1. Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại
Câu hỏi 1 mục 1 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 6 (trang 50): Em hãy nêu và phân tích cơ sở của văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại.Trả lời:
- Điều kiện tự nhiên:
+ Hình thành trên các bán đảo Nam Âu.
+ Địa hình nhiều núi và cao nguyên, đất đai khô rắn, không màu mỡ, thích hợp trồng nho, ô-liu.
+ Có một số vùng đồng bằng tương đối thuận lợi trồng cây nông nghiệp.
+ Nguồn TNTN phong phú: đồng, chì, sắt,...
+ Địa Trung Hải có nhiều vùng vịnh, hải cảng,...thuận lợi cho sự giao lưu, buôn bán bằng đường biển, giúp cho người Hy Lạp, La Mã sớm tiếp thu các thành tựu văn minh phương Đông.
- Dân cư và xã hội:
+ Người Mi-nô-an là cư dân đầu tiên xây dựng nền văn minh khoảng cuối thiên niên kỉ III TCN.
+ Từ thiên niên kỉ II TCN, nhiều tộc người khác như: A-kê-an, Đô-ri-an, … di cư xuống vùng miền Trung và Nam Hy Lạp, xây dựng và mở rộng quốc gia của họ ra nhiều vùng quanh Địa Trung Hải.
- Cơ sở kinh tế
+ Ngành kinh tế chủ đạo của người Hy Lạp - La Mã cổ đại là thủ công nghiệp và thương nghiệp. Ngoài ra, nông nghiệp cũng có vai trò nhất định ở La Mã với nền kinh tế điền trang trong nông nghiệp cũng khá phát triển.
+ Nhiều xưởng thủ công chuyển luyện kim, làm gốm, chế tạo vũ khí, đóng thuyền,... đã sử dụng nhân công với số lượng lớn. Sự phát triển của thủ công nghiệp đã thúc đẩy quan hệ thương mại, đặc biệt là quan hệ buôn bán đường biển với nhiều vùng xung quanh Địa Trung Hải
- Chính trị:
+ Từ khoảng cuối TNK III TCN, cư dân ở Hy Lạp đã xây dựng các nhà nước đầu tiên. Trong thế kỉ VIII - IV TCN, những thành bang theo thể chế cộng hòa đã hình thành và phát triển ở miền Trung và Nam Hy Lạp cho tới khi Ma-xê-đô-ni-a chinh phục.
+ Khoảng giữa TK VIII TCN, thành bang La Mã được thành lập. Sau nhiều cải cách chính trị, chế độ cộng hòa được thiết lập đến cuối TK I TCN. Từ năm 27 TCN, thời kì đế chế bắt đầu kéo dài đến khi đế quốc Tây La Mã sụp đổ.
Câu hỏi 2 mục 1 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 6 (trang 54): Nêu một số thành tựu cơ bản của nền văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại và ý nghĩa của những thành tựu đó.
Trả lời:
2. Văn minh phương Tây thời kì Phục hưng
Câu hỏi 1 mục 2 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 6 (trang 55): Hãy phân tích bối cảnh lịch sử, những tiền đề kinh tế, xã hội, văn hóa dẫn đến sự hình thành phong trào Văn hóa Phục hưng.Trả lời:
- Phong trào Phục hưng ra đời trong bối cảnh quan hệ sản xuất TBCN hình thành ở các nước Tây Âu. Thế giới quan, ý thức hệ phong kiến và việc Giáo hội cơ đốc lũng đoạn nền văn hóa, tư tưởng là những trở ngại cho sự phát triển phương thức sản xuất mới. Tầng lớp tư sản mới ra đời cần có một nền văn hóa mới phù hợp với họ. Họ đã tìm kiếm, tiếp thu và phục hưng lại những giá trị và thành tựu rực rỡ của văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại.
- Mâu thuẫn xã hội sâu sắc giữa quần chúng nhân dân với giai cấp phong kiến và giáo hội.
Câu hỏi 2 mục 2 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 6 (trang 57): Hãy nêu một số thành tựu cơ bản của văn minh Tây Âu thời kì Phục hưng và ý nghĩa của những thành tựu đó.
Trả lời:
- Văn học:
+ Phát triển đa dạng, phong phú về thể loại, như: thơ, tiểu thuyết và kịch.
