Gợi dẫn trước văn bản đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Ba tiếng “Mũi Cà Mau" gợi lên trong bạn những suy nghĩ, cảm xúc gì?Trả lời:
- Nhắc đến Mũi Cà Mau là nhắc đến vùng xa xôi nhất so với Thủ đô và thành phố, vùng tận cùng của Tổ quốc Việt Nam về phía Nam. Tên gọi Cà Mau từ cách đồng bào Khmer gọi tên vùng đất này là “Tưk Kha-mau” có nghĩa là nước đen. Nước đen là màu nước đặc trưng do lá tràm của thảm rừng tràm U Minh bạt ngàn rụng xuống làm đổi màu nước. Mũi Cà Mau còn được cư dân vùng này ví von là: “Ðất biết nở, rừng biết đi và biển sinh sôi”. Đây là một điều kỳ diệu và độc đáo không nơi nào có được.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Bạn đã biết được gì về vùng đất Mũi Cà Mau (qua sách báo, phim ảnh và các phương tiện truyền thông,...)?
Trả lời:
– Cà Mau là vùng đất thấp, thường xuyên bị ngập nước. Hiện nay đang có hiện tượng bồi lở ở cả 2 phía biển Đông và Tây. Cà Mau có 5 nhóm đất chính gồm: đất phèn, đất than bùn, đất bãi bồi, đất mặn và đất kênh rạch. Nhóm đất mặn với 150.278 ha tập trung chủ yếu ở ven Biển Ðông và phía Nam thành phố Cà Mau, các huyện Ðầm Dơi, Cái Nước, Ngọc Hiển và Trần Văn Thời. Ðất phèn với diện tích rất lớn khoảng 334.925 ha, chiếm 64,27% diện tích tự nhiên, phân bổ hầu hết ở các huyện trong tỉnh.
Đọc văn bản
Câu 1 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Tác giả đến Mũi Cà Mau với mục đích gì?Trả lời:
- Mục đích của tác giả khi đến Mũi Cà Mau là để đi chơi, khám phá vùng đất này.
Câu 2 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Chú ý những liên tưởng của tác giả về văn học.
Trả lời:
- Những liên tưởng của tác giả về văn học đó là những cái phai của Nguyễn Tuân, Anh Đức, Xuân Diệu từ hơn 40 năm trước. Những trang kí, trang thư, trang thơ gieo mầm dưới mỗi câu mỗi chữ là hạt hi vọng ứ nghẹn khát khao bung nở cây trái hòa bình.
Câu 3 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Trạng thái tình cảm của tác giả và mọi người khi đến Mũi Cà Mau.
Trả lời:
– Trạng thái tình cảm của tác giả và mọi người khi đến Mũi Cà Mau là rất khó hiểu. Cảm xúc của họ được bộc lộ ra bằng hành động: Họ cảm thấy bản thân mình như trở thành những kẻ nông nổi kì quặc, họ cùng nhau đốt và thả xuống biển. Hay có những người họ ôm cây cột mốc, ôm cây đước, nằm lăn xuống bùn… Họ đều mang trong mình sự lạ lẫm, tò mò về mảnh đất này và họ đến đây với tâm thế để khám phá.
Câu 4 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong liên tưởng góp phần tô đậm thêm tâm trạng gì của người viết?
Trả lời:
- Hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong liên tưởng góp phần tô đậm thêm tâm trạng nhớ nhà.
Câu 5 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Từ “xứ” được nói ở đây có kết nối như thế nào với nhan đề?
Trả lời:
- Từ “xứ” được nói đến ở đây là để chỉ đất Mũi Cà Mau.
Câu 6 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Chú ý cái nhìn của người viết đối với những chi tiết thực của đời sống được ghi lại.
Trả lời:
- Họ đều dành tình cảm cho nơi đây, lưu luyến không rời. Lang thang đi qua nhiều mảnh đất, từ “xứ” như xuất hiện ở khắp mọi nơi. Đó như cái hãnh diện của những con người khi nhắc đến quê hương của mình. Tác giả được ở nơi đây, cùng hòa vào khung cảnh sống sinh hoạt của những con người Cà Mau.
