Mở đầu
Mở đầu SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 19 (trang 129): Theo em, việc thực hiện pháp luật có ý nghĩa như thế nào trong đời sống hằng ngày?Trả lời:
- Pháp luật có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống xã hội.
- Vì pháp luật không chỉ là công cụ để nhà nước quản lý xã hội; phương tiện để công dân thưc hiện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cùa mình, mà còn tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của ý thức đạo đức, lành mạnh hóa đời sống xã hội và góp phần bồi đắp những giá trị mới.
1. Khái niệm và các hình thức thực hiện pháp luật
Câu hỏi 1 mục 1 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 19 (trang 129): Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi.Trường hợp 1. Trong khu dân cư, gia đình bà A thực hiện phân loại rác thải, bỏ rác đúng nơi quy định. Không lấn chiếm lề đường làm nơi để rác sinh hoạt.
Trường hợp 2. Bà B và một số người dân tụ tập buôn bán, lập chợ tự phát lấn chiếm lòng lề đường, cản trở giao thông. Đội quản lí trật tự đô thị đã yêu cầu giải tán, lập biên bản xử phạt, thu giữ phương tiện. Đó là việc đội quản lí trật tự đô thị áp dụng pháp luật để xử lí hành vi vi phạm pháp luật.
- Chỉ tiết nào trong 2 trường hợp trên thể hiện ý thức thực hiện pháp luật của các chủ thể?
- Theo em, thực hiện pháp luật là gì? Em hãy nêu những biểu hiện của việc thực hiện pháp luật.
Trả lời:
- Trường hợp 1: Gia đình bà A thực hiện phân loại rác thải, bỏ rác đúng nơi quy định, không lấn chiếm lề đường làm nơi để rác sinh hoạt.
- Trường hợp 2: Đội quản lí trật tự đô thị đã yêu cầu giải tán, lập biên bản xử phạt, thu giữ phương tiện đối với hành vi tụ tập buôn bán, lập chợ tự phát lấn chiếm lòng lề đường. cản trở giao thông.
+ Thực hiện pháp luật là quá trình hoạt động có mục đích, làm cho những quy định của pháp luật đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi hợp pháp của các cá nhân, tổ chức.
- Biểu hiện của việc thực hiện pháp luật:
+ Giữ gìn, thực hiện nếp sống văn minh nơi công cộng, không hút thuốc lá, không gây mất trật tự, làm mất vệ sinh, vứt rác bừa bãi,..
+ Đảm bảo đúng nội quy khi đến thăm quan, học tập, vui chơi ở những nơi như bảo tàng, thư viện, công viên,…
+ Bảo vệ môi trường, bảo vệ của công.
+ Thực hiện tốt luật lệ an toàn giao thông.
Câu hỏi 2 mục 1 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 19 (trang 130): Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi.
Trường hợp 1. Luật Giao thông đường bộ quy định người tham gia giao thông khi điều khiển xe máy phải đội mũ bảo hiểm. Khi điều khiển xe máy A đã tự giác thực hiện việc đội mũ bảo hiểm.
Trường hợp 2. Ông D năm nay ngoài 60 tuổi, ông đến phòng Công chứng để lập di chúc. Nội dung di chúc sẽ để lại toàn bộ tài sản cho vợ và các con.
Trường hợp 3. Cơ quan thuế ra quyết định xử phạt đối với người kinh doanh có hành vi trốn thuế.
Trường hợp 4. Anh A không vận chuyển, tàng trữ, lưu hành, mua bán tiền giả.
- Theo em, đâu là hành vi hợp pháp của chủ thể trong các trường hợp trên?
- Học sinh có cần thực hiện pháp luật hay không? Vì sao?
Trả lời:
- Chủ thể trong các trường hợp trên đều thực hiện những hành vi hợp pháp.
- Học sinh cần thực hiện pháp luật.
* Giải thích: pháp luật là hệ thống những chuẩn mực về hành vi, là quy tắc ứng xử chung mà mỗi công dân cần phải tuân theo để đảm bảo trật tự, an sinh xã hội.
