Mở đầu
Mở đầu SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 6): Em hãy quan sát các tranh dưới đây và thực hiện yêu cầu: Nêu các hoạt động kinh tế được mô tả trong tranh và chia sẻ hiểu biết của em về các hoạt động kinh tế đó.
Trả lời:
- Tranh 1: Hoạt động sản xuất - Để có thể tạo ra sản phẩm thủy sản bán cho người tiêu dùng thì người sản xuất cần phải có nguyên vật liệu tạo ra những giàn nuôi, thức ăn,…
- Tranh 2: Hoạt động phân phối - trao đổi: Thủy sản sau khi được đánh bắt lên sẽ được phân chia đến các đầu mối, địa điểm khác nhau để đến tay người tiêu dùng, người tiêu dùng sẽ mua các sản phẩm thủy sản đó tại các quầy thủy sản tại chợ hoặc siêu thị.
- Tranh 3: Hoạt động tiêu dùng: Người tiêu dùng sau khi mua các sản phẩm thủy sản tại chợ hoặc các siêu thị sẽ về để chế biến, sử dụng các sản phẩm đó tùy theo nhu cầu cá nhân.
- Tranh 4: Hoạt động sản xuất - Người lao động trong công xưởng sử dụng các nguyên vật liệu như máy may, vải, chỉ để tạo ra những sản phẩm may mặc cho người tiêu dùng.
- Tranh 5: Hoạt động phân phối - trao đổi, tiêu dùng: Các sản phẩm may mặc được phân phối tới các cửa hàng quần áo, người tiêu dùng sẽ đến các cửa hàng đó để mua những sản phẩm quần áo để phục vụ tùy theo nhu cầu.
1. Hoạt động sản xuất
Câu hỏi mục 1 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 7): Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.Anh D quyết định chuyển toàn bộ diện tích đất trồng lúa của gia đình sang trồng bưởi da xanh với quy mô 450 gốc. Không chỉ chăm sóc tỉ mỉ, anh D còn tích cực học hỏi các kĩ thuật trồng trọt, áp dụng biện pháp cắt tỉa cành, hạn chế sử dụng phân hoá học, ưu tiên dùng phân hữu cơ, phân vi sinh làm cho cây bưởi ngày càng sai quả. Anh D còn tận dụng đất dưới tán cây để trồng cây họ đậu, vừa tạo cho khu vườn không gian hai tầng đẹp mắt, vừa đem lại hiệu quả kinh tế cao. Mỗi năm, gia đình anh cung cấp ra thị trường nhiều nông sản sạch, có giá trị cao.
Hoạt động sản xuất trên đã mang lại hiệu quả như thế nào cho gia đình anh D và xã hội?
Trả lời:
- Hoạt động chuyển từ trồng lúa sang trồng bưởi da xanh đã giúp gia đình anh D tận dụng được tối đa diện tích khu đất, phát triển kinh tế gia đình và cung cấp cho thị trường nhiều nông sản sạch, có giá trị cao.
2. Hoạt động trao đổi - phân phối
Câu hỏi mục 2 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 7): Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu.Trường hợp 1. Doanh nghiệp dệt may T trúng thầu sản xuất quần áo bảo hộ lao động, cung cấp cho các đối tác ở châu Âu nên đã thu hẹp sản xuất áo sơ mi nam, nữ, đầu tư máy móc và nhân công hoàn thành các đơn hàng. Nhờ nhanh nhạy nắm bắt kịp xu hướng, các đơn hàng gia tăng đáng kể, doanh thu và lợi nhuận tăng, giảm bớt thiệt hại do việc tạm dừng các đơn hàng may mặc, doanh nghiệp có điều kiện duy trì sản xuất, tăng thu nhập cho công nhân.
- Nhận xét về quyết định phân bố nguồn lực sản xuất và phân chia kết quả sản xuất của các doanh nghiệp dệt may trong trường hợp trên.
- Nêu vai trò của hoạt động phân phối đối với người sản xuất và tiêu dùng.
Trường hợp 2. Nhiều siêu thị, chuỗi cửa hàng tiện lợi trong cả nước đã linh động triển khai các dịch vụ đặt hàng trực tuyến khi nhận thấy nhu cầu mua sắm trực tuyến của khách hàng đang ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt là trong tình hình dịch bệnh. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp trên còn triển khai nhóm nhân viên "đi chợ hộ, giao hàng trực tiếp hoặc khách hàng đến lấy theo các khung giờ phú hợp.