- Ở đó có những ngôi nhà được dựng lên bằng những thứ cảnh vật có sẵn ở đây. Có những con người cần cù chịu khó, đang làm những công việc mưu sinh. Khung cảnh sinh hoạt của người Cà Mau luôn gắn liền với cây đước, nó mang lại nhiều tài nguyên, mang theo thứ ánh sáng đẩy lùi khó khăn cho con người.
Câu 7 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Những khó khăn, bộn bề mà con người ở Đất Mũi Cà Mau đã trải qua.
Trả lời:
– Khó khăn mà người dân Đất Mũi Cà Mau gặp phải ở đây là tôm họ nuôi bị ngạt thở vì sình lầy, vì vậy họ phải đốn hạ đước để cho ra những vuông tôm sạch sẽ trong lành. Nhưng làm vậy sẽ ảnh hưởng đến hệ sinh thái trên Đất Mũi bởi đước chính là một phần của mảnh đất này.
Câu 8 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Cách thể hiện cảm xúc của tác giả ở phần kết.
Trả lời:
- Ông thấy mọi thứ ở đây đều đẹp và đặc biệt, mà không ở nơi đâu có được. Để rồi nhà văn nhớ nhung, yêu thương đến nước mắt nhòe đi. Tác giả phải dành cho vùng đất này nhiều tình cảm lắm nên cảm xúc mới chợt dâng trào lên như thế.
Yêu cầu sau khi đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Tác giả có tâm thế như thế nào khi đến với Mũi Cà Mau? Tâm thế đó có ý nghĩa gì đối với người viết tản văn?Trả lời:
– Khi đến với Mũi Cà Mau, tác giả mang một tâm thế thoải mái. Tâm thế đó sẽ giúp nhà văn quan sát mọi vật tinh tế và có một cái nhìn sâu sắc hơn về cảnh vật nơi đây.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật nào?
Trả lời:
– Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật như:
+ Những con người Cà Mau luôn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và vất vả với cuộc sống.
+ Họ phải chịu nhiều thiên tai và đối mặt với sự thiếu thốn vật chất.
+ Tuy nhiên họ luôn tỏ ra vui vẻ và lạc quan, vẫn rất hiếu khách và chất phác.
→ Đó chính là thứ níu chân tác giả tại nơi đây.
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn nào đã có duyên nợ với vùng đất này? Những liên tưởng đó có ý nghĩa gì?
Trả lời:
– Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến Nguyễn Tuân, Anh Đức, Xuân Diệu, Nguyễn Bính về nhà văn Nguyễn Ngọc Tư.
→ Những liên tưởng đó đã cho người đọc thấm nhuần tinh hoa văn hóa văn học Việt Nam của tác giả về tâm hồn. Nó không chỉ thể hiện sự sống mãi của văn học trong giá trị tinh thần của mỗi người mà còn thể hiện sự gần gũi giữa văn học với đời sống để rồi khi bắt gặp một cảnh vật quen thuộc, chúng ta có thể lập tức nhớ nơi tác giả này từng nhắc đến, từng đi qua…
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Chất trữ tình được thể hiện như thế nào trong bài tản văn?
Trả lời:
+ Khi đã rời đất Cà Mau trong tác giả vẫn còn rất nhiều cảm xúc, lời nói chưa có lời giải đáp. Việc Trần Tuấn liên hệ đến Nguyễn Tuân như cho thấy những trăn trở của ông về tình cảm dành cho vùng đất này. Tác giả đã về nhưng những hình ảnh về thiên nhiên và con người nơi đây như vẫn còn hiện nguyên trong ức của ông.
- Ông thấy mọi thứ ở đây đều đẹp và đặc biệt, mà không ở nơi đâu có được. Để rồi nhà văn nhớ nhung, yêu thương đến nước mắt nhòe đi. Tác giả phải dành cho vùng đất này nhiều tình cảm lắm nên cảm xúc mới chợt dâng trào lên như thế. Qua bài thơ ta thấy tác giả dùng rất nhiều các biện pháp liệt kê, nhiều hình ảnh so sánh cùng với ngôn ngữ giản dị sinh động. Để từ đó thấy được vẻ đẹp và thiên nhiên con người vùng đất Cà Mau, và tình cảm của tác giả dành cho vùng đất này.
