Mở đầu
Mở đầu SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 10 (trang 56): Em hãy liệt kê một số dịch vụ tín dụng phổ biến hiện nay ở Việt Nam và cho biết, khi sử dụng dịch vụ tín dụng, em cần lưu ý những điều gì?Trả lời:
* Một số dịch vụ tín dụng phổ biến hiện nay:
- Tín dụng thương mại
- Tín dụng nhà nước
- Tín dụng ngân hàng
- Tín dụng tiêu dùng
* Những lưu ý khi sử dụng dịch vụ tín dụng:
- Thực hiện đúng cam kết về khoản vay, thời hạn thanh toán và lãi suất với bên cho vay tín dụng.
- Cân nhắc nhu cầu sử dụng tiền vay tín dụng phù hợp với năng lực tài chính cá nhân.
1. Một số dịch vụ tín dụng
a. Tín dụng thương mại
Câu hỏi mục 1a SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 10 (trang 56): Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.Doanh nghiệp A (chuyên về sản xuất bút bi, đồ dùng học tập) cho doanh nghiệp B (chuyên kinh doanh các mặt hàng văn phòng phẩm) mua chịu các sản phẩm của mình trong một thời gian do hai bên cam kết. Doanh nghiệp B sẽ đẩy mạnh bán hàng để thu hồi vốn và có lợi nhuận kinh doanh. Khi đến hạn hoàn trả, doanh nghiệp B sẽ hoàn lại số tiền đã mua chịu hàng hoá ban đầu cho bên A cùng với một số tiền lãi theo thoả thuận. Nhờ có hình thức mua chịu hàng hoá này, 2 doanh nghiệp A và B đã giảm được sự lệ thuộc vốn vào Nhà nước hoặc các ngân hàng. Đồng thời, dịch vụ này giúp cả hai doanh nghiệp mở rộng quan hệ hợp tác kinh doanh lâu bền hơn.
- Doanh nghiệp A và B giữ vai trò gì trong mối quan hệ tín dụng trên?
- Dịch vụ tín dụng trong trường hợp trên có những đặc điểm gì? Đặc điểm nào thể hiện tính ưu thế của tín dụng này trong nền kinh tế? Vì sao?
Trả lời:
- Doanh nghiệp A đóng vai trò là bên cho vay, doanh nghiệp B đóng vai trò là bên đi vay.
- Đặc điểm:
+ Là quan hệ tín dụng do các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, doanh nhân cấp cho nhau.
+ Không có sự tham gia của hệ thống ngân hàng, Nhà nước.
+ Hình thức: mua bán chịu
- Đặc điểm thể hiện tính ưu thế của tín dụng này đó là không có sự tham gia của hệ thống ngân hàng, Nhà nước vì khi không có sự tham gia của hệ thống ngân hàng, Nhà nước sẽ không phải tuân theo những quy định, cam kết bắt buộc rườm rà; không phải lệ thuộc vào vốn Nhà nước và các ngân hàng. Ngoài ra nó còn tạo khả năng mở rộng hợp tác lâu bền giữa các doanh nghiệp với nhau.
b. Tín dụng nhà nước
Câu hỏi mục 1b SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 10 (trang 57): Em hãy đọc trường hợp sau và thực hiện yêu cầu.Trường hợp 1. Để đảm bảo học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn không phải bỏ học, Chính phủ đã ban hành Quyết định 157/2007/QĐ-TTg và Quyết định số 853/2011/QĐ-TTg về tín dụng đối với học sinh, sinh viên. Điều kiện cho vay đơn giản, học sinh, sinh viên đang sinh sống trong hộ gia đình cư trú hợp pháp tại địa phương nơi cho vay có đủ điều kiện tiêu chuẩn; hoặc học sinh, sinh viên năm thứ nhất có giấy báo trúng tuyển hoặc giấy xác nhận được vào học của nhà trường sẽ được vay 2 500 000 đồng/tháng với lãi suất 6.6%/năm.