- Nêu vai trò của hoạt động trao đổi với người sản xuất và người tiêu dùng.
- Hãy kể tên các hình thức trao đổi, mua bán trực tuyến khác mà em biết.
Trả lời:
* Trường hợp 1:
- Nhận xét: Việc thu hẹp sản xuất áo sơ mi nam, nữ và tăng đầu tư máy móc, nhân công hoàn thành các đơn hàng quần áo bảo hộ thể hiện sự linh hoạt, nhạy bén trong việc nắm bắt kịp xu hướng của thị trường đem lại hiệu quả, doanh thu và lợi nhuận cho doanh nghiệp.
- Vai trò: Hoạt động phân phối là cầu nối trung gian giữa sản xuất và tiêu dùng. Nhờ có hoạt động phân phối mà sản phẩm của người sản xuất mới có thể đến tay người tiêu dùng. Cũng vì nhờ có hoạt động phân phối mà các sản phẩm của người sản xuất mới có thể bán cho người tiêu dùng, mới có thể thu được lợi nhuận.
* Trường hợp 2:
- Trao đổi sản phẩm là một khâu trung gian giữa một bên là sản xuất và phân phối với một bên là tiêu dùng. Sự trao đổi này là sự kế tiếp của phân phối, đem lại cho người tiêu dùng những sản phẩm phù hợp với nhu cầu của mình.
- Một số hình thức trao đổi, mua bán trực tuyến khác: bán hàng online bằng hình thức livestream, bán hàng trên các sàn thương mại điện tử như shopee, Lazada, Sendo,...
3. Hoạt động tiêu dùng
Câu hỏi mục 3 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 8): Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.Chỉ còn vài ngày nữa, năm học mới sẽ chính thức bắt đầu nên lượng khách hàng đến nhà sách, siêu thị mua sắm đồ dùng học tập càng tấp nập. Các sản phẩm như sách giáo khoa, vở và đồ dùng học tập với mẫu mã đẹp, chất lượng và giá cả hợp lí, của các thương hiệu nổi tiếng trong nước đã thu hút được sự quan tâm của khách hàng. So với các năm trước, người tiêu dùng hiện nay không chỉ quan tâm đến mục đích sử dụng mà còn chú ý đến nguồn gốc, nguyên liệu sản xuất nhằm đảm bảo an toàn sức khoẻ.
- Thị hiếu của người tiêu dùng thay đổi như thế nào so với các năm trước?
- Hoạt động tiêu dùng có vai trò như thế nào đối với sản xuất, phân phối – trao đổi?
Trả lời:
- So với các năm trước thị hiếu của người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến mục đích sử dụng mà còn chú ý đến nguồn gốc, nguyên liệu sản xuất nhằm đảm bảo an toàn sức khỏe.
- Hoạt động tiêu dùng chính là mục đích của sản xuất, con người sản xuất ra các sản phẩm là để thỏa mãn các nhu cầu vật chất và tinh thần của mình. Nhờ có cầu nối trung gian là hoạt động phân phối – trao đổi mà những sản phẩm từ hoạt động sản xuất mới đến tay người tiêu dùng.
4. Trách nhiệm của công dân trong việc tham gia vào các hoạt động kinh tế
Câu hỏi mục 4 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 9): Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi.Trường hợp 1. Anh K dự định mở cửa hàng bán trà sữa ngay trước cổng trường học. Anh sẽ tìm mua nguồn nguyên liệu rẻ, bột trà chế biến từ bột màu, đường hoá học, hương vị chế tạo từ các chất tổng hợp,... Anh cho rằng điều này không những tạo sự hấp dẫn của sản phẩm mà giá bán sẽ rẻ.
- Em có nhận xét gì về dự định hoạt động kinh doanh của anh K?
- Em sẽ có lời khuyên như thế nào đối với anh K?
