Đọc hiểu
Câu 1 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 138): Vấn đề chính mà tác giả nêu lên ở phần mở đầu là gì ?
Trả lời:
Vấn đề chính mà tác giả nêu lên ở phần mở đầu là vị thế của văn học đang có nguy cơ bị nghiêng ngả và có chiều sút kém trong đời sống văn hoá hiện đại.
Câu 2 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 138): Chú ý sự khác nhau giữa xem truyền hình và đọc sách.
Trả lời:
Sự khác nhau giữa xem truyền hình và đọc sách:
- Khả năng tiếp nhận:
+ Truyền hình:Hấp dẫn và dễ tiếp nhận, không đòi hỏi nỗ lực tích cực của trí tuệ
+ Đọc sách:Phải có nỗ lực trí tuệ, phải đọc đi đọc lại và ngẫm nghĩ
- Khả năng ghi nhớ:
+ Truyền hình: không nhớ được lâu
+ Đọc sách: ghi nhớ lâu và sâu hơn
Câu 3 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 138): Tác dụng của sách như thế nào ?
Trả lời:
- Sách tức ngôn ngữ có thể tạo ra cái cốt vững chãi cho trí tuệ. Sách có thể rèn luyện tư duy vì khi đọc sách bắt buộc phải có sự nỗ lực trí tuệ, phải ngẫm nghĩ mới tiếp thu được. Sách có thể rèn luyện và phát triển trí tuệ.
Câu 4 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 139): Các kiến nghị của tác giả liên quan đến đối tượng nào?
Trả lời:
Các kiến nghị của tác giả liên quan đến đối tượng:
- Trẻ em: thói quen đọc sách ngay trong thời nhỏ tuổi
- Phụ huynh: thấy được nguy hại của việc các em suốt ngày ngồi trước màn hình xem truyền hình,.. và không mó đến sách
- Nhà xuất bản sách: quan tâm đến hình thức của sách
- Nhà nước: sử dụng truyền hình để tuyên truyền cho sách
Câu 5 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 139): Chú ý những phân tích của tác giả về tác dụng to lớn của văn học.
Trả lời:
- Những phân tích của tác giả về tác dụng to lớn của văn học:
+ Văn học có tác dụng to lớn và sâu sắc giúp cho con người hiểu được chính mình. Khoa học khai hóa nhận thức về tự nhiên, về xã hội và con người nói chung. Nhưng trong đời sống tâm hồn và tâm lí con người có những lớp chiều sâu, uẩn khúc chỉ có văn học nghệ thuật mới có thể soi thấu.
+ Có những tác phẩm đọc xong ta thấy bàng hoàng: Lần đầu tiên ta nhận ra con người thực của mình…những tiềm lực lớn lao ta không ngờ đến.
Câu 6 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 139): Các lí lẽ và bằng chứng mà tác giả nêu lên là những gì ?
Trả lời:
Lí lẽ và dẫn chứng mà tác giả nêu lên là
- Lí lẽ 1: Khoa học khó có thể nắm bắt được tâm lý con người
→ Dẫn chứng: “Trong đời sống tâm hồn và tâm lí của con người ngày càng trở nên phức tạp, có những mảng, những lớp chiều sâu, những uẩn khúc chỉ có văn học và nghệ thuật mới soi thấu”
- Lí lẽ 2: Văn học có tác dụng to lớn và sâu sắc giúp cho con người hiểu được mình
→ Dẫn chứng: Câu nói của Bi- ê-lin-xki
- Lí lẽ 3: Văn học có chức năng giáo dục
→ Dẫn chứng: Câu nói của triết gia Se-ne-ca
Câu 7 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 140): Văn học và nghệ thuật có vai trò quan trọng như thế nào?
Trả lời:
Văn học và nghệ thuật có vai trò vô cùng quan trọng:
- Quản lí sự cải hóa, sự hình thành nhân cách bên trong mỗi con người
- Mỗi văn nghệ sĩ là một loại cán bộ quản lí đặc biệt – nếu có tài năng hiểu lòng người thì “hoạt động nghệ thuật sẽ là loại công tác quản lí có hiệu quả sâu sắc và gọn nhẹ nhất, tác động trực tiếp tới đối tượng không phải thông qua cấp trung gian,…”
Câu 8 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 140): Văn học nghệ thuật có khả năng giáo dục những năng lực nào khác?
Trả lời:
- Sự phát hiện những điều bí ẩn và huyền diệu mà chỉ tư duy khoa học chưa đủ mà phải có trực giác nghệ thuật thì mới phát hiện được
- Giáo dục năng lực cảm nhận sự thật
- Giáo dục năng lực cảm nhận những nỗi đau nhân tình
- Giáo dục năng lực cảm nhận cái đẹp
Câu 9 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 141): Chú ý các lí lẽ mà tác giả sử dụng.
Trả lời:
- Các lí lẽ mà tác giả sử dụng :
+ Quen với sự dối trá, mập mờ,….có thể bị dị ứng
+ Quen với lối sống bo bo, …dửng dưng với số phận người khác
=> Chứng minh lí luận năng lực cảm nhận cái đẹp ở con người ngày càng sút kém
Câu 10 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 141): Phần kết khẳng định điều gì?
Trả lời:
Phần kết khẳng định sứ mệnh vĩnh cửu, bao trùm của văn học nghệ thuật là giáo dục năng lực cảm nhận sự thật, năng lực cảm nhận nỗi đau nhân tình và cảm nhận cái đẹp.
Sau khi đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 141): Nhan đề “Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hoá con người” cho em biết được mục đích và nội dung chính của văn bản là gì?
