Giải SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 15: Tòa án nhân dân và viện kiểm sát nhân dân

- Thẩm phán chủ tọa phiên tòa:

+ Chức danh này để chỉ người được giao nhiệm vụ chính trong việc giải quyết một vụ án cụ thể.

+ Công việc của thẩm phán là chủ trì quá trình xử lí vụ án bởi tòa án và có một số nhiệm vụ, quyền hạn liên quan tới việc tổ chức xét xử vụ án.

+ Thẩm phán chủ tọa phiên tòa cũng là người thay mặt hội đồng xét xử kí xác nhận bản án. Khi vụ án được xét xử xong thì thẩm phán chủ tọa phiên tòa cũng kết thúc nhiệm vụ.

- Đại diệm Viện Kiểm sát:

+ Đại diện Viện Kiểm sát phát biểu ý kiến về việc giải quyết vụ án sau khi các bên đã tranh luận.

+ Ý kiến phát biểu của đại diện Viện kiểm sát nhân dân tại phiên tòa là một trong những căn cứ để hội đồng xét xử thảo luận, xem xét giải quyết vụ án khi nghị án. Từ đó giúp cho vụ án nhìn nhận đánh giá vụ việc một cách khách quan, toàn diện trên cơ sở đó vận dụng pháp luật một cách đúng đắn để giải quyết tranh chấp.

- Trình bày chức năng của Toà án nhân dân và cho biết đâu là chức năng chính của Toà án nhân dân.

- Hãy cho biết, Toà án nhân dân có những vai trò gì trong đời sống xã hội.

- Chức năng của Tòa án nhân dân:

+ Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp.

+ Tòa án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

+ Bằng hoạt động của mình, Tòa án góp phần giáo dục công dân trung thành với Tổ quốc, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, tôn trọng những quy tắc của cuộc sống xã hội, ý thức đấu tranh phòng, chống tội phạm, các vi phạm pháp luật khác.

+ Tòa án nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xét xử các vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, hành chính và giải quyết các việc khác theo quy định của pháp luật; xem xét đầy đủ, khách quan, toàn diện các tài liệu, chứng cứ đã được thu thập trong quá trình tố tụng; căn cứ vào kết quả tranh tụng ra bản án, quyết định việc có tội hoặc không có tội, áp dụng hoặc không áp dụng hình phạt, biện pháp tư pháp, quyết định về quyền và nghĩa vụ về tài sản, quyền nhân thân.

- Bản án, quyết định của Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành.

- Hoạt động chính của Tòa án nhân dân: Hoạt động xét xử

- Vai trò của TAND trong đời sống xã hội:

+ Nhân danh nước CHXHCNVN xét xử các vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình,... theo quy định của pháp luật.

+ Giải quyết các việc khác theo quy định của pháp luật.

Em hãy cho biết cơ cấu tổ chức và hoạt động của Toà án nhân dân?

- Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân

+ Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân tối cao gồm: Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao; Bộ máy giúp việc; Cơ sở đào tạo, bồi dưỡng.

+ Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân cấp cao gồm: Ủy ban Thẩm phán Toàn án nhân dân cấp cao, Tòa hình sự, Tòa dân sự, Tòa hành chính, Tòa kinh tế, Tòa lao động, Tòa gia đình và người chưa thành niên, các Tòa chuyên trách khác theo quy định pháp luật, bộ máy giúp việc.

+ Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương gồm: Ủy ban thẩm phán; Tòa hình sự, tòa dân sự, Tòa hành chính, Tòa kinh tế, Tòa lao động, Tòa gia đình và người chưa thành niên, các Tòa chuyên trách khác theo quy định pháp luật, bộ máy giúp việc.

+ Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh và tương đương gồm: Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh và tương đương có thể có Tòa hình sự, tòa dân sự, Tòa hành chính, Tòa kinh tế, Tòa lao động, Tòa gia đình và người chưa thành niên, các Tòa chuyên trách khác theo quy định pháp luật, bộ máy giúp việc.

- Hoạt động của Tòa án nhân dân:

+ Tòa án nhân dân xét xử công khai.

+ Trong trường hợp cần giữ bí mật Nhà nước, thuần phong, mĩ tục của dân tộc, bảo vệ người chưa thành niên hoặc giữ bí mật đời tư theo yêu cầu chính đáng của đương sự thì tòa có thể xét xử kín.

+ Tòa có thể xét xử tập thể và theo quyết định đa số, trừ trường hợp xét xử theo thủ tục rút gọn.