Trường hợp 2. Với phương châm "Sức khoẻ người tiêu dùng là tiêu chí hàng đầu", Doanh nghiệp Q luôn sản xuất các sản phẩm từ nguồn nguyên liệu tự nhiên, bao bì đóng gói thân thiện với môi trường. Nhiều năm qua, Doanh nghiệp Q liên tục trồng cây xanh xung quanh nhà máy, tạo cảnh quan môi trường xanh, sạch. Doanh nghiệp cũng đầu tư kinh phí để cải tiến thiết bị sản xuất, xây dựng hệ thống xử lí xả thải, giảm thiểu tối đa nguy cơ ô nhiễm môi trường.
- Em có nhận xét gì về hoạt động của Doanh nghiệp Q?
- Hoạt động đó có ý nghĩa như thế nào đối với kinh tế - xã hội?
Trả lời:
* Trường hợp 1:
- Nhận xét: Dự định hoạt động kinh doanh của anh K sẽ không đạt hiệu quả. Vì anh K là người mới mở cửa hàng nên nếu anh sử dụng những nguyên liệu rẻ, kém chất lượng như vậy thì sẽ không thu hút được nhiều khách hơn nữa việc sử dụng những nguyên liệu rẻ, kém chất lượng như thế sẽ không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm gây nguy hại cho sức khỏe người tiêu dùng, vi phạm đạo đức người kinh doanh.
- Em sẽ khuyên anh K nên lựa chọn những nguyên liệu sạch, đảm bảo chất lượng để tạo ra thương hiệu cho riêng mình.
* Trường hợp 2:
- Hoạt động của doanh nghiệp K rất chuyên nghiệp và cần được nhân rộng.
- Việc doanh nghiệp đặt sức khỏe của người tiêu dùng làm tiêu chí hàng đầu, sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường sẽ mang đến cho thị trường những sản phẩm an toàn, giá trị dinh dưỡng cao. Đồng thời, doanh nghiệp cũng có ý thức bảo vệ môi trường trong quá trình sản xuất. Đây là một điều rất cần thiết và phải được phổ cập rộng rãi đối với các doanh nghiệp sản xuất hiện nay.
Luyện tập
Bài tập 1 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 10): Trao đổi cùng các bạn và cho biết, em đồng tình hoặc không đồng tình với ý kiến nào. Giải thích vì sao.a. Chỉ khi kinh doanh hàng hoá mới tạo ra lợi ích về kinh tế, từ đó thúc đẩy và phát triển kinh tế quốc gia.
b. Hoạt động tiêu dùng là căn cứ để xác định số lượng, chất lượng hàng hoá.
c. Hạn chế hoạt động sản xuất là biện pháp cần thiết để cải thiện tình trạng ô nhiễm môi trường ở nước ta hiện nay.
d. Phân phối – trao đổi đóng vai trò là cầu nối thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng.
Lời giải:
- Em đồng tình với các ý kiến b, d.
* Giải thích:
- Hoạt động tiêu dùng là khâu cuối cùng, là động lực và mục đích của quá trình sản xuất, phân phối-trao đổi hàng hóa. Do đó, các yếu tố liên quan đến hàng hóa (số lượng, chất lượng, kiểu dáng, mẫu mã,...) sẽ được định hướng theo nhu cầu của thị trường.
- Phân phối - trao đổi đóng vai trò là cầu nối thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng, vì nếu không có các hoạt động phân phối - trao đổi, hàng hóa sản xuất ra sẽ khó tiếp cận người tiêu dùng. Từ đó, hạn chế khâu sản xuất mà người tiêu dùng có nhu cầu lại không biết mua hàng ở đâu.
Bài tập 2 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 10): Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu.
Trường hợp 1. Nhờ mô hình xe công nghệ mà thị trường dịch vụ taxi, "xe ôm" công nghệ, giao hàng nhanh,... tại các thành phố lớn sôi động hơn. Việc này góp phần phát triển nền kinh tế – xã hội, tạo việc làm và nhu cầu sử dụng lao động, làm thay đổi thói quen tiêu dùng, sinh hoạt và di chuyển của người dân theo hướng tiện lợi, tích cực.
- Xác định các hoạt động kinh tế mà các hãng xe công nghệ đang tham gia.
- Nêu những đóng góp mà các hãng xe công nghệ mang lại cho nền kinh tế.
Trường hợp 2. Sắp đến ngày 8 tháng 3, K bàn với T cùng nhau góp tiền để dành mua hoa về bán. Nhờ khéo tay và ham học hỏi, K và T kết được những bó hoa vô cùng xinh xắn, rất được khách hàng yêu thích và ủng hộ. Việc kinh doanh trên đem lại cho K và T một số tiền nhỏ. Hai bạn dự định dùng số tiền ấy tham gia một khoá học về cắm hoa, nhằm phát triển năng khiếu của bản thân.
- Xác định hoạt động kinh tế mà K và T đã tham gia.
- Nhận xét về việc làm của K và T khi tham gia vào hoạt động kinh tế trên.
Trường hợp 3. Xu hướng "tiêu dùng xanh" hiện nay đang được nhiều người quan tâm. Người tiêu dùng chuyển sang lựa chọn các sản phẩm như bình đựng nước bằng thuỷ tinh thay cho bình nhựa, sử dụng túi vải thay cho túi nilon,... Điều này góp phần tạo nên được sản phẩm thân thiện môi trường, giảm chất thải và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
- Xác định hoạt động kinh tế trong trường hợp trên.
- Nhận xét về tác động của xu hướng “tiêu dùng xanh” đến đời sống xã hội.
Lời giải:
* Trường hợp 1:
- Các hoạt động kinh tế:
+ Hoạt động sản xuất: Các hãng xe tuyển dụng tài xế và kí kết hợp đồng, chuẩn bị phương tiện, trang phục cho tài xế.
+ Hoạt động phân phối - trao đổi: các hãng xe mở app trên phần mềm, tài xế kết nối với khách hàng qua app đó trên điện thoại, khách hàng lựa chọn theo nhu cầu cá nhân.
+ Hoạt động tiêu dùng: tài xế thực hiện lái xe, giao hàng đến điểm đến mà khách hàng yêu cầu.
- Những đóng góp: Làm tăng GDP trong ngành vận tải lên đáng kể, tăng thu nhập và thu nhập ổn định cho người lao động, thúc đẩy và thu hút đầu tư mới, đặc biệt là vào lĩnh vực đổi mới, sáng tạo, góp phần đẩy nhanh phát triển kinh tế số ở Việt Nam nói chung và lĩnh vực vận tải nói riêng.
* Trường hợp 2:
- K và T đã tham gia hoạt động sản phân phối - trao đổi.
- Khi tham gia hoạt động kinh tế trên, K và T đã mang lại cho thị trường những sản phẩm phong phú, đa dạng, có giá trị thẩm mĩ, đáp ứng đời sống tinh thần của người tiêu dùng.
* Trường hợp 3:
- Hoạt động kinh tế:
+ Hoạt động tiêu dùng: Người tiêu dùng lựa chọn các sản phẩm bình đượng nước bằng thủy tinh, sử dụng túi vải,…
- Nhận xét: Xu hướng “tiêu dùng xanh” góp phần giảm thải rác thải nhựa, túi nylon ra môi trường, có những lợi ích như nâng cao độ an toàn, sức khỏe và giảm chi phí cho người tiêu dùng; giảm thiểu sử dụng năng lượng và tài nguyên thiên nhiên.
Bài tập 3 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 10): Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi:
Gia đình M chuyên trồng và cung cấp sản phẩm rau hữu cơ ra thị trường. Sau giờ học, M thường giúp bố mẹ đóng gói sản phẩm. Nhờ khả năng giao tiếp tốt, bố mẹ giao cho M nhiệm vụ trực điện thoại trả lời các đơn đặt hàng của khách hàng. M còn tìm tòi, giới thiệu sản phẩm của gia đình qua mạng xã hội, để mọi người biết đến nhiều hơn.
- M đã tham gia hoạt động nào cùng gia đình? Em có ý kiến như thế nào về việc làm của M?
- Em sẽ làm gì để tham gia vào các hoạt động kinh tế phù hợp với lứa tuổi?
Lời giải:
- M đã tham gia hoạt động phân phối – trao đổi cùng gia đình khi đã tham gia trả lời điện thoại các đơn đặt hàng của khách hàng, M còn giới thiệu sản phẩm của gia đình qua mạng xã hội để mọi người biết đến nhiều hơn.
- Việc làm của M đã trực tiếp tham gia trực tiếp vào hoạt động kinh tế của gia đình, đem lại cơ hội và khả năng phát triển và tiêu thụ sản phẩm của gia đình.
