Mở đầu
Mở đầu SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 21 (trang 139): Em hãy quan sát những hình ảnh dưới đây và trả lời câu hỏi.
Trả lời:
- Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời.
- Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam theo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội.
- Khẳng định và thể hiện rõ tư tưởng phát huy sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc, coi đại đoàn kết toàn dân tộc là động lực, nguồn sức mạnh to lớn để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Giữ quy định về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Công đoàn như Hiến pháp hiện hành; đồng thời bổ sung, làm rõ vai trò của Mặt trận, Công đoàn và các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội trong việc động viên nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình…
1. Quy định của Hiến pháp năm 2013 về hình thức chính thể và chủ quyền lãnh thổ của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Câu hỏi mục 1 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 21 (trang 140): Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi.Thông tin 1. Chính thể là mô hình tổ chức tổng thể của bộ máy quyền lực nhà nước, thể hiện cách thức tổ chức quyền lực nhà nước, xác lập các mối quan hệ cơ bản giữa các cơ quan nhà nước ở trung ương; giữa trung ương với địa phương và giữa Nhà nước với xã hội và nhân dân. Hình thức chính thể cho thấy những vấn đề như: nguồn gốc của quyền lực nhà nước; vị trí, vai trò của các chủ thể quyền lực nhà nước; mức độ dân chủ trong tổ chức và thực thí quyền lực nhà nước. Ở Việt Nam, Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam mang chính thể cộng hoà xã hội chủ nghĩa với quyền lực tối cao thuộc về Quốc hội và nhân dân tham gia vào việc bầu ra đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp.
Thông tin 2. Theo Điều 1 Hiến pháp năm 2013, nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; bao gồm đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời.
- Theo em, nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo chính thể nào?
- Lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm những bộ phận nào?
Trả lời:
- Ở Việt Nam, Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam mang chính thể cộng hoà xã hội chủ nghĩa với quyền lực tối cao thuộc về Quốc hội và nhân dân tham gia vào việc bầu ra đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp.
- Lãnh thổ nước CHXHCNVN bao gồm:
+ Đất liền
+ Hải đảo
+ Vùng biển
+ Vùng trời.
2. Quy định của Hiến pháp năm 2013 về bản chất nhà nước và tổ chức quyền lực chính trị Việt Nam
Câu hỏi mục 2 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 21 (trang 140): Em hãy đọc các thông tin sau và thực hiện yêu cầu.Thông tin 1. Theo khoản 2 Điều 2 Hiến pháp năm 2013, Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, là Nhà nước do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân vàđội ngũ trí thức.
Thông tin 2. Điều 6 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước.”
+ Dân chủ trực tiếp là việc nhân dân trực tiếp thực hiện quyền lực nhà nước.Tức là nhân dân thể hiện một cách trực tiếp ý chí của mình (với tư cách là chủ thể quyền lực nhà nước) về một vấn đề nào đó mà không cần thông qua cá nhân hay tổ chức thay mặt mình và ý chí đó có ý nghĩa bắt buộc phải thi hành. Hình thức biểu hiện cụ thể của dân chủ trực tiếp như ứng cử, bầu cử Quốc hội, Hội đồng nhân dân, thực hiện quy chế dân chủ cơ sở, trưng cầu dân ý,...
+ Dân chủ đại diện là hình thức nhân dân thông qua các cơ quan nhà nước, các cá nhân được nhân dân uỷ quyền để thực hiện ý chí của nhân dân; là phương thức chủ yếu để thực hiện quyền lực nhân dân.
Câu hỏi:
- Trình bày bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Cho biết, có bao nhiêu hình thức thực hiện quyền lực nhà nước của nhân dân.
Trả lời:
- Bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, là Nhà nước do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ tri thức.
- Hình thức thực hiện quyền lực nhà nước của nhân dân: dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước.
3. Quy định của Hiến pháp năm 2013 về tên nước, quốc kì, quốc huy, quốc ca, quốc khánh, thủ đô và đường lối đối ngoại
Câu hỏi mục 3 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 21 (trang 141): Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi.Thông tin 1. Điều 13 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Quốc kỳ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình chữ nhật, chiều rộng bằng hai phần ba chiều dài, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh; Quốc huy nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình tròn, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh, xung quanh có bông lúa, ở dưới có nửa bánh xe răng và dòng chữ Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Quốc ca nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhạc và lời của bài Tiến quân ca; Quốc khánh nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là ngày Tuyên ngôn độc lập 2 tháng 9 năm 1945; Thủ đô nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Hà Nội.”
Thông tin 2. Điều 12 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi; tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới”.
- Tại sao quốc kì, quốc ca, quốc huy, thủ đô của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam lại được quy định trong Hiến pháp?
- Đường lối ngoại giao nhất quán của nhà nước Việt Nam hiện nay được thể hiện như thế nào?
Trả lời:
- Quốc kì, quốc ca, quốc huy, thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được quy định trong Hiến pháp vì đó là những nội dung quan trọng, đại diện cho một quốc gia, dân tộc.
- Nhà nước ta nhất quán thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa; vừa hợp tác vừa đấu tranh; kiên trì về nguyên tắc, linh hoạt về sách lược, "dĩ bất biến ứng vạn biến"; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở luật pháp quốc tế. Cùng với đó, chiến lược đối ngoại của Việt Nam đặt trong tổng thể đường lối phát triển của đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa; gắn kết hài hòa, chặt chẽ, có hiệu quả với đường lối, chính sách quốc phòng, an ninh và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, đặt sự phát triển của đất nước vào dòng chảy của thời đại, từ đó xây dựng, triển khai các đường lối, chính sách phù hợp, phát huy tối đa sức mạnh dân tộc, tranh thủ nguồn lực bên ngoài cho xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
4. Thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị
Câu hỏi mục 4 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 21 (trang 142): Em hãy đọc thông tin sau và tả lời câu hỏi.Vào Ngày Pháp luật Việt Nam 09/11, trường Trung học phổ thông A tổ chức cuộc thi “Tìm hiểu Hiến pháp Việt Nam về chế độ chính trị” B đại diện lớp tham gia, khi đến câu hỏi số 10: “Vì sao, công dân có nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị? B lúng túng không biết phải trả lời như thế nào.
- Nếu là B, em sẽ trả lời câu hỏi trên như thế nào?
- Theo em, những việc làm nào thể hiện được nội dung sống, làm việc theo Hiến pháp và pháp luật?
Trả lời:
- Nếu em là B, em sẽ trả lời như sau:
+ Tuân theo Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là nghĩa vụ của mỗi công dân Việt Nam, nghĩa vụ này được thể hiện bằng các hành vi cụ thể, phù hợp với lứa tuổi. Khi mỗi công dân thực hiện theo những quy định trong Hiến pháp về chính trị, trật tự, an ninh xã hội sẽ được đảm bảo, tăng tình đoàn kết dân tộc và sự thống nhất trong nhân dân, từ đó, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.
- Theo em, những việc làm thể hiện được nội dung sống, làm việc theo Hiến pháp và pháp luật là:
+ Điều chỉnh mọi hành vi của mình phù hợp với những nội dung trong Hiến pháp và pháp luật.
+ Luôn lấy những quy định trong Hiến pháp, pháp luật làm chuẩn mực để suy nghĩ, hành động.
+ Thực hiện tốt trách nhiệm của một công dân, hiểu và luôn tự ý thức được quyền và nghĩa vụ của mình đối với đất nước.
+ Không thực hiện những hành vi vi phạm pháp luật, đi ngược lại với những quy định trong Hiến pháp, đồng thời có thái độ cương quyết, lên án, bài trừ những hành vi vi phạm.
Luyện tập
Bài tập 1 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 21 (trang 144): Em đồng tình hay không đồng tình với những nhận định sau đây? Vì sao?a. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
b. Ở nước ta, nhân dân thực hiện quyền lực gián tiếp thông qua Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.
c. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia trên thế giới.
d. Chủ quyền lãnh thổ Việt Nam là thiêng liêng, bất khả xâm phạm.
Lời giải:
- Ý kiến a - Em đồng tình với nhận định trên vì đây là nội dung đã được quy định trong Hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Ý kiến b - Em không đồng tình với ý kiến trên vì nhân dân còn có thể thực hiện quyền lực bằng hình thức dân chủ trực tiếp.
- Ý kiến c - Em đồng tình với nhận định trên vì bất kì một quốc gia nào cũng đều có độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ riêng, buộc các nước khác phải tôn trọng và không can thiệp vào công việc nội bộ của họ.
- Ý kiến d - Em đồng tình với ý kiến trên vì Hiến pháp đã quy định rất rõ chủ quyền lãnh thổ Việt Nam là thiêng liêng và bất khả xâm phạm.
Bài tập 2 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 21 (trang 144): Em hãy nhận xét về hành vi của các nhân vật dưới đây:
a. A tuyên truyền về chủ quyền không thể chối cãi đối với biển đảo của Việt Nam trên các trang mạng xã hội.
b. Chị M vận động mọi người trong khu phố tham gia chương trình “Một triệu lá cờ Tổ quốc cùng ngư dân bám biển”
c. Anh D khuyến khích mọi người tham gia tổ chức Công đoàn cơ sở để bảo vệ tốt hơn những quyền lợi của mình.
Lời giải:
a – Hành động của A đã thể hiện rất rõ ý thức trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ lãnh thổ, chủ quyền của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trên mạng xã hội.
b – Hành động của chị M đã thể hiện rất rõ ý thức trách nhiệm của mình trong việc vận động người dân cùng tham gia chương trình để bảo vệ chủ quyền và lãnh thổ.
c – Hành động của anh D đã thể hiện rất rõ nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong việc khuyến khích mọi người cùng nhau tham gia tổ chức Công đoàn cơ sở để bảo vệ tốt quyền lợi của mình
Bài tập 3 SGK Kinh tế Pháp luật 10 Chân trời sáng tạo Bài 21 (trang 144): Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu.
Trường hợp 1. V thấy trên mạng có thông báo về cuộc thi “Tìm hiểu chủ quyền biển đảo Tổ quốc” thấy đây là cuộc thi rất có ý nghĩa, V đã vận động các bạn trong lớp tích cực tham gia.
Trường hợp 2. Thấy lá cờ tổ quốc của gia đình treo trước cổng qua một thời gian dài đã sờn rách. Do có năng khiếu về may vá thêu thùa, bạn C đã may một lá cờ đúng kích thước, màu sắc, hình dạng để mẹ thay thế. Mẹ của C rất vui về điều này.
Trường hợp 3. D là học sinh 10A1 có ý thức chấp hành pháp luật rất tốt. Khi đi từ nhà đến trường bằng xe đạp điện, D luôn đội mũ bảo hiểm, dừng đèn đỏ và đi đúng phần đường quy định.
- Em hãy nhận xét về hành vi của các nhân vật trong ba trường hợp nêu trên. Từ đó rút ra bài học cho bản thân.
Lời giải:
- Hành vi của các nhân vật trong 3 trường hợp trên đều rất đáng được nhân rộng.
* Giải thích: những hành động đó thể hiện sự tự giác, tự ý thức được trách nhiệm của bản thân trong việc chấp hành và bảo vệ Hiến pháp nước CHXHCNVN.
=> Rút ra bài học: đã là công dân Việt Nam, mỗi người cần phải có ý thức xây dựng đất nước thành một thể thống nhất, ngày một văn minh, phát triển, thể hiện lòng yêu nước và trách nhiệm đối với đất nước thông qua những hành động phù hợp với lứa tuổi của mình.
Vận dụng
Vận dụng: Em hãy sưu tầm những tư liệu, bài viết, hình ảnh về chủ quyền của Việt Nam đối với 2 quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa.Trả lời:
