1. Sử học với công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, di sản thiên nhiên
a. Mối quan hệ giữa Sử học với công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, di sản thiên nhiên
Câu hỏi 1 mục 1a SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 27): Hãy cho biết các di sản được giới thiệu trong Hình 1, 2, 3 sẽ ra sao nếu quá trình bảo tồn và phát huy di sản của chúng không quan tâm đến việc sử dụng, ứng dụng những kết quả nghiên cứu của các ngành khoa học nói chung và Sử học nói riêng.
Trả lời:
- Khi không dựa trên cơ sở của những nghiên cứu của các ngành khoa học trong đó có Sử học thì giá trị của di sản được giới thiệu trong các hình 1,2,3 sẽ có nguy cơ bị xâm phạm, thậm chí sẽ hủy hoại di sản, sẽ làm nghèo đi kho tàng di sản của dna tộc và nhân loại.
Câu hỏi 2 mục 1a SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 27): Hãy phân tích vai trò của Sử học với công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, di sản thiên nhiên.
Trả lời:
- Đối với công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản: kết quả nghiên cứu của Sử học sẽ là cơ sở khoa học cho công tác xác định giá trị, bảo tồn và phát huy giá trị đích thực của di sản.
b. Vai trò của công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, di sản thiên nhiên
Câu hỏi 1 mục 1b SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 29): Hãy phân tích vai trò của công tác bảo tồn, phát huy giá trị của di sản văn hóa, di sản thiên nhiên.Trả lời:
- Phân tích vai trò của công tác bảo tồn, phát huy giá trị của di sản văn hóa, di sản thiên nhiên:
+ Góp phần quan trọng nhất vào việc hạn chế cũng như khắc phục có hiệu quả những tác động tiêu cực của điều kiện tự nhiên và của con người.
+ Di sản được tái tạo, giữ gìn và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
+ Góp phần phát triển đa dạng sinh học, làm tăng giá trị của khoa học di sản.
+ Góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Câu hỏi 2 mục 1b SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 29): Địa phương em đang sinh sống và học tập có di sản văn hóa, di sản thiên nhiên nào? Theo em, có thể và nên làm gì để bảo tồn và phát huy tốt hơn giá trị của di sản đó?
Trả lời:
- Em đang sống ở thành đô Hà Nội. Em rất tự hào vì nơi đây có rất nhiều di sản văn hóa và di sản thiên nhiên có thể kể đến Văn Miếu- Quốc Tử Giám, Hồ Gươm, đền thờ Hai Bà Trưng,…
- Theo em, để bảo tồn và phát huy tốt hơn giá trị của di sản ta có thể:
+ Một là, tăng cường tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.
+ Hai là, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về di sản.
+ Ba là, phát huy vai trò của cộng đồng.
+ Bốn là, tận dụng vai trò của các nhà khoa học, chuyên gia, phản biện xã hội trong bảo tồn và phát huy di sản văn hóa.
2. Sử học với sự phát triển công nghiệp văn hóa
a. Vai trò của Sử học đối với một số ngành, nghề trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa
Câu hỏi 1 mục 2a SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 30): Khai thác Tư liệu 1 (tr.29) hãy cho biết công nghiệp văn hóa bao gồm những ngành nào? Theo em, những ngành nào cần sử dụng những chất liệu về lịch sử - văn hóa trong quá trình phát triển?
Trả lời:
- Công nghiệp văn hóa Việt Nam bao gồm các ngành như: Quảng cáo; Kiến trúc; Phần mềm và các trò chơi giải trí; Thủ công mĩ nghệ; Điện ảnh; xuất bản; Thời trang; nghệ thuật biểu diễn; mĩ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm; truyền hình và phát thanh; du lịch và văn hóa.
- Theo em, tất cả các ngành thuộc lĩnh vực công nghiệp văn hóa đều cần sử dụng những chất liệu về lịch sử - văn hóa trong quá trình phát triển.
Câu hỏi 2 mục 2a SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 30): Quan sát các hình 6.7 hãy cho biết chất liệu lịch sử - văn hóa có vai trò như thế nào trong các lĩnh vực cụ thể đó?
Trả lời:
- Hình 6 - Hình ảnh từ bộ phim lịch sử nổi tiếng Thủ lĩnh nô lệ của điện ảnh Mĩ: Sử học cung cấp tri thức, ý tưởng, cảm hứng sáng tạo để thể hiện nên bộ phim.
- Hình 7 - Biểu diễn nhạc cụ dân tộc trong lễ hội đầu xuân (tại Ninh Bình): Sử học cung cấp cảm hứng biểu diễn, sáng tạo nghệ thuật để thể hiện tác phẩm âm nhạc.
Câu hỏi 3 mục 2a SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 30): Hãy phân tích vai trò của Sử học đối với một số ngành, nghề cụ thể của công nghiệp văn hóa.