- Em sẽ lựa chọn, học hỏi thêm những kiến thức kinh tế phù hợp để tham gia vào những hoạt động kinh tế phù hợp với lứa tuổi của mình, tham gia hỗ trợ những hoạt động kinh tế phù hợp với khả năng.
Bài tập 4 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 1 (trang 11): Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi
Khu vực nhà B sinh sống có nhiều hộ sản xuất kinh doanh làm sợi bún, phở. Thấy hộ kinh doanh P thường xuyên để bún dưới đất, B về nhà nói chuyện với mẹ:
- Mẹ ơi, hộ kinh doanh P không che đậy bún để ruồi bọ bay vào, rất mất vệ sinh ạ!
Mẹ B thở dài:
- Vậy thôi, từ mai nhà mình không mua bún ở đó nữa. -
B nói thêm:
- Hay là mình báo chính quyền đi, mẹ?
Nghe vậy, mẹ của B bảo:
- Nhưng cũng là tình làng nghĩa xóm. Khó nghĩ quá!
Câu hỏi:
- Em có đồng tình với hành động của B không? Vì sao?
- Nếu là B, em sẽ nói như thế nào với mẹ?
Lời giải:
- Em đồng tình với hành động của B
=> Giải thích: nếu không có những biện pháp răn đe, xử phạt thì hộ kinh doanh kia sẽ vẫn ngang nhiên buôn bán, chỉ nghĩ đến lợi nhuận mà không quan tâm đến sức khỏe người tiêu dùng. Những người mua không biết hoặc không để ý sẽ phải chịu hậu quả về sức khỏe.
- Nếu là B, em sẽ nói rõ những tác hại, hậu quả của việc bán hàng không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm cho mẹ để mẹ không vì tình làng nghĩ xóm mà bỏ qua cho hộ kinh doanh đó.
Vận dụng
Vận dụng 1: Em hãy cùng các bạn lên ý tưởng cho kế hoạch kinh doanh một mặt hàng, phù hợp với đối tượng người mua là học sinh trung học phổ thông.Trả lời:
- Mặt hàng kinh doanh: hoa, thiệp để tặng nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11.
- Thời gian thực hiện: Từ ngày 10/11 đến ngày 20/11.
- Quá trình thực hiện:
+ Góp quỹ để mua nguyên vật liệu làm hoa và thiệp.
+ Tiến hành làm hoa và thiệp với nhiều mẫu mã đa dạng.
+ Tiến hành quảng cáo tại lớp - trường, giao bán và nhận làm hoa, thiệp theo sở thích của các bạn học sinh.
+ Thực hiện bán các sản phẩm hoa và thiệp.
+ Tiến hành nghiệm thu kế hoạch.
Vận dụng 2: Em hãy tìm hiểu và viết bài giới thiệu một sản phẩm thân thiện với môi trường và chia sẻ cùng các bạn trong lớp.
Gợi ý:
Có thể thực hiện theo dàn ý sau:
A. Mở bài: Giới thiệu sản phẩm thân thiện với môi trường (túi giấy, túi vải)
B. Thân bài: Mô tả chi tiết về chất liệu, hình dáng, công dụng của sản phẩm và triển vọng phát triển.
- Chất liệu: được sản xuất từ các vật liệu thân thiện với môi trường như giấy, vải,...
- Hình dáng: phong phú, đa dạng, phù hợp với những mục đích sử dụng khác nhau.
- Công dụng: Có thể sử dụng để đựng quà, đựng đồ đạc, sách vở, thức ăn,... Túi vải có thể sử dụng được nhiều lần, vừa tiện dụng, vừa tiết kiệm chi phí.
- Triển vọng phát triển:
+ Giảm thiểu rác thải nhựa đang trở thành một vấn đề cấp bách đối với toàn thế giới, chính vì vậy, việc thay thế nhựa bằng những vật liệu thân thiện với môi trường là vô cùng cần thiết và cần được lưu ý trong thói quem tiêu dùng của người dân hiện nay.
+ Các loại túi vải, túi giấy có rất nhiều mẫu mã, kiểu dáng để lựa chọn. Thiết kế của các mẫu túi này cũng rất hiện đại, bắt mắt, có thể mang đi chơi, đi học, đi làm.
C. Kết bài: Khẳng định ý nghĩa, lợi ích của việc sử dụng túi vải, túi giấy.