Trường hợp 2. Thực hiện Quyết định 135/2020/QĐ-TTg về Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, thời gian qua, tỉnh T đã đầu tư 80 công trình ở các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, ấp đặc biệt khó khăn. Bên cạnh đó, tỉnh cũng triển khai dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hoá sinh kế và nhân rộng 20 mô hình giảm nghèo trên địa bàn các xã ngoài chương trình với 420 hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo tham gia.
Các chủ trương, chính sách về phát triển kinh tế xã hội và giảm nghèo tại tỉnh T đã thể hiện được sự quan tâm của Chính phủ đối với người dân và thực sự đi vào cuộc sống của người dân, được nhân dân phấn khởi đón nhận.
- Cho biết vai trò của Nhà nước trong mối quan hệ tín dụng nhà nước.
- Nêu một số đặc điểm của tín dụng nhà nước. Giải thích vì sao lãi suất vay của tín dụng nhà nước hấp dẫn hơn các ngân hàng thương mại.
Trả lời:
- Trong tín dụng nhà nước, nhà nước là bên cho vay.
=> Nhà nước thường cung cấp dịch vụ bằng cách: cho vay đầu tư, hỗ trợ lãi suất sau đầu tư và bảo lãnh tín dụng.
- Một số đặc điểm của tín dụng nhà nước:
+ Tính cưỡng chế, tính chính trị, tính xã hội.
+ Lãi suất vay của tín dụng nhà nước hấp dẫm dẫn hơn các ngân hàng thương mại vì tín dụng nhà nước có tính xã hội, nhằm hỗ trợ người dân hoặc doanh nghiệp thuộc một số ngành nhất định, tạo điều kiện thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.
c. Tín dụng ngân hàng
Câu hỏi mục 1c SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 10 (trang 57): Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.Anh B có nhu cầu vay tiền ở Ngân hàng C để mua căn hộ. Nhân viên ngân hàng tư vấn cho anh B 2 dịch vụ tín dụng nhà đất gồm: vay thế chấp và vay tín chấp. Anh B thắc mắc:
- Hai dịch vụ này khác nhau như thế nào vậy chị?
Nhân viên ngân hàng trả lời:
- Vay thế chấp là hình thức vay tiền có tài sản thế chấp để đảm bảo cho khoản vay, ví dụ như anh cần có giấy tờ chứng minh quyền sở hữu nhà đất, xe cộ hoặc các tài sản khác có giá trị tương đương để thế chấp ở ngân hàng. Vay tín chấp là vay tiền không cần tài sản đảm bảo cho khoản vay, anh cần chứng minh năng lực tài chính của mình qua hợp đồng lao động, bảng lương để ngân hàng xét duyệt ạ.
Anh B hỏi thêm:
- Vậy tôi cần đảm bảo các điều kiện gì để sử dụng 2 dịch vụ trên của ngân hàng?
Nhân viên ngân hàng giải đáp:
- Thưa anh, khi anh sử dụng bất kì dịch vụ vay tín chấp hoặc vay thế chấp, ngân hàng sẽ là bên đặt ra các điều kiện tín dụng cho khách hàng như: hạn mức vay, thời hạn vay, lãi suất. Nếu anh chấp thuận các điều kiện của ngân hàng đặt ra thì kí kết hợp đồng vay mượn và phải thực hiện nghiêm túc hợp đồng đã kí kết.
Anh B sau một hồi im lặng liền nói:
- Tôi sẽ về suy nghĩ thêm về việc sử dụng các dịch vụ này. Cho tôi hỏi thêm thông tin về lợi thế của các dịch vụ này nhé.
Nhân viên ngân hàng trình bày cho anh B tỏ tường:
- Khi anh sử dụng tín dụng ngân hàng, ưu thế lớn nhất chính là sự tiện lợi do mạng lưới ngân hàng có chi nhánh khắp cả nước và linh hoạt về đối tượng vay mượn là tiền, vốn.
