Giải SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 2: Các chủ thể của nền kinh tế

- Tranh 1: Người sản xuất: là các cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp…sử dụng các yếu tố đầu vào như nguồn vốn, sức lao động, tài nguyên để tạo ra hàng hóa cho xã hội.

- Tranh 2: Nhà nước: có vai trò điều tiết và tạo điều kiện thuận lợi cho các ngành kinh tế khác nhau hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả, tác động để điều chỉnh và khắc phục những vấn đề nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

- Tranh 3,4: Các chủ thể trung gian gồm những tổ chức, cá nhân giữ vai trò kết nối giữa người sản xuất và người tiêu dùng.

Những ngày đầu bắt tay vào chăn nuôi dê, do chưa nắm vững kĩ thuật nên anh H gặp rất nhiều khó khăn. Không nản chí, anh tự sưu tầm tài liệu, tìm hiểu cách phòng và điều trị các chứng bệnh trên đàn dê. Ngoài ra, anh còn tìm đến các trang trại, hộ gia đình chăn nuôi dê khác để học hỏi. Hiện đàn dê của gia đình anh H đã phát triển gần 1000 con, mang lại thu nhập ổn định, tạo việc làm cho nhiều người dân địa phương. Anh H còn chủ động đóng thuế, quyên góp tiền ủng hộ làm đường sá, trường học,... góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội trong vùng.

Em hãy xác định những việc làm của anh H thể hiện trách nhiệm với tư cách là chủ thể sản xuất tham gia vào nền kinh tế. Theo em, những việc làm của anh H đã đóng góp gì cho nền kinh tế và cho đời sống xã hội.

- Những việc làm của anh T thể hiện trách nhiệm với tư cách là chủ thể sản xuất tham gia vào nền kinh tế:

+ Có tinh thần học hỏi bằng cách sưu tầm tài liệu, tìm hiểu cách phòng và điều trị các chứng bệnh trên đàn dê.

+ Cung cấp đàn dê có chất lượng đến với người tiêu dùng, mang lại thu nhập ổn định, tạo việc làm cho người dân địa phương.

+ Tuân thủ đóng thuế đầy đủ.

+ Quyên góp tiền ủng hộ làm đường xá, trường học,…góp phần phát triển kinh tế-xã hội.

- Những đóng góp cho nền kinh tế và cho đời sống xã hội:

+ Thu nhập ổn định góp phần làm tăng GDP, thu nhập bình quân đầu người tăng.

+ Chất lượng cuộc sống được cải thiện do thu nhập ổn định.

+ Đường xá, trường học được xây dựng góp phần phát triển đời sống của người dân trong vùng.

Chị V luôn cân nhắc đến các yếu tố bảo vệ môi trường khi quyết định mua bất kì sản phẩm nào. Chị có thể trả số tiền cao hơn cho sản phẩm có bao bì dễ tái chế hoặc tái sử dụng được. Chị V thường chọn mua các sản phẩm làm từ tự nhiên như ống đùa bằng tre, bàn chải tre, bông tắm xơ mướp,... Việc làm của chị V vừa mang lại hiệu quả kinh tế vừa góp phần cải thiện môi trường, đảm bảo cho sức khoẻ của bản thân và gia đình.

- Chị V đã thể hiện vai trò chủ thể tiêu dùng của mình như thế nào trong những trường hợp trên?

- Việc làm của chị V có ý nghĩa như thế nào đối với các hoạt động kinh tế?

- Chị V trước khi mua hàng đều sẽ cân nhắc, sẵn sàng trả giá cao hơn đối với các sản phẩm có các yếu tố bảo vệ môi trường, các sản phẩm làm từ tự nhiên.

- Ý nghĩa đối với các hoạt động kinh tế:

+ Có vai trò định hướng đối với nhà sản xuất: sự ra đời và phát triển của các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm làm từ tự nhiên, các sản phẩm bảo vệ môi trường; làm tăng sản lượng các sản phẩm từ tự nhiên, các sản phẩm bảo vệ môi trường.

+ Thúc đẩy nhanh quá trình tiêu thụ các sản phẩm làm từ tự nhiên, các sản phẩm có thể tái chế.

Với chuỗi cửa hàng và trung tâm mua sắm khắp cả nước, hệ thống siêu thị A đã và đang làm cầu nối giữa người sản xuất và người tiêu dùng, đảm bảo mang đến cho người dân những sản phẩm chất lượng tốt nhất. Bên cạnh đó, hệ thống siêu thị còn đưa ra hàng loạt các chương trình giới thiệu sản phẩm, khuyến mãi, chính sách chăm sóc khách hàng chu đáo, tạo sự an tâm và tin tưởng cho người tiêu dùng.

Chủ thể kinh tế nào được đề cập trong trường hợp trên? Hoạt động của hệ thống siêu thị A đã giúp ích gì cho người sản xuất và người tiêu dùng?

- Chủ thể kinh tế được đề cập trong trường hợp trên là: Chủ thể trung gian

- Đối với người sản xuất, hoạt động thu mua sản phẩm của siêu thị A giải quyết đầu ra ổn định cho những người sản xuất. Đối với người tiêu dùng, hoạt động của siêu thị A đã mang đến những sản phẩm có chất lượng tốt nhất đến tay người tiêu dùng.

Ngoài ra, hoạt động của siêu thị A còn đáp ứng và thỏa mãn các nhu cầu khác của người tiêu dùng như được tham gia hàng loạt các chương trình giới thiệu sản phẩm, khuyến mãi, chính sách chăm sóc khách hàng chu đáo.

Theo Báo cáo của Tổng cục Thống kê năm 2021, dịch bệnh Covid-19 đã khiến cho hơn 100 ngàn doanh nghiệp rút khỏi thị trường. Để khắc phục hậu quả, Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua nghị quyết cắt giảm 30% thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, có doanh số dưới 200 tỉ đồng/năm. Việc ban hành chính sách trên đã kịp thời cổ vũ, động viên tinh thần đối với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

(Theo Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 25/11/2021)

- Nhà nước đã làm gì trước khó khăn của doanh nghiệp do tác động của dịch bệnh Covid-19?

- Theo em, Nhà nước có vai trò như thế nào đối với nền kinh tế?

- Trước khó khăn của doanh nghiệp do tác động của dịch bệnh Covid-19, Nhà nước đã thông qua nghị quyết giảm 30% thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, có doanh số dưới 200 tỉ đồng/năm.

- Nhà nước có vai trò điều tiết và tạo điều kiện thuận lợi cho các ngành kinh tế khác nhau hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả, tác động để điều chỉnh và khắc phục những vấn đề nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

Sau khi tốt nghiệp ngành trồng trọt, anh H đã về quê để xây dựng mô hình trồng rau sạch. Với phương châm "Rau sạch từ vườn", anh H cùng gia đình dùng phân hữu cơ và không dùng thuốc bảo vệ thực vật khi trồng rau. Ngoài ra, anh còn liên kết với các hộ gia đình ở địa phương để trồng, thu mua nông sản, đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Em hãy nhận xét về việc làm của anh H và gia đình anh.

Cửa hàng bách hoá của chị B kinh doanh đa dạng các sản phẩm phục vụ nhu cầu sinh hoạt của người dân địa phương. Chị B chủ động tìm hiểu nguồn sản phẩm trước khi nhập vào, niêm yết rõ giá cả và thời hạn sử dụng của sản phẩm, giúp cho người dân dễ dàng lựa chọn.

- Em hãy nhận xét về việc làm của chị B.

- Trình bày vai trò của bản thân với tư cách là một chủ thể tham gia trong nền kinh tế.

Khi đến trung tâm thương mại, chị N phát hiện có một loại hàng hoá đã hết hạn sử dụng nhưng vẫn được để ở trên kệ. Ngay lập tức, chị N chụp ảnh và báo ngay cho quản lí trung tâm thương mại. Sau khi được nhắc nhở, quản lí đã nhận lỗi và cam kết sẽ kiểm tra kĩ lưỡng các sản phẩm nhằm đảm bảo an toàn cho sức khoẻ người tiêu dùng.

- Em hãy nhận xét về việc làm của chị N và cách ứng xử của quản lí trung tâm thương mại trong trường hợp trên.

- Với tư cách là người tiêu dùng, hãy liệt kê những tiêu chí của bản thân khi mua sắm.

* Trường hợp 1:

Việc làm của anh D và gia đình anh đã đáp ứng được nhu cầu của thị trường khi cung cấp ra thị trường rau sạch dùng phân hữu cơ và không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Việc làm của anh không chỉ đem lại thu nhập cho gia đình, các hộ gia đình mà còn hạn chế làm tổn hại đến con người, môi trường và xã hội.

* Trường hợp 2:

- Chị B với vai trò là chủ thể trung gian đã chủ động trong việc cung cấp đa dạng các sản phẩm phụ vụ nhu cầu của người tiêu dùng, chủ động tìm hiểu nguồn gốc, xuất xứ của sản phẩm trước khi đến tay người tiêu dùng. Việc làm đó không chỉ góp phần giúp người tiêu dùng dễ dàng lựa chọn theo nhu cầu cá nhân mà còn góp phần kết nối với người sản xuất.

- Vai trò:

+ Thực hiện sản xuất những sản phẩm đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.

+ Tìm hiểu rõ nhu cầu của thị trường.

+ Lựa chọn, tiêu dùng những hàng hóa có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.

+ Phê phán những hành vi trái pháp luật trong hoạt động kinh tế.

+ Cung cấp, lựa chọn những sản phẩm, mẫu mã đa dạng phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng.

+ Thực hiện đóng thuế đầy đủ.

* Trường hợp 3:

- Việc làm của chị N thể hiện quyền và trách nhiệm của người tiêu dùng khi đã kịp thời phát hiện và phản ánh đối với những hành vi gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Cách ứng xử của quản lí trung tâm thương mại đã thể hiện việc dám nhận trách nhiệm về mình và cam kết sẽ kiểm tra kĩ lưỡng các sản phẩm nhằm đảm bảo an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.

- Tiêu chí của bản thân khi mua sắm:

+ Mẫu mã đẹp

+ Chất lượng tốt (chất liệu tốt, hàm lượng dinh dưỡng cao,…)

+ Nguồn gốc xuất xứ rõ ràng

+ Hạn sử dụng của sản phẩm

a. Người sản xuất chỉ cần tối đa hoá lợi nhuận, không cần quan tâm đến quyền lợi người tiêu dùng.

b. Sự đa dạng nhu cầu ầu của của người người tiêu tiêu dùng dùng ảnh ảnh hưởng hướng trực trực tiếp tiếp đến hoạt động sản xuất.

c. Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động của các chủ thể kinh tế đều chịu sự điều tiết, can thiệp của Nhà nước.

d. Chủ thể trung gian tồn tại độc lập với người sản xuất và người tiêu dùng.

- Ý kiến a - Em không đồng tình với ý kiến này vì người sản xuất ngoài việc quan tâm đến lợi nhuận cần phải quan tâm đến quyền lợi người tiêu dùng. Mục đích của sản xuất là để phục vụ nhu cầu người tiêu dùng. Muốn sản xuất lâu bền, có lợi nhuận cao thì phải quan tâm đến nhu cầu và quyền lợi của người tiêu dùng.

- Ý kiến b - Em đồng ý với ý kiến này vì sự đa dạng nhu cầu của người tiêu dùng sẽ có vai trò quan trọng trong việc định hướng, tạo động lực cho sản xuất phát triển. Người sản xuất sẽ dựa vào nhu cầu của người tiêu dùng để điều chỉnh, định hướng sản xuất những mặt hàng đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.

- Ý kiến c - Em đồng ý với ý kiến này vì trong nền kinh tế thị trường, xét về vai trò kinh tế, nhà nước thực hiện chức năng quản lý nhà nước về kinh tế đồng thời thực hiện những biện pháp để khắc phục những vấn đề nảy sinh của thị trường. Bởi thế, hoạt động của các chủ thể kinh tế đều chịu sự điều tiết, can thiệp của Nhà nước, điều này sẽ giúp các chủ thể kinh tế sản xuất kinh tế trong khuôn khổ, tránh rủi ro khi sản xuất kinh tế.

- Ý kiến d - Em không đồng tình với ý kiến này vì chủ thể trung gian đóng vai trò là cầu nối giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Nếu không có những chủ thể trung gian này thì người sản xuất sẽ khó có thể bán hết được sản phẩm của mình, còn người tiêu dùng sẽ không thể tiếp cận được những mặt hàng đó của người sản xuất.

- Em có đồng tình với quan niệm mua sắm của cô N không? Vì sao?

- Với tư cách là người tiêu dùng, em sẽ làm gì để thể hiện trách nhiệm của mình?

- Hộ kinh doanh A đã thể hiện trách nhiệm của chủ thể kinh tế nào? Theo em, hoạt động của Hộ kinh doanh A phù hợp hay chưa? Vì sao?

- Là người tiêu dùng, em có đồng tình với cách xử lí của Công ti B không? Vì sao?

- Em có nhận xét gì về vai trò của Nhà nước trong trường hợp trên?

* Trường hợp 1:

- Em không đồng tình với quan niệm mua sắm của cô N vì thói quen lựa chọn những sản phẩm có giá thành rẻ, số lượng nhiều, không chú ý đến chất lượng đó có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của cô N nếu vô tình sử dụng phải những mặt hàng kém chất lượng, hơn nữa việc tiêu dùng những sản phẩm kém chất lượng như vậy sẽ vô cớ tạo động lực cho nhà sản xuất sản xuất ra những mặt hàng kém chất lượng ra thị trường.

- Trách nhiệm:

+ Lựa chọn hàng hóa có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.

+ Lựa chọn tiêu dùng những hàng hóa có chất lượng.

+ Phê phán những mặt hàng gây hại đến sức khỏe của người tiêu dùng

* Trường hợp 2:

- Hộ kinh doanh A đã thực hiện trách nhiệm cung cấp những vật dụng thân thiện với môi trường, đảm bảo sức khỏe cho người sử dụng. Ngoài ra, hộ kinh doanh này còn có đóng góp vào phát triển kinh tế địa phương.

- Theo em, hoạt động của Hộ kinh doanh A là khá phù hợp.

* Giải thích: trong bối cảnh cả thế giới đang cắt giảm lượng rác thải nhựa và những ảnh hưởng không tốt của các đồ dùng nhựa đối với sức khỏe con người thì việc tìm kiếm, thay thế chúng bằng các sản phẩm thân thiện với môi trường như tre, nứa,... là rất cần thiết. Hộ kinh doanh A liên kết với nông dân trồng tre, nứa để thu mua nguyên liệu sẽ giúp giảm giá thành sản xuất, đảm bảo không bị thiếu hụt nguồn nguyên liệu.

* Trường hợp 3:

Là người tiêu dùng, em đồng tình với cách xử lí của công ti B vì nếu không thu hồi số sản phẩm đó, số sản phẩm đó sẽ được tung ra thị trường và bán cho người tiêu dùng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người tiêu dùng. Hơn nữa, trách nhiệm của người sản xuất là phải cung cấp những hàng hóa không làm tổn hại đối với con người, môi trường và xã hội. Vì vậy, công ti B đã thực hiện rất đúng trách nhiệm của mình.

* Trường hợp 4:

- Trong trường hợp trên, nhà nước có vai trò điều chỉnh và khắc phục những vấn đề nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

Trong những năm gần đây, xu hướng mua và bán hàng trực tuyến phát triển mạnh. Nghe bạn bè rủ mua quần áo trên một trang bán hàng điện tử, chị H cũng chọn mua và thanh toán bằng ví điện tử. Khi nhận hàng, chị thấy sản phẩm không như mình chọn và có nhiều lỗi. Chị H đã nhiều lần phản ánh nhưng không có kết quả.

Em hãy cho biết chị H cần làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình.

Chị H cần viết đơn phản ánh lên tổng công ti của trang bán hàng điện tử đó để phản ánh và yêu cầu đổi sản phẩm khác đúng mẫu, nếu như vẫn không nhận được phản hồi chị cần viết đơn khiếu nại lên các tổ chức xã hội để bảo vệ quyền lợi của mình theo quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

     Để trở thành một người tiêu dùng có trách nhiệm, ngoài việc hiểu rõ quyền lợi của mình, người tiêu dùng cũng được hướng dẫn bởi các tiêu chuẩn xã hội và môi trường nhằm tạo ra môi trường thuận lợi cho tất cả mọi người và đảm bảo tiêu dùng với tác động tối thiểu đến môi trường. Mua có nghĩa là thỏa mãn nhu cầu hoặc mong muốn, nhưng nó cũng kích hoạt một loạt các quá trình kinh tế, xã hội và môi trường. Do đó, trước khi quyết định mua một thứ gì đó, chúng ta cần xác định khả năng kinh tế thực sự của mình, sau đó chọn sản phẩm, không chỉ vì giá cả hay chất lượng của chúng, mà còn vì chúng thân thiện với môi trường. Ngoài ra, tiêu dùng có trách nhiệm còn được thể hiện ở những việc làm đơn giản như tiết kiệm điện, nhiệt, nước hoặc nhiên liệu có thể cải thiện chất lượng cuộc sống trong cộng đồng. Cách chúng ta tiêu thụ là nguyên nhân và kết quả của nhiều vấn đề môi trường mà hành tinh phải đối mặt ngày nay: phá rừng, quá tải rác thải nhựa, biến đổi khí hậu và mất đa dạng sinh học. Vì vậy, quyết định tiêu dùng của chúng ta quan trọng hơn chúng ta nghĩ. Tiêu dùng là động lực của sản xuất, có cầu ắt sẽ có cung. Chính vì thế, việc thay đổi tư duy, thói quen mua sắm để trở thành một người tiêu dùng thông thái là vô cùng quan trọng. Khi chúng ta chuyển sang sử dụng những sản phẩm thân thiện với môi trường, khi chúng ta để ý hợn tới chất lượng, giá trị dinh dưỡng của sản phẩm thì các nhà cung cấp cũng sẽ điều chỉnh dây chuyền sản xuất theo hướng đó. Do đó, mỗi người tiêu dùng cần tự ý thức được trách nhiệm của bản thân với việc bảo vệ môi trường.