Mở đầu
Mở đầu SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 54): Hãy chia sẻ hiểu biết của em về nội dung các câu dưới đây:- Vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi.
- Phải thì mua, vừa thì bán.
Trả lời:
- Sự “vui lòng, vừa lòng” của khách hàng là kết quả của thái độ giao tiếp, chất lượng sản phẩm, tinh thần phục vụ, thể hiện văn minh thương mại trong kinh doanh.
- Phù hợp, thuận lợi cho cả người mua và người bán; bên mua và bên bán hoàn toàn thoả thuận với nhau.
1. Quan niệm, vai trò của đạo đức kinh doanh
Câu hỏi 1 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 56): Em hãy nhận xét việc làm của doanh nhân Bạch Thái Bưởi, Công ty T và Công ty D trong các thông tin, trường hợp trên. Những việc làm đó ảnh hưởng như thế nào đến người sản xuất, người tiêu dùng và xã hội?
Trả lời:
- Việc làm của doanh nhân Bạch Thái Bưởi đã thể hiện đạo đức trong kinh doanh: luôn giữ chữ tín, có ý thức vận dụng tinh thần yêu nước, khai thác tinh thần tự tôn dân tộc như một vũ khí sắc bén để chiến thắng vẻ vang đối thủ cạnh tranh của mình.
Công ty T đã giữ vững các nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức trong hoat động sản xuất - kinh doanh.
Công ty D đã vi phạm đạo đức kinh doanh bằng việc bơm dịch thải lỏng của nhà máy sản xuất, xả trực tiếp vào sông không đúng với nội dung báo cáo môi trường đã được phê duyệt, gây ô nhiễm môi trường ở địa phương.
- Những việc làm đó ảnh hưởng hai mặt đến người sản xuất, người tiêu dùng và xã hội. Những việc làm tuân thủ đạo đức trong kinh doanh sẽ ảnh hưởng tích cực, tác động tốt; những việc làm vi phạm đạo đức kinh doanh sẽ ảnh hưởng tiêu cực, gây hại đến người sản xuất, người tiêu dùng và xã hội.
Câu hỏi 2 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 56): Theo em, người kinh doanh cần có những phẩm chất gì?
Trả lời:
- Một số phẩm chất cần có của người kinh doanh:
+ Tinh thần trách nhiệm.
+ Trung thực, giữ chữ tín trong kinh doanh.
+ Luôn tôn trọng và bảo vệ lợi ích của nhân viên, khách hàng và cộng đồng.
+ Tuân thủ đúng các chủ trương, chính sách, pháp luật của nhà nước. Ví dụ: thực hiện tốt nghĩa đóng thuế; tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ,…
+ Cạnh tranh lành mạnh với các đối thủ.
+ Luôn nỗ lực, không ngừng học hỏi, sáng tạo, đổi mới,…
Câu hỏi 3 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 56): Em hiểu thế nào là đạo đức kinh doanh? Đạo đức kinh doanh có vai trò gì?
Trả lời:
- Đạo đức kinh doanh là một tập hợp các nguyên tắc, chuẩn mực có tác dụng điều chỉnh, hướng dẫn và kiểm soát hành vi của các chủ thể kinh doanh.
- Vai trò của đạo đức kinh doanh:
+ Thay đổi thái độ, điều chỉnh hành vi của chủ thể theo hướng tích cực;
+ Nâng cao danh tiếng, tạo lập niềm tin, uy tín với khách hàng;
+ Nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp;
+ Góp phần xây dựng mối quan hệ xã hội lành mạnh, có trách nhiệm - nghĩa tình - văn minh - hiện đại
2. Các biểu hiện của đạo đức kinh doanh
Câu hỏi 1 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 56): Em hãy xác định các hành vi, việc làm phù hợp/ chưa phù hợp với đạo đức kinh doanh trong các trường hợp trên.
Trả lời:
- Trường hợp 1: Các hành vi, việc làm phù hợp với đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp A là:
+ Luôn trung thực về chất lượng sản phẩm đã cam kết với khách hàng.
+ Tạo ra các sản phẩm có chất lượng tốt, giá cả phù hợp với thu nhập và nhu cầu của khách hàng.
+ Chủ động tham khảo ý kiến phản hồi của khách hàng để điều chỉnh, cải tiến sản phẩm.
+ Thực hiện các chính sách chăm sóc khách hàng tận tâm, tận tụy.
- Trường hợp 2: Các hành vi, việc làm phù hợp với đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp B là:
+ Đặt chữ tín, trách nhiệm doanh nghiệp lên hàng đầu.
+ Áp dụng mô hình và công nghệ sản xuất tiên tiến để giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
+ Đảm bảo lợi ích chính đáng theo đúng cam kết với người lao động
- Trường hợp 3: Các hành vi, việc làm chưa phù hợp với đạo đức kinh doanh của công ty P là: làm hàng giả, hàng nhái theo thương hiệu của một hãng mĩ phẩm nước ngoài nhằm thu lợi nhuận bất chính.
Câu hỏi 2 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 56): Em hãy kể thêm các biểu hiện khác của đạo đức kinh doanh và lấy ví dụ minh họa.
Trả lời:
- Các biểu hiện khác của đạo đức kinh doanh và ví dụ minh họa:
+ Tính trung thực
+ Tôn trọng con người
+ Gắn liền lợi ích của doanh nghiệp cùng với lợi ích khách hàng, xã hội
+ Coi trọng hiệu quả với trách nhiệm xã hội
+ Giữ bí mật, trung thành với trách nhiệm
- Ví dụ minh họa: Một công ty sản xuất linh kiện điện tử cho máy chủ máy tính: Các thành phần này phải giao hàng đúng thời hạn, nếu không nhà sản xuất các bộ phận có nguy cơ mất hợp đồng béo bở. Bộ phận kiểm tra chất lượng phát hiện ra một khiếm khuyết có thể xảy ra và mọi thành phần trong một lô hàng đều phải kiểm tra. Thật không may, quá trình kiểm tra có thể mất quá nhiều thời gian và thời hạn giao hàng đúng hạn có thể trôi qua, điều này có thể làm chậm trễ việc phát hành sản phẩm của khách hàng. Bộ phận kiểm tra chất lượng có thể vận chuyển các bộ phận, hy vọng rằng không phải tất cả chúng đều bị lỗi, hoặc trì hoãn việc vận chuyển và kiểm tra mọi thứ. Nếu các bộ phận bị lỗi, công ty mua các bộ phận đó có thể phải đối mặt với làn sóng phản ứng dữ dội của người tiêu dùng, điều này có thể khiến khách hàng phải tìm kiếm một nhà cung cấp đáng tin cậy hơn.
Câu hỏi 3 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 56): Em hãy liệt kê các hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh và đề xuất cách xử lí của em đối với hành vi đó.
Trả lời:
- Một số hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh:
+ (1) Buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, không có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.
+ (2) Xả chất thải chưa qua xử lí ra môi trường.
+ (3) Thiếu tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động; thực hiện không đúng các cam kết về tiền lương, chế độ đãi ngộ đối với người lao động…
+ (4) Thực hiện các hành vi cạnh tranh không lành mạnh, như: bán phá giá; đánh cắp thông tin, bí mật thương mại của đối thủ; đưa ra những thông tin thiếu kiểm chứng, sai sự thật về đối thủ,…
- Đề xuất cách xử lí:
+ Đối với hành vi (1):
▪ Tuyên truyền để người tiêu dùng đề cao cảnh giác
▪ Tăng cường vai trò của các cơ quan, tổ chức như: cơ quan quản lí thị trường; Hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng,…
▪ Có những chế tài xử phạt nghiêm khắc hơn đối với hành vi buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng,…
▪ Tăng cường tuyên truyền để các doanh nghiệp nhận thức được tầm quan trọng và lợi ích của việc kinh doanh có đạo đức.
+ Đối với hành vi (2):
▪ Có những chế tài xử phạt nghiêm khắc hơn đối với hành vi xả chất thải chưa qua xử lí ra môi trường.
▪ Tăng cường tuyên truyền để các doanh nghiệp nhận thức được tầm quan trọng và lợi ích của việc kinh doanh có đạo đức.
+ Đối với hành vi (3):
▪ Tuyên truyền để người lao động và người sử dụng lao động nắm rõ các quy định pháp luật trong Bộ Luật lao động năm 2019.
▪ Có chế tài xử phạt nghiêm khắc hơn với các doanh nghiệp có hành vi vi phạm quy định tại Bộ Luật lao động năm 2019.
▪ Tăng cường tuyên truyền để các doanh nghiệp nhận thức được tầm quan trọng và lợi ích của việc kinh doanh có đạo đức.
+ Đối với hành vi (4): Tăng cường tuyên truyền để các doanh nghiệp nhận thức được tầm quan trọng và lợi ích của việc kinh doanh có đạo đức.
Luyện tập
Luyện tập 1 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 57): Em đồng tình hay không đồng tình với nhận định nào sau đây? Vì sao?a. Đạo đức kinh doanh đòi hỏi các doanh nghiệp chỉ cần giữ gìn tính trung thực trong các hoạt động kinh tế.
b. Nhà kinh doanh trung thực, có trách nhiệm và luôn bảo đảm chất lượng sản phẩm sẽ được đánh giá cao, doanh thu doanh nghiệp tăng lên.
c. Giữ gìn đạo đức trong kinh doanh sẽ duy trì và hoàn thiện thái độ, hành vi của nhà kinh doanh theo hướng đúng đắn, tốt đẹp, có lợi cho người tiêu dùng và xã hội.
d. Đạo đức kinh doanh giúp thay đổi thái độ, điều chỉnh hành vi theo hướng có lợi cho nhà kinh doanh.
Lời giải:
Em đồng tình với các nhận định sau:
b,c. Vì khi làm kinh doanh Nhà kinh doanh trung thực, có trách nhiệm và luôn bảo đảm chất lượng sản phẩm sẽ được đánh giá cao, doanh thu doanh nghiệp tăng lên, sẽ duy trì và hoàn thiện thái độ, hành vi của nhà kinh doanh theo hướng đúng đắn, tốt đẹp, có lợi cho người tiêu dùng và xã hội.
Luyện tập 2 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 58): Em hãy nhận xét việc làm của doanh nghiệp M và chỉ ra các biểu hiện của đạo đức kinh doanh trong trường hợp sau:
Trường hợp. Từ khi khởi nghiệp, doanh nghiệp M đã xuất phát từ nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng để chủ động đổi mới và sáng tạo trong việc tạo ra nhiều loại sản phẩm độc đáo, có chất lượng. Người tiêu dùng ngày càng tin tưởng vào các sản phẩm của doanh nghiệp, thị phần được mở rộng, năng lực cạnh tranh cùng danh tiếng của doanh nghiệp từng bước nâng cao. Đồng thời, doanh nghiệp cũng ngày càng chú trọng phát triển quan hệ, hỗ trợ cộng đồng với những việc làm có ý nghĩa thiết thực.
Lời giải:
- Nhận xét: Việc làm của doanh nghiệp M đã tuân thủ đạo đức trong kinh doanh.
- Biểu hiện của đạo đức kinh doanh trong trường hợp trên:
+ Luôn chủ động đổi mới và sáng tạo trong việc tạo ra nhiều loại sản phẩm độc đáo, có chất lượng cao nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng.
+ Hỗ trợ cộng đồng với những việc làm có ý nghĩa thiết thực.
Luyện tập 3 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 58): Em hãy chỉ rõ vai trò của đạo đức kinh doanh trong các trường hợp sau:
a. Bà K là giám đốc của một công ty thời trang lớn. Trong việc quản lí, bà biết thông cảm với những sai sót của nhân viên, hướng dẫn họ cách khắc phục. Những nhân viên có sáng kiến tốt, giúp tăng năng suất lao động đều nhận được khen thưởng theo chế độ đãi ngộ công minh, bình đẳng. Bà K cũng thường xuyên quan tâm, hỗ trợ những gia đình công nhân, nhân viên gặp khó khăn trong cuộc sống. Do vậy, đội ngũ công nhân viên luôn gắn bó và hết lòng cống hiến cho công ty.
b. Anh Q, Giám đốc Công ty A là một doanh nhân bản lĩnh. Với kinh nghiệm thương trường dày dặn, anh đã xác lập được mối quan hệ rộng rãi, uy tín với nhiều đối tác quan trọng. Các đối tác rất hài lòng với phong cách làm việc vừa quyết đoán, vừa linh hoạt, mềm dẻo của anh. Anh Q luôn duy trì quan hệ vừa hợp tác cùng có lợi, vừa kiên quyết cạnh tranh lành mạnh để bảo vệ các nhãn hiệu, thương hiệu với chất lượng độc đáo của công ty. Do vậy, danh tiếng và năng lực cạnh tranh của công ty luôn giữ vững trên thị trường trong và ngoài nước.
Lời giải:
Vai trò của đạo đức kinh doanh trong các trường hợp trên:
a. Giúp tăng năng suất lao động, đội ngũ công nhân viên luôn gắn bó và hết lòng cống hiến cho công ty.
b. Các đối tác rất hài lòng, danh tiếng và năng lực cạnh tranh của công ty luôn giữ vững trên thị trường trong và ngoài nước.
Luyện tập 4 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 58): Em hãy chỉ ra những biểu hiện của đạo đức kinh doanh trong doanh nghiệp B và nhận xét về việc làm của anh P trong tình huống sau:
Tình huống. Anh P có bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh và có kinh nghiệm ba năm làm trợ lí giám đốc ở nước ngoài. Vừa về nước, anh được bố giao quyền điều hành doanh nghiệp B. Anh biết doanh nghiệp này từng bị xử phạt về vệ sinh an toàn thực phẩm và đang gặp rất nhiều khó khăn vì đánh mất niềm tin của người tiêu dùng, cũng như các đối tác. Sau một thời gian đấu tranh với các quan điểm kinh doanh không phù hợp của ban giám đốc, anh từng bước tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng bằng các sản phẩm chất lượng, đúng cam kết. Ngoài ra, anh chú trọng thu hút nhân viên với các chính sách đãi ngộ và học hỏi kinh nghiệm của các doanh nghiệp khác. Năm năm sau, doanh nghiệp B phát triển lớn mạnh và được đề cử giải thưởng “Doanh nghiệp hội nhập và phát triển” của tỉnh nhà. Phóng viên C của một tờ báo uy tín trong tỉnh tìm gặp và phỏng vấn anh P về nền tảng giúp doanh nghiệp từng mất uy tín trong kinh tế thị trường vươn lên thành công, anh P chia sẻ doanh nghiệp đã thực hiện việc đổi mới quan niệm kinh doanh theo hướng trung thực, giữ chữ tín về chất lượng sản phẩm và các đơn hàng. Anh biết cách dựa vào nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng đề chủ động đổi mới và sáng tạo các sản phẩm phù hợp. Doanh nghiệp cũng đối xử bình đẳng và đảm bảo các quyền lợi của người lao động và của các đối tác kinh doanh.
Lời giải:
- Biểu hiện của đạo đức kinh doanh trong tình huống:
+ Sản xuất kinh doanh các sản phẩm chất lượng tốt, đúng cam kết với khách hàng.
+ Thu hút nhân viên với các chính sách đãi ngộ tốt.
+ Đổi mới quan niệm kinh doanh theo hướng trung thực, giữ chữ tín về chất lượng sản phẩm và các đơn hàng.
+ Không ngừng đổi mới, sáng tạo để tạo ra các sản phẩm phù hợp với nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng.
+ Đối xử bình đẳng và đảm bảo các quyền lợi của người lao động và của các đối tác kinh doanh.
- Nhận xét: việc làm của anh P đã giúp cho doanh nghiệp B khôi phục, tạo dựng lại niềm tin của người tiêu dùng và đạt được nhiều thành công.
Luyện tập 5 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 59): Em hãy nhận xét việc làm và đưa ra lời khuyên cho bà B và ông T trong các trường hợp sau:
a. Bà B là chủ cửa hàng kinh doanh hải sản. Để bảo quản mực, tôm không bị hư hỏng và bán được lâu, bà đã ngâm những thực phẩm này vào chậu nước có chứa hoá chất. Theo bà, nếu dùng ít hoá chất sẽ không ảnh hưởng nhiểu đến sức khoẻ.
b. Doanh nghiệp A có đội ngũ nhân viên nhiều kinh nghiệm. Gần đây, ông T - giám đốc mới đã giảm lương nhân viên và cắt giảm các chế độ đãi ngộ khiến nhiều nhân viên than phiền. Nhiều nhân viên đã viết đơn xin nghỉ việc khiến ông T rất lo lắng.
Lời giải:
a. Việc làm của bà T đã vi phạm đạo đức kinh doanh. Em sẽ khuyên bà T rằng làm như vậy là vi phạm pháp luật và vi phạm đạo đức. Bởi vì điều này sẽ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người tiêu dùng và một số hóa chất sẽ nằm trong danh mục cấm của Nhà nước.
b. Việc làm của ông T cũng đã vi phạm đạo đức kinh doanh. Em sẽ khuyên ông T giữ nguyên hoặc tăng lương nhân viên và các chế độ đãi ngộ.
Vận dụng
Câu hỏi SGK Kinh tế Pháp luật 11 Chân trời sáng tạo Bài 8 (trang 59): Em hãy sưu tầm một tấm gương doanh nhân tiêu biểu, cho biết những phẩm chất đạo đức kinh doanh của nhân vật đó và chia sẻ điều em có thể học tập, vận dụng đối với bản thân.Trả lời
Bạch Thái Bưởi, sinh năm 1874 tại làng An Phú, huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông (nay thuộc ngoại thành Hà Nội), là người đầu tiên trong doanh nhân Việt khẳng định vị thế của mình. Sau khi làm công chức trong hãng thầu công chánh của Pháp, ông đã có cơ hội tham gia Hội chợ Bordeaux tại Pháp năm 1895. Ông tận dụng thời gian ở Pháp để nghiên cứu về kinh doanh và quản lý sản xuất. Trên đường trở về nước, ông quyết định rời bỏ công việc công chức và bắt đầu kinh doanh. Ông thành công trong việc khai thác gỗ làm tà-vẹt và đặt mối quan tâm đến việc đối xử công bằng với cộng sự và cộng đồng. Ông cũng quan tâm đến việc giúp đỡ những người nghèo và hỗ trợ giáo dục cho học sinh. Bạch Thái Bưởi có thể được coi là một trong những doanh nhân Việt đầu tiên của thế kỷ XX có ý thức về vai trò của mình trong việc cải thiện xã hội và sử dụng tinh thần yêu nước và tự tôn dân tộc như một phần của chiến lược kinh doanh của mình.
- Đạo đức kinh doanh của nhân vật:
+ Trong quá trình kinh doanh, Bạch Thái Bưởi luôn đặt “chữ tín” lên hàng đầu.
+ Trong công việc, Bạch Thái Bưởi tỏ ra rất khắc nghiệt khi nghiệm thu sản phẩm, nhằm tạo ra được những sản phẩm có chất lượng tốt nhất.
+ Bạch Thái Bưởi luôn tin tưởng và đãi ngộ tốt đối với các cộng sự và nhân viên.
+ Cạnh tranh lành mạnh với các đối thủ thông qua việc: vận dụng tinh thần yêu nước, khai thác tinh thần tự tôn dân tộc.
- Bài học cho bản thân:
+ Giữ chữ tín trong kinh doanh.
+ Tôn trọng và đảm quyền lợi cho nhân viên, tôn trọng khách hàng.