Câu hỏi:
- Các dịch vụ tín dụng của Ngân hàng C có đặc điểm gì?
- Anh B cần đáp ứng điều kiện gì để sử dụng các dịch vụ tín dụng mà Ngân hàng C cung cấp?
Trả lời:
- Các dịch vụ tín dụng của Ngân hàng C có đặc điểm:
+ Vay thế chấp: vay tiền có tài sản thế chấp để đảm bảo cho khoản vay
+ Vay tín chấp: vay tiền không cần tài sản đảm bảo cho khoản vay, cần chứng minh năng lực tài chính của bên vay qua hợp đồng lao động, bảng lương.
+ Ngân hàng sẽ là bên đặt ra hạn mức vay, thời hạn vay, lãi suất cho khách hàng.
- Anh B cần đáp ứng những điều kiện sau:
+ Có tài sản thế chấp như giấy chứng nhận quyền sở hữu đất, xe cộ hoặc các tài sản tương đương khác đối với vay thế chấp hoặc giấy tờ để chứng minh năng lực tài chính như hợp đồng lao động, bảng lương đối với vay tín chấp.
+ Đáp ứng những điều kiện do ngân hàng đặt ra về hạn mức vay, thời hạn vay, lãi suất.
d. Tín dụng tiêu dùng
Câu hỏi mục 1d SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 10 (trang 58): Em hãy đọc trường hợp sau và thực hiện yêu cầu:Chị D muốn mở thẻ tín dụng để mua sắm hàng hoá ở nước ngoài. Chị đến ngân hàng để đăng kí mở thẻ tín dụng. Tư vấn viên tín dụng trao đổi với chị D về một số điều kiện sử dụng thẻ tín dụng rằng:
- Thưa chị, việc thanh toán bằng thẻ tín dụng dựa trên uy tín cá nhân, chị sẽ không trả lãi trong vòng 45 ngày sau khi sử dụng thẻ. Ngân hàng sẽ ứng trước tiền cho chị và chị sẽ thanh toán lại cho ngân hàng trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được thông báo thanh toán nợ. Nếu chị thanh toán khoản vay quá hạn hoàn trả, chị sẽ mất thêm chi phí là số tiền lãi quá hạn. Hạn mức tín dụng sẽ căn cứ vào thu nhập bình quân của chị theo hợp đồng lao động. Hạn sử dụng cho thẻ là 5 năm.
Chị D đặt câu hỏi:
– Chị có cần thế chấp tài sản gì để đăng kí sử dụng thẻ tín dụng không em?
Tư vấn viên giải đáp:
- Chị không phải thế chấp bất cứ một loại tài sản nào khi đăng kí thẻ. Chị chỉ cần chứng minh được thu nhập định kì và ổn định với ngân hàng.
Chị D tiếp tục thắc mắc:
– Vậy chị muốn dùng thẻ tín dụng để mua hàng trả góp thì bên em tính phí thế nào?
Tư vấn viên trả lời:
– Đối với hình thức mua hàng trả góp, chị sẽ kết hợp việc trả ngay một phần theo hợp đồng hoặc giao kèo bán chịu trả góp với số tiền lãi hằng tháng theo mức lãi suất cho vay tín dụng của ngân hàng.
Chị D đắn đo hỏi:
– Vậy nếu chị quên không trả đúng hạn thì lãi suất sẽ ngày càng tăng cao đúng không em?
Tư vấn viên mỉm cười trả lời:
– Chị yên tâm ạ! Mỗi tháng ngân hàng sẽ nhắn tin nhắc nhở chị thanh toán số tiền vay trả góp và chị có thể thanh toán số tiền này không chỉ tại ngân hàng, mà còn tại các cửa hàng tiện lợi, siêu thị điện thoại, ứng dụng điện thoại... Các dịch vụ tín dụng tiêu dùng mà ngân hàng em cung cấp rất tiện ích và giúp người dùng chủ động trong việc quản lí, chi tiêu, trả nợ tín dụng ạ.