Anh A và anh B tham dự phiên toà xét xử sơ thấm vụ án hình sự cặp vợ chồng bạo hành con gái 2 tuổi tử vong. Đại diện của Viện kiểm sát thành phố T đề nghị mức án tử hình đối với mẹ kế và tù chung thân đối với cha đẻ. Anh A chia sẻ với anh B:

- Tôi hoàn toàn đồng ý với đề nghị của Viện kiểm sát! Ý anh như thế nào?

Anh B liền đáp:

- Tôi cũng cũng vậy! Ở đây, Viện kiểm sát đang thực hiện chức năng thực hành quyền công tố buộc tội đối với người phạm tội trong vụ án đó.

Anh A chia sẻ tiếp:

- Ngoài chức năng này, Viện kiểm sát còn có chức năng nữa là kiểm sát hoạt động tư pháp.

Anh B hỏi lại:

- Chức năng kiểm sát hoạt động tự pháp là sao? Tôi không hiểu lắm.

Anh B lúng túng chưa có câu trả lời.

- Theo em, Viện kiểm sát thực hiện chức năng công tố của mình bằng hoạt động gì?

- Em hiểu như thế nào là kiểm sát hoạt động tư pháp?

- Viện kiểm sát thực hiện chức năng công tố của mình thông qua hoạt động tuyên bố mức án đối với người phạm tội.

- Kiểm sát hoạt động tư pháp là hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp, được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự;

- Trong việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động; việc thi hành án, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp; các hoạt động tư pháp khác theo quy định của pháp luật.

Viện kiểm sát nhân dân do Viện trưởng lãnh đạo. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp dưới chịu sự lãnh đạo của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp trên. Viện trưởng các Viện kiểm sát cấp dưới chịu sự lãnh đạo thống nhất của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Viện kiểm sát cấp trên có trách nhiệm kiểm tra, xử lí nghiêm minh vi phạm pháp luật của Viện kiểm sát cấp dưới. Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên có quyền rút, đình chỉ, huỷ bỏ quyết định trái pháp luật của Viện trưởng Viện kiểm sát cấp dưới.

(Trích khoản 1 Điều 7 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014)

- Trình bày cơ cấu tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân.

- Em hãy cho biết trong các cấp Viện kiểm sát kể trên, cấp nào là lãnh đạo cao nhất.

- Cơ cấu tổ chức của Viện Kiểm sát nhân dân

+ Tổ chức bộ máy của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao gồm: Ủy ban Kiểm sát; Văn phòng; Cơ quan điều tra; Các cục, vụ, viện và tương đương; Các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng; Các cơ quan báo chí và các đơn vị sự nghiệp công lập khác; Viện Kiểm sát quân sự trung ương;…Viện Kiểm sát nhân dân tối cao có Viện trưởng; các Phó Viện trưởng; Kiểm sát viên; Kiểm tra viên; Thủ trưởng; các Phó thủ trưởng Cơ quan điều tra; Điều tra viên; công chức khác, viên chức và người lao động khác.

+ Tổ chức bộ máy của Viện Kiểm sát nhân dân cấp cao gồm: Ủy ban Kiểm sát; Văn phòng; Các viện và tương đương. Viện Kiểm sát nhân dân cấp cao có Viện trưởng; các Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cấp cao; Kiểm sát viên; Kiểm tra viên; công chức khác, viên chức và người lao động khác.

+ Tổ chức bộ máy của Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh gồm: Ủy ban Kiểm sát; Văn phòng; Các phòng và tương đương.

+ Tổ chức bộ máy của Viện Kiểm sát nhân dân cấp huyện gồm: Văn phòng và các phòng hoặc các bộ phận công tác và bộ máy giúp việc.

- Hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân:

+ Viện kiểm sát nhân dân do Viện trưởng lãnh đạo.

+ Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp dưới chịu sự lãnh đạo của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp trên.

+ Viện trưởng các Viện kiểm sát cấp dưới chịu sự lãnh đạo thống nhất của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

+ Viện kiểm sát cấp trên có trách nhiệm kiểm tra, xử lí nghiêm minh vi phạm pháp luật của Viện kiểm sát cấp dưới.

+ Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên có quyền rút, đình chỉ, huỷ bỏ quyết định trái pháp luật của Viện trưởng Viện kiểm sát cấp dưới.

- Trong các cấp Viện kiểm sát kể trên, cấp lãnh đạo cao nhất là Viện kiểm sát nhân dân tối cao

Gia đình bà A bị Toà án nhân dân huyện xử thua trong vụ tranh chấp dân sự. Tuy nhiên, con của bà A không đồng tình với bản án và yêu cầu cả nhà không chấp hành bản án. Trái lại, chồng bà A cho rằng nên kháng cáo lên Toà án cấp tỉnh để xét xử phúc thẩm.