Trả lời:
- Phân tích vai trò của sử học với ngành điện ảnh: sử học cung cấp tri thức, ý tưởng và cảm hứng sáng tạo cho ngành điện ảnh. Ví dụ:
+ Bộ phim điện ảnh Thủ lĩnh nô lệ (công chiếu vào năm 1960) được lấy cảm hứng từ cuộc khởi nghĩa nô lệ do Xpac-ta-cút lãnh đạo.
+ Bộ phim điện ảnh Hoàng đế cuối cùng (công chiếu vào năm 1987) được lấy cảm hứng từ cuộc đời của Phổ Nghi - vị vua cuối cùng trong lịch sử phong kiến Trung Quốc.
b. Vai trò của các ngành nghề thuộc lĩnh vực công nghiệp văn hóa đối với Sử học
Câu hỏi 2 mục 2b SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 30): Sự phát triển của các ngành trong công nghiệp văn hóa có vai trò như thế nào trong việc quảng bá tri thức và bảo tồn truyền thống lịch sử, giá trị văn hóa dân tộc và của nhân loại?Trả lời:
- Vai trò của sự phát triển các ngành trong công nghiệp văn hóa o trong việc quảng bá tri thức và bảo tồn truyền thống lịch sử, giá trị văn hóa dân tộc và của nhân loại:
+ Khi công nghiệp văn hóa phát triển, đồng nghĩa với việc các thành tựu của Sử học, những tri thức, giá trị về lịch sử, văn hoá, hình ảnh đất nước, con người Việt Nam được quảng bá, lan tỏa rộng rãi dưới nhiều hình thức sinh động, hấp dẫn hơn. Nhờ vậy, những giá trị truyền thống lịch sử - văn hóa tốt đẹp ngày càng được củng cố, truyền lại các thế hệ sau.
+ Góp một nguồn lực vật chất đáng kể tái đầu tư cho công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy các giá trị của các công trình lịch sử - văn hóa.
3. Sử học với sự phát triển du lịch
a. Vai trò của lịch sử và văn hóa đối với sự phát triển du lịch
Câu hỏi 1 mục 3a SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 31): Khai thác các tư liệu 2, 3, 4, hãy cho biết nội dung phản ánh của các tư liệu có điểm gì chung?
Trả lời:
- Các tư liệu đều chứng tỏ vai trò của lịch sử- văn hóa đối với sự phát triển du lịch trên thế giới và ở Việt Nam.
- Ví dụ tư liệu 2 đề cập đến tài nguyên du lịch Việt Nam chính là các giá trị lịch sử-văn hóa của quá khứ để lại.
- Ví dụ tư liệu 3 chứng tỏ vai trò lịch sử-văn hóa trong sự phát triển ngành du lịch ở châu Âu.
- Ví dụ tư liệu 4 cho thấy tầm quan trọng và sức hút của di tích lịch sử - văn hóa đối với thu hút khách du lịch đến Hà Nội trong những năm qua.
Câu hỏi 2 mục 3a SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 31): Từ kết quả trả lời câu 1, em hãy cho biết nội dung phản ánh của các tư liệu có điểm gì chung?
Trả lời:
- Vai trò của lịch sử và văn hóa đối với du lịch:
+ Các di tích lịch sử, di tích cách mạng…. là nguồn tài nguyên quý giá để phát triển ngành du lịch
+ Cung cấp các tri thức để hỗ trợ việc quảng bá, thúc đẩy ngành du lịch phát triển một cách bền vững
+ Cung cấp các bài học kinh nghiệm, hình thành ý tưởng để lên kế hoạch, xây dựng chiến lược phát triển ngành du lịch.
b. Vai trò của du lịch đối với việc bảo tồn di tích lịch sử và di sản văn hóa
Câu hỏi 1 mục 3b SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 32): Dựa vào kiến thức đã học và thông qua ví dụ cụ thể, hãy phân tích vai trò của du lịch đối với công tác bảo tồn di tích lịch sử, văn hóa.Trả lời:
- Du lịch góp phần bảo vệ di sản văn hóa, di tích lịch sử của các quốc gia. Chính nhu cầu tham quan, tìm hiểu, trải nghiệm của du khách đã thôi thúc các cấp chính quyền và nhân dân biết quý trọng, tự hào, quan tâm hơn nữa đến việc gìn giữ, bảo tồn, phục dựng, phát huy những giá trị di tích, di sản.
- Đó chính là sự chăm lo, bảo tồn và phát huy nguồn lực cốt lõi cho sự phát triển bền vững, hiệu quả của ngành du lịch nói chung và ngành du lịch văn hóa nói riêng.
- Một phần doanh thu từ du lịch đã được tái đầu tư vào việc bảo tồn, tôn tạo, tôn vinh, phục dựng và quản lí di tích, di sản. Các di sản văn hóa phi vật thể nhờ đó cũng được sưu tầm, nghiên cứu, phục dựng, truyền dạy và tổ chức trình diễn.
