Giải Sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 11: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại

- Anh là nước đầu tiên tiến hành cuộc cách mạng công nghiệp do:

+ Cách mạng tư sản nổ ra và thành công sớm.

+ Nguồn khoáng sản dồi dào.

+ Có lợi thế về vốn, nhân công và kĩ thuật.

- Thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất:

+ Năm 1773, Giôn Cay phát minh ra thoi bay, người thợ dêt không phải lao thoi bằng tay, năng suất lao động tăng gấp hai lần. 

+ Năm 1764, Giêm Ha-gri-vơ chế ra chiếc máy kẹo sợi Gien-ni.

+ Năm 1779, Crom-tơn cải tiến máy kéo sợi để kéo được sợi nhỏ, làm ra vải đẹp bền. 

+ Năm 1807, Phơ-tơn chế tạo tàu thủy chạy bằng hơi nước. 

+ Năm 1814, chiếc đầu máy xe lửa đầu tiên chạy bằng hơi nước ra đời. 

+ Năm 1872, Giêm Oát chế tạo thành công máy hơi nước, góp phần tăng tốc độ sản xuất và năng suất lao động. 

+ Năm 1874, H.Cót tìm ra cách luyện sắt.

+ Năm 1785, Ét-mơn Các-rai cho ra đời máy dệt vải chạy bằng sức nước.

+ Năm 1885, Bét-xơ-nme phát minh ra lò cao có khả năng luyện gang lỏng thành thép. 

- Năm 1782, Giêm Oát chế tạo thành công máy hơi nước, góp phần tăng tốc độ sản xuất và năng suất lao động.

- Sự phát triển của máy hơi nước khởi đầu cho quá trình công nghiệp hóa trên thế giới từ cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX.

- Động cơ hơi nước đã tạo điều kiện cho áp dụng rộng rãi máy móc vào các dây chuyền sản xuất trên khắp nước Anh, sau đó là Mỹ và toàn thế giới.

- Ứng dụng của máy hơi nước nhanh chóng ra ngoài phạm vi khai thác mỏ, chuyển sang các lĩnh vực công nghiệp khác từ gia công kim loại cho đến dệt may.

- Động cơ hơi nước giúp các nhà máy sản xuất có thể xây dựng ở bất kỳ đâu, ngoài việc dùng làm nguồn cung năng lượng cho các công xưởng, máy hơi nước còn được ứng dụng trong lĩnh vực giao thông vận tải.

- Đây là tiền đề quan trong cho cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.

- Những nét chính về bối cảnh lịch sử diễn ra cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ hai: 

+ Phát triển vượt bậc trên cơ sở ứng dụng các thành tựu trong cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật lần thứ hai, trong đó nền tảng tư duy khoa học có những thay đổi căn bản liên quan đến những phát minh khoa học vĩ đại như phát minh ra điện tử, sóng vô tuyến điện và chất phóng xạ, các sáng chế động cơ điện.

+ Các phương tiện truyền thông như điện tín và điện thoại ra đời vào năm 1880, Liên lạc bằng điện thoại ngay lập tức được ứng dụng trên khắp thế giới, Đầu thế kỷ XX hình thành một lĩnh vực kỹ thuật điện mới là điện tử học và ngành công nghiệp điện tử ra đời, mở đầu kỷ nguyên điện khí hóa, thúc đây sự phát triển các ngành công nghiệp khác như luyện kim, chế tạo máy, đóng tàu, công nghiệp quân sự; giao thông vận tải, công nghiệp hóa chất.

+ Trong lĩnh vực kỹ thuật quân sự diễn ra cuộc cách mạng cơ hóa và tự động hóa vũ khí trang bị mà điển hình là các phương tiện chiến tranh được sử dụng trong Chiền tranh thế giới thứ nhất.

- Các thành tựu tiêu biểu của Cách mạng công nghiệp lần hai:

+ Năm 1832, H. Pi-xi đã chế tạo ra máy phát điện đầu tiên dựa trên nguyên lí Pha-ra-đây. Khi máy phát điện của G. Đi-na-mô ra đời càng thúc đẩy nhanh hơn việc sử dụng năng lượng điện.

+ Năm 1876, A-lếch-xan-đơ G. Ben phát minh ra điện thoại đầu tiên.

+ Năm 1897, thuyết Điện tử của Tôm-xơn ra đời.

+ Các phát minh của N. Te-xla, T. Ê-đi-xơn và G. Oét-tinh-hao tiên phong về động cơ dòng điện một chiều và xoay chiều, mở ra quá trình điện khí hoá sản xuất.

+ Năm 1913, tuốc bin hơi nước ra đời, giúp cung cấp nguồn điện năng mạnh và chi phí thấp hơn trước.

+ Dầu mỏ được phát hiện góp phần thúc đẩy ngành công nghiệp dầu khí phát triển.

+ Năm 1889, Giô-dép Đây phát minh ra động cơ đốt trong.

+ Năm 1908, Công ty Pho ở Mỹ cho ra đời loại xe ô tô mẫu T.

+ Đầu thế kỉ XX, máy bay ra đời.

- Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai đã thúc đẩy quá trình thị trường hóa nền kinh tế thế giới.

- Thúc đẩy quá trình xã hội hóa hoạt động sản xuất, góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của con người.

- Nền sản xuất lớn bằng máy móc đã giải phóng sức lao động, làm thay đổi cách thức lao động của con người.

- Tác động trên lĩnh vực xã hội

+ Thúc đẩy quá trình đô thị hoá dẫn đến sự ra đời của nhiều đô thị quy mô lớn.

+ Dân số tăng nhanh, cơ cấu xã hội thay đổi, hình thành hai giai cấp cơ bản là tư sản và vô sản. 

+ Sự bóc lột của giai cấp tư sản dẫn đến cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản, tạo ra những tiền đề cho cách mạng xã hội chủ nghĩa.

- Tác động trên lĩnh vực văn hóa

+ Thúc đẩy quan hệ quốc tế, giao lưu và kết nối văn hoá toàn cầu.

+ Đời sống vật chất và tinh thần của người dân ở các nước tư bản được nâng cao.

+ Đưa đến hình thành một lối sống, tác phong công nghiệp gắn với quá trình công nghiệp hoá.

Động lực chính của hai cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại là sự phát triển sản xuất hàng hóa của các ngành công nghiệp.

 - Động lực của Cách mạng công nghiệp lần 1 là sản xuất hàng hóa. 

 - Động lực của Cách mạng công nghiệp lần 2 chủ yếu là động cơ đốt trong và máy móc sử dụng điện

Những thành tựu của cách mạng công nghiệp thời kì cận đại có tác động đến lịch sử văn minh thế giới là: tìm ra dầu mỏ, phát minh ra điện, phát minh ra điện thoại.

- Việc tìm ra dầu mỏ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, những ứng dụng của dầu mỏ cho thấy nguồn năng lượng này đem đến khả năng mở rộng sản xuất lên gấp nhiều lần so với động cơ hơi nước. Từ khi tìm kiếm ra dầu mỏ, mọi hoạt động kinh tế, sản xuất, sinh hoạt của con người đều phụ thuộc vào nó cho đến ngày nay.

  Thậm chí dầu mỏ ngày nay còn là một trong những nguyên nhân quan trọng trong các cuộc tranh chấp, xung đột quốc tế.

- Phát minh ra điện thoại là một cuộc cách mạng về thông tin và viễn thông, nó đã rút ngắn khoảng cách địa lý trên thế giới. Việc phát minh ra điện thoại là bước đầu tiên để con người tiếp tục nghiên cứu và phát triển mạng viễn thông tăng cường tốc độ và phạm vi kết nối, phủ sóng.

- Việc phát minh ra điện đã thúc đẩy mạnh mẽ quá trình sản xuất. Đầu tiên là làm cho quá trình sản xuất diễn ra liên tục theo dây chuyền, đồng thời năng lượng điện cũng là một nguồn năng lượng sạch, thân thiện với môi trường do đó thúc đẩy con người nghiên cứu phát triển các công cụ sử dụng điện thay thế cho dầu mỏ để bảo vệ môi trường. Đến ngày nay, mọi mặt sản xuất, sinh hoạt của đời sống con người hoàn toàn phụ thuộc vào điện.

- Sự ra đời của máy bay đã tạo động lực cho việc nghiên cứu phát triển loại hình giao thông hiện đại và phổ biến ngày nay: đường hàng không.

- Ngành hàng không ra đời là một bước đột phá trong sự phát triển của công nghệ cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX. Cuộc chinh phục không gian đã thúc đẩy kết nối mạnh mẽ các quốc gia trên thế giới. Trước đây, trong lĩnh vực giao thông vận tải, con người chỉ có thể kết nối trên đường bộ, đường thủy thì giờ đây con người đã chinh phục được cả bầu trời.

 - Năm 1901, Marconi đã trình diễn tín hiệu xuyên Đại Tây Dương đầu tiên sử dụng mã Morse và điện báo không dây. Điện báo không dây được phát minh và sử dụng rộng rãi trên tàu để đọc tín hiệu, gửi và nhận tín hiệu tuyệt vời.

 - Trong năm 1912, con tàu Titanic nổi tiếng đã gửi một cuộc gọi đau khổ để giải cứu những con tàu gần đó bằng cách sử dụng tín hiệu xuyên Đại Tây Dương từ biển.

 - Năm 1906, tín hiệu giọng nói đầu tiên của con người được truyền qua các sóng vô tuyến sử dụng sóng Marconi.