Câu hỏi:
- Nêu những yêu cầu đăng kí sử dụng thẻ tín dụng tại ngân hàng từ trường hợp trên.
- Trình bày các đặc điểm của tín dụng tiêu dùng được mô tả trong trường hợp trên. Cho ví dụ.
- Liệt kê một số lưu ý khi sử dụng tín dụng tiêu dùng trong việc mua sắm hàng hoá, dịch vụ trong cuộc sống.
Trả lời:
- Những yêu cầu đăng kí sử dụng thẻ tín dụng tại ngân hàng:
+ Thanh toán khoản nợ đúng hạn.
+ Có tài chính, thu nhập ổn định hàng tháng.
- Đặc điểm của tín dụng tiêu dùng được mô tả trong trường hợp trên:
+ Phục vụ cho việc tiêu dùng của dân cư.
+ Người đi vay là cá nhân, bên cho cho vay là ngân hàng.
+ Các hình thức của tín dụng tiêu dùng: bán chịu trả góp và thẻ tín dụng.
+ Kết hợp với việc trả ngay một phần theo hợp đồng hay một giao kèo bán chịu trả góp giữa bên cho vay và người đi vay.
Ví dụ: Anh D muốn mua 1 chiếc laptop hãng dell có giá bán trên thị trường là 15 triệu đồng. Tuy nhiên anh D chưa có đủ số tiền để mua nó nên anh D đã thực hiện hình thức vay trả góp chiếc máy tính đó. Hàng tháng, anh D sẽ phải trả một số tiền đã cam kết cho ngân hàng.
- Một số lưu ý khi sử dụng tín dụng tiêu dùng trong việc mua sắm hàng hoá, dịch vụ trong cuộc sống:
+ Không nên sử dụng thẻ dể mua những đồ dùng quá đắt đỏ vì lãi suất thẻ tín dụng là tương đối cao.
+ Những người có thu nhập hàng tháng ổn định mới nên sử dụng thể tín dụng để đảm nảo trả được cả gốc và lãi.
2. Sử dụng dịch vụ tín dụng có trách nhiệm
Câu hỏi mục 2 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 10 (trang 59): Em hãy đọc các trường hợp sau và thảo luận theo gợi ýTrường hợp 1. Chị Q đang công tác tại một doanh nghiệp với mức thu nhập ổn định. Khi mở thẻ tín dụng tại ngân hàng, chị được cấp hạn mức là 50 triệu đồng/tháng và không đóng lãi trong thời hạn 45 ngày. Vì luôn thanh toán đúng hạn, chị Q nhận được nhiều ưu đãi về lãi suất thường niên và khuyến mãi khi mua sắm.
Trường hợp 2. Anh H có con trai chuẩn bị du học và cần một khoản tiền để chứng minh tài chính. Anh H quyết định đến ngân hàng cầm cố số đỏ của gia đình để vay tiền. Thời gian trả nợ của anh là 2 năm. Tuy nhiên, vì việc kinh doanh gặp sự cố nên anh không thể trả nợ đúng thời hạn.
- Em hãy nhận xét về cách sử dụng dịch vụ tín dụng của chị Q và anh H.
- Cho biết, vì sao phải sử dụng dịch vụ tín dụng có trách nhiệm.
- Nêu một số cách sử dụng dịch vụ tín dụng có trách nhiệm.
Trả lời:
- Cách sử dụng thẻ tín dụng:
Chị Q: đáp ứng đầy đủ yêu cầu của bên cho vay nên chị có thể tiếp tục số tiền vay tín dụng này để phục vụ nhu cầu tiêu dùng của mìnhl.
Anh H: đã thế chấp sổ đỏ để thế chấp cay tín dụng => Đây không phải là một giải pháp an toàn vì nếu ngân hàng có xảy ra vấn đề gì thì anh H có thể không lấy được sổ đỏ.
- Phải sử dụng dịch vụ tín dụng có trách nhiệm vì đây là mộ hình thức cho vay dựa trên lòng tin.