Luyện tập
Luyện tập 1 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 32): Hãy kể tên một số di tích lịch sử, di sản văn hóa, di sản thiên nhiên của địa phương em.Trả lời:
- Một số di tích lịch sử, di sản văn hóa ở Thừa Thiên Huế:
+ Nhã nhạc cung đình
+ Quần thể di tích Cố đô Huế (Đại nội, Ngọ môn; Điện Thái Hòa; Lăng tẩm các vua Nguyễn; Đàn Nam Giao; Văn Miếu…)
+ Miếu Bà Giàng
+ Lăng mộ và nhà thờ Trần Đình Bá
+ Địa đạo An Hô
+ …
Luyện tập 2 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 32): Địa phương em đã làm gì để phát huy giá trị của các công trình, di sản văn hóa/ di sản thiên nhiên?
Trả lời:
- Có chương trình múa rối nước đặc sắc, độc đáo, du khách thêm hiểu về đất nước, con người và văn hóa Việt Nam.
- Đưa nhiều khách tới các điểm di tích nổi tiếng như Khu di tích Hoàng thành Thăng Long, đền Ngọc Sơn, Văn Miếu-Quốc Tử Giám, di tích nhà tù Hỏa Lò...
- Hình thành hệ thống các điểm đến, sản phẩm du lịch đặc trưng, có chất lượng, giá trị cao.
- Phát triển sản phẩm du lịch văn hóa độc đáo, hấp dẫn; nâng cao chất lượng các khu, điểm du lịch gắn với di tích lịch sử văn hóa, lễ hội, làng nghề, làng cổ....
Vận dụng
Vận dụng 1 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 32): Giả sử có một công trình thuộc di sản văn hóa đã xuống cấp nghiêm trọng, cần được bảo tồn. Có hai quan điểm:- Xây dựng công trình tương tự với kiến trúc quy mô và hiện đại hơn trên nên di tích cũ.
- Bảo tồn nguyên trạng di tích.
Nếu được giao nhiệm vụ tư vấn để bào tồn di tích đó, ý kiến của em như thế nào?
Trả lời:
- Nếu được giao nhiệm vụ tư vấn để bào tồn di tích đó, em sẽ đề xuất việc: ưu tiên bảo tồn nguyên trạng di tích; tiến hành trùng tu, tôn tạo di tích với nguyên tắc: giữ nguyên kết cấu và hình thức ban đầu; hạn chế việc thay thế các chi tiết, vật liệu khác….
Vận dụng 2 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 32): Giả sử có một có một chủ đề của hội thảo về du lịch di sản như sau: "Lựa chọn lợi ích về kinh tế hay văn hóa lịch sử" Lợi ích lâu dài hay trước mắt?" Dựa vào những kiến thức đã học và hiểu biết của bản thân, em hãy viết 1 bài khoảng 200 từ thể hiện quan điểm của em về vấn đề được nêu.
Trả lời:
- Văn hóa lịch sử bao gồm tất cả những gì có liên quan đến con người trong suốt quá trình tồn tại, phát triển, quá trình con người làm nên lịch sử,… Nó bao gồm cả hệ thống giá trị: tư tưởng và tình cảm, đạo đức với phẩm chất, trí tuệ và tài năng, sự nhạy cảm và sự tiếp thu cái mới từ bên ngoài, ý thức bảo vệ tài sản và bản lĩnh của cộng đồng dân tộc, sức đề kháng và sức chiến đấu bảo vệ mình và không ngừng lớn mạnh.
- Văn hóa lịch sử có vị trí và vai trò đặc biệt đối với sự phát triển của một quốc gia. Văn hóa lịch sử là nhu cầu thiết yếu của đời sống con người, thể hiện trình độ phát triển chung của đất nước, là lĩnh vực sản xuất tinh thần, tạo ra các giá trị, sản phẩm làm giàu đẹp cuộc sống.
- Văn hóa lịch sử là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội”. Văn hóa lịch sử là sức mạnh nội sinh của sự phát triển đất nước. Vì vậy, cần cần lựa chọn lợi ích lâu dài, lợi ích về văn hóa lịch sử.
Vận dụng 3 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 4 (trang 32): Hãy xây dựng kế hoạch hành động để góp phần bảo vệ một di sản ở địa phương.
Trả lời:
- Lựa chọn: kế hoạch hành động bảo vệ nghệ thuật ca trù
+ Nỗ lực rèn luyện, học hỏi kinh nghiệm từ các ca nương
+ Tham gia vào câu lạc bộ ca trù tại địa phương
+ Tham gia tổ chức/ biểu diễn ca trù vào các dịp lễ tết, liên hoàn văn nghệ… (theo kế hoạch của câu lạc bộ/ của địa phương)
+ Quảng bá loại hình nghệ thuật ca trù thông qua các trang mạng xã hội như: Fackebook; You tube; Tiktok…