Trả lời:
- Nhan đề cho em biết nội dung chính của văn bản là tác dụng của văn học trong việc xây dựng nhân cách văn hoá con người.
- Mục đích của văn bản là nêu ra những lý lẽ và chứng minh bằng nhiều dẫn chứng về tác dụng và giá trị của văn học.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 141): Hãy nêu nội dung chính của từng phần đã được đánh số trong văn bản trên.
Trả lời:
+ Phần 1: Sự khác nhau giữa xem truyền hình và đọc sách.
+ Phần 2: Vai trò quan trọng của văn học và nghệ thuật.
+ Phần 3: Văn học nghệ thuật với chức năng giáo dục đa năng lực
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 141): Xác định vấn đề trọng tâm của văn bản (luận đề). Tác giả Hoàng Ngọc Hiến đã phân tích ý nghĩa của vấn đề ấy trong văn bản như thế nào?
Trả lời:
- Vấn đề trọng tâm của văn bản là vai trò, chức năng của văn học trong việc xây dựng nhân cách con người.
- Tác giả đã phân tích ý nghĩa của vấn đề ấy bằng cách nêu lên để bàn luận. Tác giả nêu vấn đề, luận điểm của mình, sau đó sử dụng những lí lẽ, dẫn chứng để chứng mình cho luận điểm ấy.
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 141): Chỉ ra và phân tích một số biện pháp làm tăng tính khẳng định và phủ định vấn đề trong văn bản.
Trả lời:
Việc sử dụng các biện pháplàm tăng tính khẳng định và phủ định vấn đề đã xuất hiện xuyên suốt trong văn bản.
- Để tăng tính phủ định:
+ Dùng các từ phủ định: không phải, chẳng, không,…
+ Dùng các câu phủ định: “Tuy nhiên, riêng tôi, đã được xem và thực sự thích thú với nhiều bộ phim…”; “Nhưng trong đời sống tâm hồn và tâm lí con người…”, “Nhưng có một quan niệm khác về chức năng giáo dục…”, “Nhưng chỉ nói đến giáo dục đạo đức thì quá ít..”
- Để tăng tính khẳng định:
+ Dùng các từ khẳng định: phải, thì, chính, chỉ….
+ Dùng các câu khẳng định: “Văn học phải cạnh tranh với một đối thủ ghê gớm mà sự lớn mạnh ngày càng hùng hậu…”, “Đọc sách thì rất khác. Phải có nỗ lực của trí tuệ…”, “Truyền hình có thể lấn át văn hóa đọc nhưng cũng chính truyền hình sẽ hỗ trợ văn hóa…”, “ Chỉ tham gia vào thực tiễn xã hội con người mới..”
→ Việc sử dụng các biện pháp làm tăng tính phủ định và khẳng định góp phần thể hiện rất rõ thái độ, nhận thức, lập trường và quan điểm của người viết về vấn đề: giá trị của văn học nghệ thuật trong việc xây dựng, hình thành nhân cách của mỗi người.
Câu hỏi 5 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 141): Em có nhận xét gì về cách lập luận và ngôn ngữ biểu cảm trong văn bản “Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hoá con người”?
Trả lời:
- Cách lập luận : Văn bản có cách lập luận chặt chẽ, được biểu hiện qua các luận điểm rõ ràng như câu văn “tôi muốn nêu mấy suy nghĩ về vị thế của văn học”; lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục. Đằng sau mỗi luận điểm, tác giả đều đưa ra dẫn chứng thiết thực, hợp lý. Kết hợp với việc dùng các từ, các câu khẳng định, phủ đinh.Dựa vào các từ ngữ đó đã thể hiện rõ ràng lập luận của tác giả.
- Ngôn ngữ biểu cảm : Giàu màu sắc biểu cảm. Thể hiện qua việc tác giả kết hợp nhiều từ ngữ, như kết từ và tình thái từ : Vả chăng, đành rằng, thậm chí, lúc nào cũng, hơn lúc nào hết, quá,….
Câu hỏi 6 SGK Ngữ văn 12 Cánh Diều (trang 141): Viết một đoạn văn (khoảng 12 – 15 dòng) phát triển ý trọng tâm: “Văn học giúp em cảm nhận được nỗi đau của những kiếp người”.
Trả lời:
Văn học là mảnh đất nuôi dưỡng tâm hồn con người, bởi vậy mà văn học có giá trị vô cùng to lớn trong đời sống tâm hồn. Bên cạnh giá trị nuôi dưỡng, văn học còn giúp em cảm nhận được nỗi đau của những kiếp người. Trong thế giới văn chương không thể du nhập “những kẻ chỉ biết làm theo vài kiểu mẫu đưa cho”mà họ phải cố gắng trở thành người “đi tìm những hạt ngọc ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn con người”. Khi ta đi sâu vào bên trong con người, ta lại càng nhìn thấy những nỗi đau thương ẩn giấu. Như trong truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu, tác phẩm đã cho người đọc thấy rằng đằng sau vẻ đẹp tuyệt diệu của bức tranh thiên nhiên là một bức tranh cuộc sống vô cùng tàn khốc. Ta nhìn thấy nỗi bế tắc, bất lực, chịu đựng những trận đòn roi của người vợ, ta thấy những nỗi đau đớn và vết nứt tâm lý trong người con khi lớn lên trong môi trường bạo lực, ta cũng nhìn thấy chiến tranh đã phá huỷ con người như thế nào. Văn chương ẩn chứa bao vị đắng cuộc đời bởi mỗi câu chuyện đều ẩn chứa những nỗi niềm riêng, ẩn chứa nỗi đau của con người.