Câu hỏi 5 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên như thế nào?
Trả lời:
– Dưới ngòi bút tác giả sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên vừa mang chất hiện thực vừa mang chất trữ tình. Nó giản dị, đơn sơ đến lạ thường.
– Đây cũng là nơi hội tụ một hệ sinh thái rộng lớn, nơi trú ngụ của các loài chim, sinh vật biển… Đó cũng là mảnh đất khiến con người không kiềm chế được cảm xúc mà làm những chuyện không mấy bình thường khi đến đây (người thì ôm cây cột mốc, kẻ thì ôm cây đước, kẻ thì nằm lăn xuống bùn lầy… ).
– Tuy không không xa hoa, hào nhoáng, đông vui nhộn nhịp nhưng Mũi Cà Mau vẫn níu chân những du khách đến đây bằng vẻ đẹp bình dị và thân thương của với sức hấp dẫn lạ thường. Để rồi khi rời đi, ai ai cũng đều có một chút nghẹn lòng, không nỡ.
Câu hỏi 6 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Theo bạn, trong hai phương diện sau, phương diện nào thực sự nổi trội ở bài tân văn này? Vì sao bạn xác định như vậy?
- Những thông tin xác thực, hình ảnh khách quan của thiên nhiên và con người ở Đất Mũi,
- Tình cảm, cảm xúc chủ quan của "tôi" (người viết) khi tiếp xúc với thiên nhiên và con người ở Đất Mũi.
Trả lời:
- Theo em, trong hai phương diện trên, phương diện thực sự nổi trội ở bài tản văn này là “tình cảm, cảm xúc chủ quan của “tôi” khi tiếp xúc với thiên nhiên và con người Đất Mũi.” Bởi xuyên suốt bài tản văn, ta luôn bắt gặp những câu chuyện của tác giả đan xen những câu văn viết về thiên nhiên và con người Đất Mũi.
- Tác giả không chỉ đem đến những thông tin khách quan mà ông còn đưa ra những cái nhìn chủ quan của mình, những cảm nhận thực sự về cảnh vật, những cái ông nhìn thấy, chứng kiến… tất cả đều được ghi lại một cách cụ thể, đầy đủ.
Câu hỏi 7 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Cà Mau quê xứ (trang 45): Nêu nhận xét của bạn về cách sử dụng ngôn ngữ và các biện pháp tu từ trong tác phẩm.
Trả lời:
- Ngôn ngữ: mang đậm chất tản văn
- Biện pháp tu từ: sử dụng các câu hỏi tu từ
Kết nối đọc - viết
Đề bài: Từ ý của câu "Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe” hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nói về cảm xúc của tác giả đối với Mũi Cà Mau.
Đoạn văn tham khảo
Khi phải rời Đất Mũi, “Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe” là câu văn miêu tả rõ nhất cảm xúc của tác giả. Cơ thể dường như không biết nói dối. Rời xa mảnh đất này, tác giả dường như nhận ra tình cảm mình dành cho nó thật là khiến con người trở lên yếu đuối. Ông ngậm ngùi rời đi trên tay với một viên than – món quà giản dị nhưng chan chứa tình yêu thương của người dân Đất Mũi dành cho mình. “Mắt tôi chợt cay nhòe”, đó là phản ứng cơ thể tự nhiên của tác giả khi nhận ra mình sắp phải rời khỏi mảnh đất thân thuộc này. Ông không thể hiện cảm xúc của mình một cách trực tiếp mà gián tiếp qua đôi mắt của mình. Ông vẫn cảm thấy rất buồn và lưu luyến mảnh đất tận cùng Tổ quốc này. Không nỡ là vậy, yêu mến là thế nhưng tác giả vẫn phải rời đi bởi dẫu sao mình cũng chỉ là khách qua đường, có hội ngộ sẽ có biệt ly.