- Hành vi của con bà A hay chồng bà A là phù hợp với pháp luật?

- Trong trường hợp này, gia đình bà A nên xử sự như thế nào để phù hợp với pháp luật?

- Hành vi của chống bà A là phù hợp với pháp luật.

=> Trong trường hợp này, gia đình bà A nên bình tĩnh suy xét vấn đề, sau đó, nếu gia đình bà không đồng tình với bản án thì có thể kháng cao lên Toà án cấp cao hơn để những người có thẩm quyền xem xét, không nên tự ý chống đối.

a. Toà án nhân dân là cơ quan xét xử duy nhất tại Việt Nam.

b. Viện kiểm sát bao gồm Viện kiểm sát nhân dân và Viện kiểm sát quân sự.

c. Toà án nhân dân không tổ chức độc lập theo thẩm quyền xét xử.

d. Hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân cấp dưới độc lập không chịu sự chỉ đạo từ Viện kiểm sát nhân dân cấp trên.

- Ý kiến a - Em đồng tình với ý kiến trên vì Tòa án nhân dân là cơ quan duy nhất thực hiện quyền tư pháp, tức có chức năng xét xử các vụ án, giải quyết các việc có tranh chấp theo thẩm quyền quy định. Ngoài Tòa án nhân dân không có cơ quan nào khác được giao phán xử về các vi phạm pháp luật, các tranh chấp trong xã hội. Quy định này phù hợp với việc phân công thực hiện quyền lực trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

- Ý kiến b - Em đồng tình với ý kiến trên vì cơ cấu tổ chức của Viện Kiểm sát gồm Viện Kiểm sát nhân dân và Viện Kiểm sát quân sự.

- Ý kiến c - Em không đồng tình với ý kiến trên vì Tòa án nhân dân có thể được tổ chức độc lập theo thẩm quyền xét xử và chỉ tuân theo pháp luật.

- Ý kiến d - Em không đồng tình với ý kiến trên vì hoạt động của Viện Kiểm sát nhân dân cấp dưới phải chịu sự chỉ đạo của Viện Kiểm sát nhân dân cấp trên.

Tại trụ sở Uỷ ban nhân dân Phường Y có niêm yết công khai bản án hình sự của Toà án nhân dân tỉnh M do bị can vắng mặt tại phiên toà. Bản án kết luận về tội trạng của A được dư luận đồng tình, họ cho rằng Toà án xử như vậy là “đúng người, đúng tội, đúng pháp luật“ Mẹ của A là bà B sau khi nhận bản án, tâm sự với bà H:

- Em nhận được bản án mà em buồn lắm chị ạ. Nhưng mà Toà xử vậy là đúng người đúng tội, có khoan hồng với cháu vậy mà cháu nhà em bây giờ nó đòi không chấp hành bản án chị ạ.

Bà H vội nói:

- Chị phải khuyên cháu, bản án của Toà án là mình phải chấp hành đấy chị.

Bà B nói:

- Dạ em cũng biết, em sẽ cố gắng khuyên bảo cháu chị ạ!

Hai ngày sau, bà B gọi cho bà H:

- Cảm ơn chị nhiều lắm. A đã hiểu mình có nghĩa vụ chấp hành bản án và chấp hành rồi chị ạ. Thời gian cũng qua và mọi chuyện sẽ tốt thôi.

- Đưa ra quan điểm của mình về hành vi của các nhân vật trong tình huống trên.

- Em hãy liệt kê những việc có thể làm để đảm bảo nghĩa vụ công dân trong bảo vệ, xây dựng Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân.

- Em không đồng tình với hành vi của A vì A đã sai khi không chấp hành bản án của Tòa án nhân dân tỉnh M.

Em đồng tình với hành vi của bà H, bà B khi đã công nhận bản án dành cho A của Tòa án là đúng người, đúng tội và đúng pháp luật. Hai bà đã khuyên nhủ A phải có trách nhiệm chấp hành đầy đủ bản án của tòa.

- Những việc có thể làm để đảm bảo nghĩa vụ công dân trong bảo vệ, xây dựng Tòa án nhân dân và Viện Kiểm sát nhân dân:

+ Trang bị kiến thức về pháp luật.

+ Có thái độ phê phán, đấu tranh với những hành vi chống phá Tòa án nhân dân và Viện Kiểm sát nhân dân.

+ Nghiêm túc chấp hành mọi bản án, phán quyết của Tòa án nhân dân và Viện Kiểm sát nhân dân.

Nếu là B, em sẽ thuyết phục như thế nào để C tham đự cùng mình?

Nếu là D, em sẽ làm gì để bố mẹ thay đổi ý định?

- Tình huống 1: Nếu là B, em sẽ nói cho C sự cần thiết của việc nắm vững luật pháp. Chúng ta có thể không cần đi sâu nghiên cứu nhưng cần có những hiểu biết cơ bản về pháp luật của đất nước, từ đó, có hành vi, thái độ đúng đắn, lên án, bài trừ những tệ nạn xã hội, những việc làm trái pháp luật.

- Tình huống 2: Nếu là D, em sẽ tìm hiểu thêm thông tin hoăc bằng những hiểu biết về pháp luật của bản thân, phân tích cho bố mẹ hậu quả của việc làm này cho bố mẹ. Đây là một việc làm trái pháp luật, nếu sự việc bị phát hiện thì còn phải chịu tội nặng hơn. Vì vậy, nên chấp hành với thái độ thành khẩn để có thể nhận được sự khoan hồng của pháp luật.

Gợi ý: Em có thể sử dụng biểu đồ đã xây dựng ở phần luyện tập cho hoạt động này.

Các biện pháp nhằm xây dựng, bảo vệ Tòa án nhân dân theo quan điểm cá nhân là:

+ Thứ nhất, định hướng hoàn thiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp. Thực hiện chủ trương của Đảng, việc đổi mới, kiện toàn tổ chức và hoạt động của Viện Kiểm sát nhân dân nói chung và hoàn thiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp nói riêng là đòi hỏi mang tính tất yếu khách quan và cần thực hiện theo một số định hướng chủ yếu sau đây: Tăng cường cơ chế kiểm soát quyền lực trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đây là phương thức giám sát có hiệu quả, góp phần bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Như vậy, chủ trương của Đảng về tăng cường công tác kiểm sát hoạt động tư pháp là hoàn toàn đúng đắn ở nước ta hiện nay. Đẩy mạnh yêu cầu bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong hoạt động tư pháp: Đảng và Nhà nước đều chủ trương nhất quán và đưa ra mục tiêu quan trọng là công nhận, tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Thông qua việc thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp, Viện Kiểm sát nhân dân có trách nhiệm phát hiện và xử lý hoặc yêu cầu xử lý kịp thời các hành vi vi phạm trong hoạt động tư pháp làm xâm hại đến quyền con người, quyền công dân.

+ Thứ hai, một số nội dung hoàn thiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp. Hoàn thiện về phương thức kiểm sát hoạt động tư pháp: Công tác kiểm sát trong từng khâu công tác, từng lĩnh vực cần phải được xác định rõ các phương thức, cách thức thực hiện.

Theo đó, cần đảm bảo hoạt động kiểm sát phải được tiến hành hết sức chặt chẽ, đúng quy trình; cần bổ sung quy định áp dụng các phương pháp trực tiếp kiểm sát, tham gia phiên tòa, phiên họp, trực tiếp tham gia vào hoạt động tư pháp khác trong các công tác kiểm sát, để tăng cường phát hiện vi phạm trong các hoạt động. Bên cạnh đó, cần quy định cụ thể về căn cứ, điều kiện áp dụng phương thức kiểm sát trực tiếp hoặc kiểm sát qua bản án, quyết định. Đối với các quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị của Viện Kiểm sát nhân dân khi kiểm sát hoạt động tư pháp: Cần quy định chặt chẽ và có phân biệt các trường hợp, căn cứ, điều kiện, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện quyền kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu trong từng lĩnh vực công tác để thực hiện thống nhất.

Quy định cụ thể hơn về nội dung và hình thức kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu để bảo đảm việc thực hiện các quyền này có căn cứ, đúng pháp luật, được chấp nhận và thực hiện nghiêm túc. Cần bổ sung quy định về trách nhiệm pháp lý đối với cơ quan, cá nhân, tổ chức bị yêu cầu, kiến nghị trong việc trả lời, Thực hiện và giải quyết từng loại yêu cầu, kiến nghị cụ thể trong từng lĩnh vực công tác kiểm sát hoạt động tư pháp để tăng tính hiệu quả, hiệu lực của các yêu cầu, kiến nghị của Viện kiểm sát, có căn cứ rõ ràng để xác định vi phạm của các chủ thể bị yêu cầu, kiến nghị.