Giải SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 7: Thuế và thực hiện pháp luật về thuế

- Thuế giá trị gia tăng là thuế tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.

- Đối tượng nộp thuế: tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế giá trị gia tăng (sau đây gọi là cơ sở kinh doanh) và tổ chức, cá nhân nhập khẩu hàng hóa chịu thuế giá trị gia tăng (sau đây gọi là người nhập khẩu).

- Đối tượng chịu thuế: Hàng hóa, dịch vụ sử dụng cho sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng ở Việt Nam trừ một số đối tượng đã được quy định rõ tại Luật thuế giá trị gia tăng.

Theo Luật Quản lí thuế số 38/2019/QH14 quy định về người nộp thuế như sau:

Điều 2. Đối tượng áp dụng

1. Người nộp thuế bao gồm:

a) Tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân nộp thuế theo quy định của pháp luật về thuế;

b) Tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân nộp các khoản thu khác thuộc ngân sách nhà nước;

c) Tổ chức, cá nhân khấu trừ thuế.

Đối với hoạt động bán lẻ hàng hóa (tạp hóa) ngoài thuế GTGT, TNCN, hộ kinh doanh còn phải nộp lệ phí môn bài một lần từ đầu năm theo mức 300 000 đồng/năm nếu doanh thu trên 100 triệu đến 300 triệu đồng/năm; mức 500 000 đồng/năm nếu doanh thu trên 300 triệu đến 500 triệu đồng/năm; mức 1 triệu đồng/năm nếu doanh thu trên 500 triệu đồng/năm

(Trích NĐ 139/2016/NĐ-CP quy định về lệ phí môn bài)

Thuế là một khoản nộp ngân sách nhà nước bắt buộc của tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân theo quy định của các luật thuế.

Thuế là nghĩa vụ thanh toán mà các thể nhân và pháp nhân khi có các dấu hiệu và điều kiện được quy định cụ thể trong Luật thuế thì phải thực hiện đối với Nhà nước và được đảm bảo thực hiện bằng sự cưỡng chế của Nhà nước.

- Hãy liệt kê các loại thuế trong thông tin trên.

- Chia sẻ hiểu biết của em về một loại thuế vừa nêu.

- Các loại thuế trong thông tin trên:

+ Thuế GTGT

+ Thuế TTĐB

+ Thuế bảo vệ môi trường

+ Thuế thu nhập doanh nghiệp

+ Thuế thu nhập cá nhân

+ Thuế tài nguyên

+ Thuế xuất, nhập khẩuThuế sử dụng đất nông nghiệp

+ Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp.

- Hiểu biết của em về thuế thu nhập cá nhân:

+ Thuế thu nhập cá nhân (Personal income tax) là khoản tiền mà người có thu nhập phải trích nộp trong một phần tiền lương, hoặc từ các nguồn thu khác vào ngân sách nhà nước sau khi đã được giảm trừ. Thuế thu nhập cá nhân không đánh vào những cá nhân có thu nhập thấp, do đó, khoản thu này sẽ công bằng với mọi đối tượng trong, góp phần làm giảm khoảng cách chênh lệch giữa các tầng lớp trong xã hội.

+ Có 2 đối tượng phải nộp thuế thu nhập cá nhân: Cá nhân cư trú và cá nhân không cư trú tại Việt Nam có thu nhập chịu thuế. Cụ thể:

+ Với cá nhân cư trú: Thu nhập chịu thuế là khoản phát sinh trong và ngoài lãnh thổ Việt Nam (không phân biệt nơi trả thu nhập)

+ Với cá nhân không cư trú: Thu nhập chịu thuế là thu nhập phát sinh tại Việt Nam (không phân biệt nơi trả và nhận thu nhập).

+ Vai trò của Thuế thu nhập cá nhân: Tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước; Góp phần thực hiện công bằng xã hội; Điều tiết vĩ mô nền kinh tế; Phát hiện thu nhập bất hợp pháp; Khắc phục hạn chế của các loại thuế khác; Hạn chế thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp

Căn cứ vào mục đích điều tiết của Nhà nước, thuế được chia làm 2 loại:

– Thuế trực thu là loại thuế mà Nhà nước thu trực tiếp vào ngân sách một phần của đối tượng nộp thuế.

– Thuế gián thu là loại thuế không trực tiếp đánh vào thu nhập và tài sản của người nộp thuế mà đánh một cách gián tiếp thông qua giá cả hàng hoá và dịch vụ.

Thuế giá trị gia tăng: thuế tính trên khoản giá trị tăng thêm của hàng hoá, dịch vụ phát sinh trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.

Thuế bảo vệ môi trường: thuế thu tính vào sản phẩm, hàng hoá (sau đây gọi chung là hàng hóa) khi sử dụng gây tác động xấu đến môi trường.

Thuế thu nhập cá nhân: thuế tính trên thu nhập của người nộp thuế sau khi đã trừ các thu nhập miễn thuế và các khoản được giảm trừ gia cảnh.

* Từ thông tin 1, em hãy xác định đâu là thuế trực thu, đâu là thuế gián thu trong các loại thuế ở thông tin 2.