- Một số cách sử dụng dịch vụ tín dụng có trách nhiệm:
+ Trả đúng số tiền đã vay, số tiền lãi đúng thời hạn thanh toán.
+ Vay tín dụng tiêu dùng phù hợp với năng lực tài chính cá nhân.
+ Thực hiện đúng cam kết về khoản vay.
Luyện tập
Bài tập 1 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 10 (trang 61): Em hãy đọc các trường hợp sau và xác định dịch vụ tín dụng phù hợp.Trường hợp 1. Công ti C thường xuyên bán chịu thức ăn nuôi tôm cho hộ kinh doanh của ông D. Sau mỗi chu kì nuôi tôm, ông D sẽ hoàn trả lại số tiền lãi và tiền vốn ban đầu cho Công ti C.
Trường hợp 2. Sinh viên sự phạm được hỗ trợ học phí, chi phí sinh hoạt mỗi tháng trong suốt năm học. Đổi lại, sau khi tốt nghiệp, sinh viên phải phục vụ ngành giáo dục theo quy định.
Trường hợp 3. Bà P cần một dịch vụ tín dụng có thể giúp bà mua hàng trực tuyến tiện lợi, nhanh chóng. Ngoài ra, dịch vụ này phải sử dụng được ở nước ngoài vì bà thường xuyên đi công tác.
Trường hợp 4. Vì việc kinh doanh của cửa hàng ăn uống đang phát triển tốt, gia đình bạn H muốn vay vốn đầu tư mở rộng quy mô kinh doanh và tuyển dụng thêm nhân sự.
Lời giải:
- Trường hợp 1: Tín dụng thương mại
- Trường hợp 2: Tín dụng nhà nước
- Trường hợp 3: Tín dụng tiêu dùng
- Trường hợp 4: Tín dụng ngân hàng
Bài tập 2 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 10 (trang 61): Em hãy trình bày cách sử dụng dịch vụ tín dụng có trách nhiệm, phù hợp với nhu cầu của người tiêu dùng tín dụng trong các trường hợp sau:
a. Anh A muốn đến ngân hàng, vay gói tín dụng hỗ trợ cho học sinh, sinh viên để mua máy tính phục vụ việc học trực tuyến.
b. Ông H muốn cầm cổ số đỏ nhà riêng của mình để mở công ti nhưng không muốn đưa số đỏ cho ngân hàng giữ.
c. Bà B muốn mua trang thiết bị từ doanh nghiệp A để mở rộng quy mô kinh doanh. Bà muốn mua trả chậm theo quý để cân đối chỉ tiêu cho doanh nghiệp.
d. Chị G muốn thực hiện dự án nghiên cứu khoa học phát triển hệ thống giám sát giao thông bằng trí tuệ nhân tạo để làm giảm tỉ lệ tai nạn giao thông ở Việt Nam.
Lời giải:
a – Anh A cần thực hiện đúng cam kết về khoản vay, thời hạn thanh toán và lãi suất với bên ngân hàng.
b – Ông H cần tìm hiểu các thông tin của các loại hình dịch vụ để cân nhắc lựa chọn dịch vụ tín dụng phù hợp với mong muốn.
c – Bà B cần thực hiện đúng cam kết về khoản vay, thời hạn thanh toán và lãi suất với doanh nghiệp A.
d – Chị G cần cân nhắc nhu cầu sử dụng tiền vay tín dụng của mình để lựa chọn dịch vụ tín dụng phù hợp.
Bài tập 3 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 10 (trang 61): Em hãy đọc các tình huống sau và xử lí theo gợi ý.
Tình huống 1. Anh T mua chiếc máy giặt trả góp định kì hằng tháng. Chị nhân viên báo tháng này anh T đóng trễ 5 ngày nên bị tính thêm phí quá hạn. Anh T giải thích:
- Tháng này mẹ em chuyển tiền trễ. Mong chị thông cảm!