2. Công dân và việc thực hiện pháp luật
Câu hỏi mục 2 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 19 (trang 130): Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi.Tình huống 1.
H là học sinh lớp 10, có đam mê hội hoạ. Một hôm, bố H bảo:
- Theo bố, con đam mê hội hoạ tất nhiên là tốt. Nhưng con nên nên tập trung học những môn thi trung học phổ thông quốc gia.
Mẹ H tiếp lời:
- Mẹ cũng nghĩ như bố! Đam mê và học hành nên cùng phát triển con ạ!
Được sự động viên của bố mẹ, H đạt được kết quả học tập tốt, tham gia kì thi vẽ tranh Vì một Việt Nam xanh tươi, nhờ vào năng lực và quyết tâm, kì thi đó H đạt giải nhất.
Câu hỏi:
- H đã thực hiện quyền và nghĩa vụ gì của công dân Việt Nam? Trong câu chuyện trên, H đã sử dụng quyền đó như thế nào?
- Xung quanh em có trường hợp nào đã sử dụng tốt quyền công dân? Hãy chia sẻ cùng các bạn và thầy cô.
Tình huống 2.
Trên đường đi học về, T và V nhặt được một túi xách trong đó có 150 triệu đồng. T nói với V:
- Đây là tài sản của người khác đánh rơi, phải đem đến cơ quan công an để tìm chủ sở hữu.
Nhưng V lại không đồng ý và nói với T:
- Đây là của rơi vô chủ nên chúng ta có thể mang về chia nhau sử dụng.
Câu hỏi:
- Em đồng ý với cách ứng xử của T hay V? Tại sao?
- Theo em, giao nộp tài sản nhặt được có phải là tuân thủ pháp luật không?
Trả lời:
Tình huống 1:
- H đã thực hiện quyền được phát triển của công dân Việt Nam. Mọi công dân có quyền được khuyến khích, bồi dưỡng để phát triển tài năng.
H đã sử dụng quyền đó bằng cách nghe lời bố mẹ học tập tập để có kết quả học tập tốt, đồng thời tham gia kì thi vẽ tranh Vì một Việt Nam xanh tươi để thỏa mãn đam mê hội họa của mình. Nhờ năng lực và quyết tâm, H đã được giải Nhất kì thi đó.
- Trường hợp sử dụng tốt quyền công dân:
+ Trong cuộc họp Tổ dân phố X họp bàn về việc giữ gìn vệ sinh khu phố, bà H với tư cách là một người dân của khu phố đã đứng lên đưa ra các giải pháp giữ gìn vệ sinh khu phố và tranh luận về trách nhiệm của người dân trong khu phố. Bà H đã sử dụng tốt quyền tự do ngôn luận của mình.
Tình huống 2:
- Em đồng ý với cách ứng xử của T vì khi nhặt được của rơi của người khác cần phải đem đến cơ quan công an để tìm chủ sở hữu, chứ không được chiếm làm của riêng, đó là hành vi vi phạm pháp luật.
- Theo em, giao nộp tài sản nhặt được là hành vi tuân thủ pháp luật.
Luyện tập
Bài tập 1 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 19 (trang 132): Em đồng ý hay không đồng ý với nhận định nào dưới đây? Vì sao?a. Mọi cá nhân, tổ chức đều được thực hiện pháp luật dưới hình thức áp dụng pháp luật.
b. Cấp dưỡng cho con sau li hôn là thi hành pháp luật.
c. Không kết hôn giữa những người chưa đủ tuổi theo quy định pháp luật là tuân thủ pháp luật.
d. Đi bầu cử khi đủ tuổi theo quy định pháp luật là sử dụng pháp luật.
Lời giải:
Em đồng ý với các ý kiến b, c, d
Em không đồng ý với ý kiến a
* Giải thích: Áp dụng pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật, trong đó, các cơ quan nhà nước, nhà chức trách có thẩm quyền hoặc tổ chức xã hội được Nhà nước trao quyền căn cứ vào quy định của pháp luật để đưa ra các quyết định.