+ Xuất hiện nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà soạn kịch nổi tiếng, như: nhà thơ Đan-tê A-li-ghê-ri; nhà văn Mi-quen-đơ Xéc-van-téc; nhà soạn kịch Uy-li-am Sếch-xpia…
- Hội họa, kiến trúc, điêu khắc:
+ Những thành tựu bắt đầu từ I-ta-li-a và lan rộng ra khắp châu Âu.
+ Thế kỉ XV-XVI, nghệ thuật Phục Hưng đạt đến đỉnh cao với tên tuổi của nhiều danh họa và nhà điêu khắc với tên tuổi của nhiều danh họa và nhà điêu khắc: Lê-ô-na-đờ-vanh-xi,...
+ Trong kiến trúc, phong cách Phục hưng chú trọng yếu tố hình học, tính đối xứng, tỉ lệ.
- Khoa học kĩ thuật:
+ Khoa học, kĩ thuật đạt được nhiều thành tựu, đẩy lùi những ảnh hưởng và chi phối của thần học.
+ Nhiều tiến bộ về kĩ thuật, đặc biệt là trong các ngành dệt, khai mỏ, luyện kim,…
+ Tư tưởng: triết học duy vật phát triển gắn với tên tuổi của các học giả tiêu biểu như Phran-xít Be-cơn, Đề-các-tơ,...
- Ý nghĩa của những thành tựu đó:
+ Lên án gay gắt giáo hội Cơ Đốc giáo lũng đoạn, chĩa mũi nhọn đấu tranh chống lại chế độ phong kiến thối nát đương thời, đề cao giá trị con người và quyền tự do cá nhân, đề cao tinh thần dân tộc.
+ Văn hoá Phục hưng được coi là cuộc đấu tranh công khai đầu tiên trên lĩnh vực văn hoá, tư tưởng của giai cấp tư sản chống lại chế độ phong kiến lỗi thời, mở đường cho văn minh Tây Âu phát triển trong những thế kỉ tiếp theo.
Luyện tập
Luyện tập 1 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 6 (trang 57): Hãy nêu và so sánh cơ sở hình thành nền văn minh Hy Lạp cổ đại với các nền văn minh phương Đông.Trả lời:
| Nội dung | Văn minh phương Đông | Văn minh phương Tây |
| Điều kiện tự nhiên | Ven các dòng sông lớn | Hình thành trên các bán đảo |
| Nền tảng kinh tế | Kinh tế nông nghiệp | Thủ công nghiệp và thương nghiệp, nông nghiệp |
| Chế độ chính trị | Quân chủ chuyên chế | Thành bang theo thể chế cộng hòa |
Trả lời:
Luyện tập 3 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 6 (trang 57): Ph. Ăng-ghen đã viết: “... Không có cơ sở của nền văn minh Hy Lạp và đế chế La Mã thì không có châu Âu hiện đại”. Em có đồng ý với nhận định này không? Vì sao?
Trả lời:
- Em đồng ý với nhận định: “... Không có cơ sở của nền văn minh Hy Lạp và đế chế La Mã thì không có châu Âu hiện đại”. Vì các nền văn minh Hi Lạp - La Mã đã có nhiều đóng góp quan trọng và là cơ sở, nền tảng cho sự phát triển của văn minh châu Âu.
Vận dụng
Vận dụng SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức Bài 6 (trang 57): Hãy sưu tầm tư liệu (qua sách, báo, internet, …) và giới thiệu về một thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Hy Lạp – La Mã cổ đại hoặc nền văn minh Tây Âu thời kì Phục hưng.Trả lời:
- Tượng Lực sĩ ném đĩa là một bức tượng kinh điển của Hy Lạp cổ đại. Người vận động viên đang thực hiện việc ném đĩa với một dáng vẻ hoàn hảo. Cơ bắp và biểu hiện tập trung của anh tạo ra ấn tượng như một mũi tên đang căng trên dây cung trước khi được thả ra. Hiện nguồn gốc của bức tượng này chưa được xác định rõ, nhưng các nhà nghiên cứu xác định tượng được hoàn thành vào cuối giai đoạn 260-450 TCN. Nó được biết đến qua nhiều bản sao La Mã.