- Thuế trực thu: Thuế thu nhập cá nhân

- Thuế gián thu: Thuế giá trị gia tăng, thuế bảo vệ môi trường

Theo Tổng cục Thống kê, hoạt động sản xuất kinh doanh của nền kinh tế tiếp tục phục hồi giúp cho thu ngân sách nhà nước ước tính cả năm 2021 đạt 1 523,4 nghìn tỉ đồng và vượt dự toán năm. Các hoạt động chi ngân sách nhà nước tập trung ưu tiên cho công tác phòng, chống dịch Covid-19, khắc phục thiên tai, đảm bảo quốc phòng, an ninh và hỗ trợ người dân gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh. Tổng sản phẩm (GDP) của nước ta năm 2021 tăng 2,58%, bình quân năm 2021 chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng 1,84% so với bình quân năm 2020. Công tác quốc phòng, an ninh được giữ vững, các chính sách xã hội được quan tâm và thực hiện tốt.

(Trích Báo cáo tình hình kinh tế – xã hội năm 2021, Tổng cục Thống kê)

Thuế được xem là khoản thu quan trọng, ổn định lâu dài. Nguồn thu từ thuế vào ngân sách nhà nước chỉ được sử dụng để đáp ứng nhu cầu chi tiêu công của Nhà nước. Nguồn thu từ thuế một phần được sử dụng cho hoạt động của bộ máy nhà nước, phần lớn được đầu tư cho văn hoá, y tế, giáo dục, thể dục thể thao, tài trợ xã hội, nghiên cứu khoa học,...

- Thuế đóng vai trò như thế nào?

- Theo em, vì sao Nhà nước phải thu thuế?

- Vai trò của thuế:

+ Là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước.

+ Hỗ trợ và đầu tư cho các lĩnh vực: văn hóa, y tế, giáo dục, thể dục thể thao, quốc phòng, an ninh,…

+ Công cụ điều tiết nền kinh tế, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững.

- Nhà nước phải thu thuế vì thuế là tiền đề cần thiết để duy trì quyền lực chính trị và thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước. Thuế được xem là khoản thu quan trọng và lâu dài. Nguồn thu từ thuế được sử dụng để đáp ứng nhu cầu chi tiêu công của Nhà nước.

Anh A làm việc trong lĩnh vực công nghệ cho một công ti nước ngoài có chi nhánh ở Việt Nam. Hằng năm, tổng thu nhập anh A khoảng hơn 500 triệu đồng. Tuy nhiên cơ quan thuế phát hiện anh A chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế theo quy định của pháp luật hiện hành.

- Hành động trốn thuế của anh A là trái với qui định của pháp luật, vi phạm qui định về việc đóng thuế thu nhập cá nhân.

a. Mỗi cá nhân có quyền được hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện việc nộp thuế; cung cấp thông tin, tài liệu để thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi về thuế.

b. Các doanh nghiệp có trách nhiệm yêu cầu cơ quan quản lí thuế xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của mình.

c. Các cá nhân có quyền chấp hành quyết định, thông báo, yêu cầu của cơ quan quản lí thuế, công chức quản lí thuế theo quy định của pháp luật.

d. Các doanh nghiệp có trách nhiệm thực hiện đăng kí thuế, sử dụng mã số thuế theo quy định của pháp luật.

đ. Thuế trực thu bao gồm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế bảo vệ môi trường.

e. Thuế có vai trò kiềm chế lạm phát, ổn định giá cả.

- Ý kiến a - Em đồng tình với ý kiến trên vì đây là quyền của công dân về thuế được quy định tại Luật Quản lí thuế.

- Ý kiến b - Em không đồng tình với ý kiến trên vì đây là quyền không phải trách nhiệm: các doanh nghiệp có quyền được yêu cầu cơ quan quản lí thuế xác nhận việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của mình.

- Ý kiến c - Em không đồng ý với ý kiến trên vì đây là trách nhiệm không phải quyền của các cá nhân trong việc chấp hành quyết định, thông báo, yêu cầu của cơ quan quản lí thuế, công chức quản lí thuế theo quy định của pháp luật.

- Ý kiến d - Em đồng tình với ý kiến trên vì đây là trách nhiệm của công dân về thuế được quy định tại Luật Quản lí thuế.

- Ý kiến đ - Em không đồng tình với ý kiến trên vì thuế bảo vệ môi trường là thuế gián thu.

- Ý kiến e - Em đồng tình với ý kiến này vì thông qua các quy định của pháp luật thuế, Nhà nước chủ động can thiệp đến cung - cầu của nền kinh tế. Sự tác động của Nhà nước để điều chỉnh cung - cầu của nền kinh tế một cách hợp lý sẽ có tác động lớn đến sự ổn định và tăng trưởng kinh tế, theo đó kiềm chế được lạm phát, giúp ổn định giá cả. Bằng các quy định của pháp luật thuế, Nhà nước tác động tích cực đến cung - cầu của nền kinh tế trong tất cả các giai đoạn từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.

Công ti A vừa nhập một lô hàng có trị giá lên đến hàng tỉ đồng. Tuy nhiên, khi đến hải quan sân bay công ti chỉ khai nhập ít hơn số lượng cũng như trị giá của lô hàng nhằm mục đích trốn thuế. Chi cục Hải quan tiến hành kiểm tra, phát hiện có sự sai sót lớn và tiến hành xử phạt hành chính công ti A theo đúng quy định của pháp luật.

- Em có nhận xét gì về hành vi của Công ti A trong trường hợp trên?

- Em đồng tình hay không đồng tình với cách xử lí của Chi cục? Vì sao?

- Hành vi của Công ti A là hành vi vi phạm Luật Quản lí thuế theo quy định của pháp luật hiện hành. Công ti A đã không trung thực trong việc khai thuế một cách chính xác khi đã khai nhập ít hơn số lượng cũng như giá trị của lô hàng.

- Em đồng tình với cách xử lí của Chi cục vì đã nhanh chóng tiến hành kiểm tra lô hàng của Công ti A và tiến hành xử phạt hành chính theo đúng quy định của pháp luật.

Hành vi thực hiện pháp luật về thuế của chủ thể kinh tế trong các trường hợp:

- Trường hợp 1: Doanh nghiệp N đã vi phạm qui định của Nhà nước do không đóng thuế đúng thời hạn.

- Trường hợp 2: Anh A đã nghiêm chỉnh chấp hành, thực hiện qui định về việc đóng thuế thu nhập cá nhân.

- Trường hợp 3: Chị B đã vi phạm qui định của Nhà nước về việc đăng kí mã số thuế và nộp thuế theo qui định.

- Trường hợp 4: Việc làm của Công ti M nhằm bảo mật các thông tin liên quan đến công ti. Ngoài các thông tin cần thiết theo qui định của pháp luật, công ti không cần phải công khai các thông tin khác.

* Giống nhau:

- Là một trong những phương thức thu thuế theo quy định của pháp luật về thuế.

- Đều là một nguồn điều tiết vào thu nhập của các cá nhân, tổ chức trong xã hội.

- Người chịu thuế là người phải đều phải trích một phần tài sản để chuyển cho ngân sách Nhà nước mà không thể khước từ hoặc trì hoãn, hay nói cách khác bản chất của hai hình thức thu thuế này đều mang tính chất bắt buộc.

* Khác nhau:

- Ví dụ 1: Đối với thuế trực thu áp dụng cho thuế thu nhập cá nhân: Nếu một công ty sản xuất hoạt động với doanh thu 1 triệu đô la, 500.000 đô la là chi phí bán hàng và 100.000 đô la là tổng chi phí hoạt động, thu nhập trước lãi, thuế, khấu hao (EBITDA) sẽ là 400.000 đô la. Nếu công ty không có nợ, khấu hao, và có thuế suất doanh nghiệp là 35%, thuế trực thu của nó sẽ là 140.000, có nguồn gốc là: ( 400,000 x 0,35) = 140,000).

- Ví dụ 2: Đối với thuế gián thu: Trong đó thuế tiêu thụ đặc biệt đánh vào các mặt hàng, dịch vụ khác nhau thuộc hàng hóa phải chịu thuế. Cụ thể các loại hàng hóa, dịch vụ phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt được quy định tại Điều 2 Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt 2008 sửa đổi, bổ sung 2014 như sau:

+ Bia; rượu; xì gà, thuốc lá điếu và chế phẩm khác được tạo ra từ cây thuốc lá với mục đích sử dụng để hút, hít, nhai, ngửi, ngậm; tàu bay, du thuyền; các loại xe như xe mô tô hai bánh, xe mô tô ba bánh mà có dung tích xi lanh trên 125cm³,…

Các loại thuế được tính khi người thân trong gia đình hoặc một cá nhân có nhu cầu mua các mặt hàng điện tử, xe ô tô, xe gắn máy,...

- Thuế GTGT: Đây là thuế áp dụng với tất cả các mặt hàng và tùy vào từng loại mặt hàng sẽ có mức thuế suất từ 0% tới 5% thậm chí sẽ có một số loại mặt hàng có thuế suất 10%

- Thuế tiêu thụ đặc biệt: So với hai loại thuế trước thì loại thuế này đơn giản hơn vì chỉ áp dụng cho một số mặt hàng nhất định mà nhà nước quy ước như rượu bia, xe oto, thuốc lá…. và một số mặt hàng như quần áo, trang sức, phụ kiện, điện tử, nước hoa sẽ không phải chịu thuế này.

- Thuế nhập khẩu từ nước ngoài: Đối với các lô hàng nhập khẩu từ nước ngoài mà tổng giá trị lô hàng dưới 1 triệu đồng thì sẽ được miễn hoàn toàn các loại thuế trên còn nếu trên 1 triệu thì phải nộp các khoản thuế giá trị gia tăng và khi hàng vào Việt Nam phải nộp thêm thuế nhập khẩu và thuế tiêu thụ đặc biệt tùy vào mặt hàng.