Bài tập 2 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 19 (trang 132): Em hãy cho biết các hành vi sau ứng với những hình thức thực hiện pháp luật nào. Vì sao?
a. Không sử dụng điện thoại khi điều khiển xe máy.
b. Thực hiện thủ tục cấp Căn cước công dân.
c. Thực hiện nghĩa vụ đóng thuế.
d. Lựa chọn nghề nghiệp, công việc và nơi làm việc.
đ. Thực hiện các quy định về phòng bệnh và khám, chữa bệnh.
e. Xét xử các hành vi vi phạm pháp luật hình sự.
g. Thực hiện quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm.
h. Không tàng trữ trái phép chất ma tuý.
Lời giải:
a - Tuân thủ pháp luật
b - Sử dụng pháp luật
c - Thi hành pháp luật
d - Sử dụng pháp luật
đ - Thi hành pháp luật
e - Áp dụng pháp luật
g - Sử dụng pháp luật
h - Tuân theo pháp luật
Bài tập 3 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 19 (trang 132): Em hãy đọc tình huống sau và thực hiện yêu cầu.
Anh N năm nay 22 tuổi, vừa tốt nghiệp đại học và được Công ti A tuyển dụng với mức lương cao. Cùng lúc đó, anh N nhận được lệnh gọi nhập ngũ của Ban Chỉ huy quân sự địa phương. Anh N không biết phải xử lí như thế nào. Tâm sự với bạn thì nhận được lời khuyên:
- Theo mình, Anh N nên nhập ngũ. Vì đây là nghĩa vụ của công dân.
Sau vài ngày suy nghĩ, N quyết định sẽ lên đường nhập ngũ. Anh cho rằng đó vừa là trách nhiệm, vừa là nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi công dân đối với Tổ quốc. Em hãy chia sẻ hiểu biết của bản thân về trách nhiệm tham gia nghĩa vụ quân sự.
- Em hãy chia sẻ hiểu biết của bản thân về trách nhiệm tham gia nghĩa vụ quân sự.
Lời giải:
- Công dân có bổn phận tham gia nghĩa vụ quân sự, thực hiện nghĩa vụ quân sự là trách nhiệm của mỗi công dân đối với Tổ quốc, không phân biệt dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ văn hóa, nghề nghiệp … Nhằm góp phần xây dựng an ninh quốc phòng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
- Những công dân đến tuổi tham gia nghĩa vụ quân sự cần thực hiện tinh thần trách nhiệm, nghĩa vụ của mình đối với Tổ quốc. Mỗi gia đình cần động viên, khuyến khích con em mình tham gia thực hiện nghĩa vụ quân sự khi đến tuổi như pháp luật quy định.
Bài tập 4 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 19 (trang 133): Em hãy đóng vai và xử lí tình huống sau:
H và M là bạn thân học chung lớp 10B. Gần đây, H thấy M có các biểu hiện khác lạ thường xuyên bỏ học. Giờ ra chơi, H phát hiện M lén vào nhà vệ sinh để sử dụng chất kích thích. H lên tiếng khuyên can:
- Sao bạn lại làm thế, mình còn nhỏ, sử dụng những thứ này không tốt cho sức khoẻ đâu!
M đáp:
- Mình chỉ thử cho vui thôi. Không sao đâu!
H lo lắng nói:
- Mình thấy sức khoẻ bạn dạo này không ổn. Bạn hay nghỉ học, ngủ gật trong lớp nữa.
Nghe vậy, M tỏ vẻ khó chịu:
- Thôi không phải việc của bạn, bạn đừng nói nữa.
Lời giải:
Cách giải quyết:
- Nếu em là H, em sẽ tìm cách khuyên bảo M, nói cho M biết đây là hành động vi phạm pháp luật, ảnh hưởng đến sức khỏe và cả tương lai sau này của M.
- Nếu M vẫn không chịu thay đổi, em sẽ nói với lớp trưởng hoặc trực tiếp phản ánh với cô giáo chủ nhiệm để cô có biện pháp xử lí kịp thời, tránh để xảy ra những hậu quả đáng tiếc.
Vận dụng
Vận dụng 1: Em hãy viết đoạn văn (khoảng 100 chữ) để nhắc nhở bản thân nghiêm túc tuân thủ pháp luật khi tham gia giao thông.Trả lời:
- Là một người tham gia giao thông tôi nhận thấy rằng chúng ta cần phải có trách nhiệm trong việc đảm bảo an toàn giao thông cho đất nước. Chúng ta cần nêu cao ý thức chấp hành luật giao thông, tích cực tham gia xây dựng văn hóa giao thông không chỉ bằng những lời nói mà cả bằng hành động cụ thể, thiết thực để góp phần làm giảm thiểu những thiệt hại do tai nạn giao thông gây nên. Sau đây là một số nội dung cơ bản mà mỗi chúng ta đã, đang và cần phải tiếp tục thực hiện:
+ Trước khi tham gia giao thông phải kiểm tra mức độ an toàn của phương tiện
+ Phải đảm bảo đầy đủ giấy tờ theo quy định khi tham gia giao thông
+ Phải đội mũ bảo hiểm đảm bảo chất lượng. Nói không với mũ bảo hiểm kém chất lượng.
+ Đi đúng làn đường, phần đường, vạch đường,… theo quy định, luôn luôn có thái độ chấp hành đúng luật lệ an toàn giao thông.
+ Đảm bảo đúng tốc độ. Nêu cao ý thức nhường đường, rẽ trái, rẽ phải… đúng quy định. Rèn luyện tính kiên nhẫn, chờ đợi khi gặp đèn tín hiệu giao thông hay tắc đường.
+ Phải biết giúp đỡ người bị tai nạn giao thông.
+ Bảo vệ người thân, bạn bè, đồng chí, đồng nghiệp khỏi tai nạn giao thông bằng cách thường xuyên nhắc nhở, kiểm tra, phê bình, kiểm điểm việc chấp hành luật giao thông.
+ Bảo dưỡng định kỳ các phương tiện cẩn thận.
+ Rèn luyện nếp sống văn hoá trong giao thông và thực hiện tốt quy ước “Bốn không, Ba có” mà Ủy Ban An toàn Giao thông quốc gia đã kêu gọi toàn dân thực hiện khi tham gia giao thông.
- Với thông điệp “An toàn giao thông là trách nhiệm của mọi người, mọi nhà”, tất cả chúng ta hãy nhận thức sâu sắc về vấn đề An toàn giao thông và bằng việc làm của mình trong việc chấp hành luật giao thông, xây dựng văn hóa giao thông.
Mỗi lời nói gắn với việc làm của mỗi người, tuy rất nhỏ nhưng có ý nghĩa vô cùng lớn đối với bản thân, gia đình và xã hội. Chúng ta hãy luôn luôn cố gắng để hoàn thành tốt nghĩa vụ và trách nhiệm của mình trên “Mặt trận giao thông”, để đem lại hạnh phúc cho mình, cho mọi người, mọi nhà và cho toàn xã hội.
Vận dụng 2: Em hãy đánh giá hành vi thực hiện pháp luật của bản thân trong thời gian vừa qua và đề ra ít nhất 03 điều cần phát huy, 03 điều cần thay đổi.
Trả lời:
- Trong thời gian qua bản thân đã rất nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật ở mọi lúc, mọi nơi, làm tròn quyền và nghĩa vụ của công dân đối với việc thực hiện pháp luật.
- 03 điều cần phát huy
+ Ý thức tuân thủ pháp luật trong cuộc sống
+ Thực hiện tốt các quyền của công dân
+ Tích cực tham gia các cuộc thi liên quan đến pháp luật
- 03 điều cần thay đổi
+ Cần chú trọng tìm hiểu thêm kiến thức về pháp luật
+ Dám tố giác những hành vi vi phạm pháp luật
+ Tích cực tuyên truyền, vận động người thân thực hiện đúng pháp luật.