hiểm trở cũng như sự hoang sơ, bí hiểm của núi rừng. Nổi bật lên trên nền thiên nhiên thăm thẳm và hiểm nguy ấy, là hình ảnh đoàn lính trên đường hành quân mệt mỏi sau chặng đường dài. Nhưng những người lính vẫn anh dũng , kiên cường tiếp bước thực hiện nhiệm vụ của mình.
+ Khung cảnh thiên nhiên đoạn hai trở nên ấm áp và lung linh hơn thông qua ngọn đuốc rừng thắp sáng đêm văn nghệ. Kết hợp âm thanh tiếng khèn mang linh hồn của núi rừng. Khung cảnh thiên nhiên đầy thơ mộng của Mộc Châu buổi sương phủ, tạo nên bức tranh sông nước miền Tây Bắc hư ảo. Hình ảnh người lính hân hoan, hạnh phúc, tâm hồn các chiến sĩ mộng mơ, lãng mạn trong tình quân dân thắm thiết.
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều - Soạn bài Tây Tiến (trang 126): Phân tích vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng của hình tượng người lính trong đoạn thơ “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc ... Sông Mã gầm lên khúc độc hành”.
Trả lời:
- Vẻ đẹp lãng mạn của người lính Tây Tiến:
+ “không mọc tóc”: người lính đầu trọc (anh vệ trọc) vì sốt rụng hết tóc
+ “Quân xanh màu lá”: Có thể hiểu là quân thiếu thốn nên da xanh xao, hoặc người lính phải dùng lá cây để ngụy trang tránh kẻ địch phát hiện
+ “Dữ hùm” có oai phong dữ tợn như loài hồ báo rừng xanh. Đây là cách miêu tả ước lệ theo lối cổ
+ “Dáng kiều thơm”: là dáng người đẹp Hà Thành. Người lính Tây tiến đến người yêu, thật lãng mạn
=> Qua ngòi bút của Quang Dũng, những người lính Tây Tiến hiện ra đầy oai phong và dữ dội khác thường. Thực tế gian khổ thiếu thốn đã làm cho người lính da dẻ xanh xao, sốt rét làm họ trụi cả tóc. Song, cái nhìn lãng mạn của ông đã thấy họ ốm mà không yếu, đã nhìn thấy bên trong cái hình hài tiều tụy của họ chứa đựng một sức mạnh phi thường.
- Chất bi tráng về hình tượng người lính Tây Tiến:
+ “Áo bào thay chiếu anh về đất”: Nơi chiến trường trận mạc, những người lính nằm xuống cũng chẳng có tấm chiếu manh để che đậy nhưng tác giả gọi áo người lính là “áo bào” để bày tỏ sự kính trọng.
+ Nghệ thuật nói giảm nói tránh “anh về đất”; tiếng gầm của dòng sông như sự sẻ chia, đồng cảm của thiên nhiên “sông Mã gầm lên”. Và dòng sông Mã đã trân trọng đưa tiễn linh hồn người lính bằng cách tấu lên khúc nhạc trầm hùng.
=> Tóm lại, hình ảnh người lính Tây Tiến trong đoạn thơ này thấm đẫm tính chất bi tráng, chói ngời vẻ đẹp lí tưởng, mang dáng vẻ của những anh hùng kiểu chinh phụ thuở xưa một đi không trở lại.
Câu hỏi 5 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều - Soạn bài Tây Tiến (trang 126): Bài thơ Tây Tiến đậm chất nhạc, chất hoạ, có cách kết hợp từ mới lạ, độc đáo. Hãy phân tích những thành công nghệ thuật đó.
Trả lời:
- Chất nhạc, chất họa :
+ Chất họa được thể hiện rất rõ thông qua những chi tiết miêu tả về thiên nhiên vùng Tây Bắc, hùng vĩ, hiểm nguy : “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi/ Heo hút cồn mây../ Ngàn thước lên cao...”; thiên nhiên Tây Bắc huyền ảo, thơ mộng “Người đi Châu Mộc chiều sương ấy...Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa”. Hình ảnh thiên nhiên thể hiện sinh động, tái hiện qua nhiều góc nhìn, thiên nhiên vừa to lớn, trắc trở lại vừa mang một vẻ đẹp thơ mộng, hữu tình.
+ Chất nhạc thể hiện qua những âm thanh đậm chất núi rừng như “ oai linh thác gầm thét”, “cọp trêu người”; “bừng hội đuốc hoa”; “khèn lên”. Thông qua những âm thanh sinh động, mang nét kì bí, bí ẩn của vùng rừng núi như tiếng cọp, tiếng thác nước, kết hợp với âm thanh con người vui vẻ, đầm ấm “ bừng hội đuốc”, tiếng khèn, tất cả đã tạo nên bản âm hưởng núi rừng sinh động, rộn rã.
- Kết hợp từ mới lạ, độc đáo :
- “súng ngửi trời” – hình ảnh thú vị và độc đáo trong thơ văn. Thể hiện dốc núi quanh co, cao vút, một bên là núi cao hùng vĩ, một bên là vực sâu thăm thẳm. hình ảnh đã mở ra một không gian rộng lớn với mây trời. Đây là một hình ảnh nhân hóa giúp người đọc có thể cảm nhận độ cao của núi, sự heo hút, âm u của sương mù.
- “oai linh thác” – hình ảnh mới mẻ về hình ảnh dòng thác chảy. Qua đó đã gợi lên tính thiêng liêng, huyền bí của núi rừng Tây Bắc và âm hưởng hào hùng, ngân vang.
Câu hỏi 6 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều - Soạn bài Tây Tiến (trang 126): Ghi lại cảm nhận của em về cảm hứng và bút pháp lãng mạn của bài thơ Tây Tiến
Trả lời:
- Cảm hứng lãng mạn: Nỗi nhớ ngập tràn theo dòng kí ức: tác giả nhớ rừng núi hoang vu, hiểm trở, dữ dội, nhớ những cảnh đẹp huyền ảo, nên thơ, đặc biệt là nhớ bước quân hành của đoàn quân Tây Tiến, nhớ gương mặt, ánh mắt, nhớ cả những hi sinh gian khổ, những giây phút đồng đội nằm xuống nơi biên cương.
- Bút pháp của Quang Dũng trong bài thơ là bút pháp lãng mạn. Bút pháp lãng mạn là vượt lên trên thực tại (thường là khắc nghiệt) để vươn tới cái đẹp của lý tưởng, tìm cảm giác ở những nơi xứ lạ, phương xa hoặc thiên nhiên hùng vĩ, mĩ lệ, thơ mộng. Nhà thơ thường dùng các thủ pháp phóng đại, cường điệu, đối lập để tô đậm cái phi thường, gây ấn tượng mạnh về cái hùng vĩ, dữ dội và cái thơ mộng, tuyệt mĩ.
=> Nhận xét: Cảm hứng lãng mạn trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng tạo một dấu ấn đậm nét trong nền thơ Việt Nam thời kì chống thực dân Pháp. Với bút pháp lãng mạn, Quang Dũng mới phát huy được sở trường, hồn thơ của mình để đạt được thành công trong Tây Tiến, để lại cho đời một bài thơ bay bổng, say người, tràn đầy cảm hứng lãng mạn về hình ảnh một người lính đẹp và một chiến trường lịch sử hồi đầu cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc.