I. Cơ sở tự nhiên
1. Vị trí địa lí
Câu hỏi mục 1 SGK Lịch Sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 78): Dựa vào Lược đồ trong Hình 13.1, em hãy xác định vị trí địa lí của khu vực Đông Nam Á. Vị trí đó có những đặc điểm gì?
Trả lời:
- Vị trí địa lí của khu vực Đông Nam Á:
+ Nằm ở phía đông nam châu Á.
+ Đông Nam Á là giao điểm của các đường giao thông quốc tế từ bắc xuống nam, từ đông sang tây, là cầu nối giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.
- Điểm đặc biệt của vị trí địa lí Đông Nam Á:
+ Đông Nam Á nằm ở vị trí “ngã tư đường” giao thương quốc tế: kết nối giữa 2 lục địa (lục địa Á-Âu và lục địa Ôxtrâylia); kết nối giữa 2 đại dương (Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương).
+ Đông Nam Á nằm ở vị trí “cầu nối” giữa hai nền văn minh lớn là: Trung Quốc và Ấn Độ.
2. Điều kiện tự nhiên, khí hậu
Câu hỏi mục 2 SGK Lịch Sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 78): Điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng như thế nào đối với sự hình thành văn minh Đông Nam Á?Trả lời:
* Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đối với sự hình thành văn minh Đông Nam Á:
- Điều kiện tự nhiên:
+ Gồm hai bộ phận: ĐNA lục địa và ĐNA hải đảo.
+ ĐNA lục địa: bị chia cắt bởi các dãy núi, giữa các dãy núi là các thung lũng rộng, màu mỡ, có hệ thống sông ngòi dày đặc như sông Mê Công, sông Hồng, sông Mê Nam,....lưu lượng nước lớn, hàm lượng phù sa cao, tạo nên những vùng đồng bằng rộng lớn.
+ ĐNA hải đảo: tập trung nhiều đảo lớn và đồi núi. Một số đồng bằng có thêm các khoáng chất.
+ Đại bộ phận ĐNA nằm trong vùng khí hậu nóng ẩm.
+ Gió mùa kèm theo mưa nhiệt đới đã cung cấp đủ nước cho sinh hoạt và sản xuất của con người.
- Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên:
+ Hình thành nền văn minh nông nghiệp lúa nước trước khi tiếp xúc với văn minh Trung Hoa - Ấn Độ.
+ Từ xa xưa người dân đã biết thuần dưỡng trâu bò, chế tác nông cụ, xây dựng hệ thống thủy lợi để phục vụ sản xuất.
+ Sớm phát triển các hoạt động khai thác biển và buôn bán bằng đường biển, giao thông biển giúp các nước trong khu vực, nối Đông Nam Á với các tuyến đường biển quốc tế Cư dân Đông Nam Á
II. Cơ sở xã hội
1. Cư dân tộc người
Câu hỏi mục 1 SGK Lịch Sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 78): Em hãy nêu đặc trưng cơ bản về nguồn gốc dân cư ở Đông Nam ÁTrả lời:
- Cư dân trong khu vực thuộc tiểu chủng Đông Nam Á, có đặc điểm của hai đại chủng là Môn-gô-lô-ít da vàng và Ô-xtra-lô-ít da ngăm đen.
- Đông Nam Á có nhiều dân tộc khác nhau, tạo nên sự đa dạng về sắc tộc. Song họ có những nét tương đồng dựa trên nền tảng văn hóa bản địa Đông Nam Á.
2. Tổ chức xã hội
Câu hỏi mục 2 SGK Lịch Sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 79): Hãy chứng minh tổ chức xã hội ở Đông Nam Á vừa mang tính bản địa vừa tiếp biến các giá trị bên ngoài.Trả lời:
- Tổ chức xã hội ở Đông Nam Á vừa mang tính bản địa vừa tiếp biến các giá trị bên ngoài, điều này được thể hiện ở việc:
+ Tổ chức xã hội cơ bản của cư dân Đông Nam Á là làng. Làng có vai trò tạo dựng nên các cộng đồng cư dân có quan hệ gần gũi với nhau, cùng đoàn kết để chinh phục thiên nhiên và chống ngoại xâm.
+ Quá trình hình thành nhà nước của các quốc gia Đông Nam Á đồng thời là quá trình tiếp biến những giá trị văn hóa Trung Quốc và Ấn Độ, hình thành thiết chế chính trị và mô hình tổ chức xã hội vừa mang tính bản địa, vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của các mô hình thiết chế chính trị Ấn Độ, Trung Quốc.
III. Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc và Ấn Độ
1. Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc
Câu hỏi mục 1 SGK Lịch Sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 79): Văn hóa Trung Quốc có ảnh hưởng như thế nào đến khu vực Đông Nam Á?Trả lời:
Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đến khu vực Đông Nam Á: Văn hóa Trung Quốc được cư dân ĐNA tiếp nhận có chọn lọc và sáng tạo với những mức độ khác nhau.
- Từ III TCN - II TCN, Trung Quốc thiết lập những tuyến đường buôn bán và bành trướng xuống ĐNA => tạo ra sự tiếp xúc văn hóa cưỡng bức và sau đó là giao thoa văn hóa.
- Nho giáo, Đạo giáo được du nhập trở thành một bộ phận trong tư tưởng, văn hóa của cư dân ĐNA.
- Quá trình di dân của người Trung Quốc xuống khu vực ĐNA cũng góp phần lan tỏa các giá trị văn hóa và thành tựu văn minh Trung Hoa vào khu vực này.
2. Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ
Câu hỏi mục 2 SGK Lịch Sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 80): Nêu ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến khu vực Đông Nam ÁTrả lời:
- Văn hóa Ấn Độ theo chân các thương gia và tu sĩ được truyền đến Đông Nam Á.
- Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ thúc đẩy quá trình phân hóa xã hội, hình thành những nhà nước cổ đại và góp phần không nhỏ vào việc hình thành bản sắc văn hóa Đông Nam Á.
- Chữ viết Ấn Độ được một số quốc gia trong khu vực dựa vào để sáng tạo ra chữ viết riêng.
- Kiến trúc, điêu khắc Ấn Độ cũng ảnh hưởng rất lớn đến nhiều nước. Tuy nhiên cư dân Đông Nam Á vẫn giữ được những nét văn hóa riêng, độc đáo của mình.
Luyện tập
Luyện tập 1 SGK Lịch Sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 80): Những cơ sở dân cư và xã hội ảnh hưởng như thế nào đến sự hình thành văn minh Đông Nam Á? Nêu ví dụ cụ thể.Trả lời:
Luyện tập 2 SGK Lịch Sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 80): Phân tích những ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, Ấn Độ đối với văn minh ĐNA.
Trả lời:
* Những ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, Ấn Độ đối với văn minh ĐNA:
- Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đến khu vực Đông Nam Á:
+ Được tiếp nhận có chọn lọc và sáng tạo với những mức độ khác nhau. Thiết lập những tuyến đường buôn bán và bành trướng xuống ĐNA, tạo ra sự tiếp xúc văn hóa cưỡng bức và sau đó là giao thoa văn hóa.
+ Nho giáo, Đạo giáo được du nhập trở thành một bộ phận trong tư tưởng, văn hóa của cư dân ĐNA.
+ Quá trình di dân của người Trung Quốc xuống khu vực ĐNA lan tỏa các giá trị văn hóa và thành tựu văn minh Trung Hoa vào khu vực này.
- Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến khu vực Đông Nam Á: dù tiếp nhận văn hóa Ấn Độ, cư dân ĐNA vẫn giữ được những nét văn hóa riêng, độc đáo của mình.
+ Văn hóa: Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ thúc đẩy quá trình phân hóa xã hội, hình thành những nhà nước cổ đại và góp phần không nhỏ vào việc hình thành bản sắc văn hóa ĐNA.
+ Chữ viết: một số quốc gia cổ ở ĐNA lấy chữ viết Ấn Độ làm cơ sở để sáng tạo chữ viết riêng.
+ Kiến trúc và điêu khắc: Ấn Độ cũng ảnh hưởng sâu sắc đến các nước Mi-an-ma, Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia, In-đô-nê-xi-a, Việt Nam.
Vận dụng
Đề bài: Em hãy lấy những ví dụ cụ thể về ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, Ấn Độ ở Việt NamVí dụ:
Văn hóa của người Việt chịu ảnh hưởng sâu sắc của những giá trị văn minh Trung Quốc, có thể kể đến như sau:
- Tiếp thu chữ Hán, một số quy tắc lễ nghĩa, chịu ảnh hưởng của tư tưởng gia trưởng phụ quyền nhưng vẫn giữ gìn truyền thống tôn trọng người già và phụ nữ.
- Tiếp thu và học tập một số phát minh kĩ thuật như: làm giấy, chế tạo thủy tinh,…
- Tiếp thu một số tôn giáo lớn như Nho giáo và Phật giáo. Đạo giáo có sự hòa nhập với tín ngưỡng dân gian.
- Tiếp thu một số lễ tết như Tết nguyên đán, Trung thu,…và có sự điều chỉnh cho phù hợp với văn hóa của người Việt