Chị nhân viên trả lời rằng:
- Em làm vậy là không được. Em đã kí cam kết trả lãi đúng hạn thì phải thực hiện đúng! Nếu không, em sẽ phải trả thêm khoản phí quá hạn.
Anh T bức xúc và bỏ về.
Câu hỏi:
- Cách sử dụng dịch vụ tín dụng của anh T có đúng quy định không? Vì sao?
- Trong trường hợp này, em sẽ hướng dẫn anh T cách sử dụng dịch vụ tín dụng có trách nhiệm như thế nào?
Tình huống 2. V được bố cho mượn thẻ tín dụng để đóng học phí. Nhưng V không chỉ sử dụng thẻ để đóng tiền học, mà còn mua hàng qua mạng, đặt vé xem phim. Có lần đi chơi cùng bạn bè, V sử dụng thẻ tín dụng của bố, rút tiền mặt tại máy ATM để tiêu. Khi nhận được thông báo từ ngân hàng đóng lãi, bố V bị tính phí sử dụng vượt hạn mức và phí rút tiền mặt. Bố V tức giận bảo:
- Tại sao con lại tuỳ tiện chỉ tiêu khi không được sự đồng ý của bố?
V không cảm thấy mình sai, cậu nói:
- Con thấy trong thẻ còn nhiều tiền nên con...
Câu hỏi:
- Em có nhận xét gì về việc sử dụng dịch vụ tín dụng của V?
- Nếu là người thân của V và chứng kiến tình huống trên, em sẽ trao đổi như thế nào đề V biết cách sử dụng dịch vụ tín dụng có trách nhiệm?
Lời giải:
Tình huống 1:
- Cách sử dụng dịch vụ tín dụng của anh T là không đúng quy định vì anh đã không đảm bảo việc trả lãi đúng thời hạn qui định.
- Trong trường hợp này, em sẽ khuyên anh T nên điều chỉnh, cân đối các khoản chi tiêu trong tháng, để riêng một khoản tiền để trả lãi suất ngân hàng đúng thời gian qui định.
Tình huống 2:
- V cần có hiểu biết và cân nhắc trước khi sử dụng dịch vụ tín dụng. Không nên cứ thấy thẻ có nhiều tiền là tiêu sài phung phí.
- Nếu là người thân của V, em sẽ giải thích cho V về lãi suất cũng như các qui định của việc vay tín dụng để V biết cách sử dụng khoản vay một cách hợp lí.
Vận dụng
Vận dụng 1: Em hãy tìm hiểu về một số dịch vụ tín dụng nhà nước phổ biến ở địa phương em và viết bài thu hoạch theo yêu cầu.Trả lời:
(*) Gợi ý: Dịch vụ tín dụng của ngân hàng Vietcombank
- Nội dung: Dịch vụ tín dụng ngân hàng Vietcombank
+ Loại hình cho vay: Vay thế chấp, vay tín chấp, vay trả góp, vay thấu chi
+ Khoản vay: Vay cho tiêu dùng, vay cho sản xuất kinh doanh,…
+ Lãi suất:
Vận dụng 2: Em hãy tìm hiểu về cách sử dụng dịch vụ tín dụng của bạn bè, người thân. Sau đó, đánh giá xem họ đã sử dụng dịch vụ tín dụng có trách nhiệm chưa? Nếu chưa, hãy cho lời khuyên về cách sử dụng hợp lí, có trách nhiệm.
Trả lời:
- Một số dịch vụ của người thân em đã sử dụng:
+ Vay tiền để làm nhà, kinh doanh.
+ Trả góp tiền để mua máy tính, laptop.
+ Làm thẻ tín dụng.
- Đánh giá: Đã sử dụng có trách nhiệm, hợp lí và hiệu quả.
- Lời khuyên:
+ Thực hiện đúng cam kết về khoản vay, thời hạn thanh toán và lãi suất với bên cho vay tín dụng.
+ Cân nhắc nhu cầu sử dụng tiền vay tín dụng phù hợp với năng lực tài chính cá nhân.