Gợi dẫn trước văn bản đọc
Câu 1: Theo trải nghiệm của bạn, một nỗi nhớ thường được khởi đầu và phát triển như thế nào?Trả lời:
– Theo trải nghiệm của em, nỗi nhớ thường khởi khởi đầu bằng việc ta yêu quý, ấn tượng về một điều gì hoặc một ai đó mà ta dành cho họ rất nhiều tình cảm. Ta sẽ luôn khát khao, mong muốn được gặp họ như để “thỏa nỗi nhớ mong”
– Nỗi nhớ, chính là giá trị tinh thần mà tạo hóa đã ban tặng cho mỗi sinh linh. Nỗi nhớ phát triển khi tình cảm ấy ngày càng lớn, để rồi khi làm bất cứ điều gì, ta cũng đều sẽ nghĩ, nhớ về điều gì hay về ai đó, rồi khi gặp được, cảm xúc sẽ dâng trào, điều đó được biểu hiện rõ nét qua nét mặt, cử chỉ của chính bản thân mỗi người chúng ta.
Câu 2: Hãy tưởng tượng về cách bạn mở đầu một sáng tác ngôn từ có nội dung thể hiện nỗi nhớ của bản thân. Điều gì sẽ được nói đến trước hết? Vì sao?
Trả lời:
– Nếu em mở đầu một sáng tác ngôn từ có nội dung thể hiện nỗi nhớ của bản thân thì điều được nhắc đến trước hết chắc hẳn là đối tượng của nỗi nhớ.
– Bởi việc đề cập tới đối tượng của nỗi nhớ ngay đầu văn bản sẽ giúp bạn đọc dễ dàng hình dung và ấn tượng với nỗi nhớ được đề cập tới trong sáng tác, từ đó dựa trên mạch thơ của người viết giúp hiểu sâu hơn về tâm tư cũng như tình cảm mà tác giả đặt trong đó.
Đọc văn bản
Câu 1: Tiếng hò có mối quan hệ như thế nào với nỗi nhớ?Trả lời:
– Trong tác phẩm, tiếng hò có mối quan hệ mật thiết với nỗi nhớ của tác giả, qua đó gợi những nỗi niềm nhớ thương cùng mạch cảm xúc sâu lắng trong tâm hồn mỗi bạn đọc.
– Cảm hứng của nỗi nhớ được gọi lên từ tiếng hò. Tiếng hò được lặp đi lặp lại nhiều lần trong văn bản. Nó có thể giống với tiếng hò khi xưa tác giả từng được nghe, nó đánh thức những ký ức về quê hương (xứ Huế), tuổi thơ hoặc những kỷ niệm đẹp đã qua.
– Đồng thời, tiếng hò còn là biểu tượng của sự thân thuộc, của những giây phút gắn bó khiến chi người thi sĩ chẳng thể nào quên.
=> Bằng cách đó, tiếng hò là nguồn cảm hứng để tác giả viết về những kỷ niệm và và bày tỏ cảm xúc sâu trong lòng mình, từ đó tạo ra những tác phẩm sinh động và gợi cảm
Câu 2: Các hình ảnh hiện lên ở đây có đặc điểm gì?
Trả lời:
- Các hình ảnh: cồn thơm, ruồng tre, ô mạ xanh mơn mởn, nương khoai ngọt sắn bùi, chiều sương phủ bãi đồng, xóm làng, con đường thân thuộc, xóm nhà tranh,…
- Đặc điểm: Đều là những hình ảnh đồng quê đơn sơ, gần gũi quen thuộc hiện lên trong nỗi nhớ của tác giả.
Câu 3: So với khổ thơ thứ nhất, khổ thơ này có điểm gì giống và khác?
Trả lời:
- So với khổ thơ thứ nhất, khổ thơ này giống số lượng câu thơ với khổ thứ nhất đó là gồm 2 câu và cùng cấu trúc “Gì sâu bằng…!”. Nhưng trong khổ thơ thứ nhất, tác giả mới chỉ gợi ra nỗi nhớ một cách chung chung, còn trong khổ thơ thứ tư, nỗi nhớ được gắn liền với sự vật cụ thể “những trưa hiu quạnh” và thán từ “ôi” thể hiện nỗi nhớ đã lên đến cực điểm đến nỗi tác giả phải thốt lên. Qua đó, ta thấy được một nỗi nhớ da diết, quằn quại đang thường trực trong tác giả.
Câu 4: Hãy tưởng tượng về hình ảnh “bàn tay … vãi giống tung trời”.
Trả lời:
- Đó là bàn tay của những người nông dân chất phác hồn hậu đang vất vả trên cánh đồng. Đó là bàn tay gieo trồng lên đất sự giống, gieo cho đời những tinh túy yêu thương.
Câu 5: Đối tượng được gọi là “hồn thân” ở đây gồm những ai?
Trả lời:
– “Hồn thân” ở đây có thể hiểu là:
+ Đối tượng được gọi là “hồn thân” ở đây gồm: những người mẹ, người anh hùng nông dân – những con người hiền lành, thật thà, chất phác, hồn hậu đã hy sinh bản thân mình cho cách mạng, cho sự nghiệp giải phóng dân tộc của cả đất nước.
+ Những anh hùng ấy cùng lòng quả cảm, họ đã ra đi nhưng “hồn” của họ vẫn còn mãi, trong tâm trí, trong tim của những người ở lại.
+ Nhà văn sử dụng từ “hồn thân” như một cách gọi thân thương nhằm giảm bớt, xoa dịu sự đau buồn đối với những người ở lại.
Câu 6: “Tôi” ở khổ thơ này có sự phát triển như thế nào so với “tôi” ở khổ thơ trên?
Trả lời:
- “Tôi” ở khổ thơ trên là tác giả trong những ngày lang thang đi tìm chân lý, tìm lý tưởng sống của cuộc đời mình.
- “Tôi” ở khổ thơ này là tác giả đã tìm cho mình một lẽ sống, được chiếu sáng bởi ánh sáng của mặt trời chân lí.
Câu 7: Hình ảnh “cánh chim buồn nhớ gió mây” biểu đạt cảm xúc gì của nhân vật trữ tình?
Nỗi nhớ mênh mang được ví với hình ảnh so sánh: "như cánh chim buồn nhớ gió mây" đã thể hiện thần tình nỗi nhớ đồng, thực chất là nỗi nhớ quê hương, đồng bào, đồng chí, đồng thời là khao khát tự do mãnh liệt của người chiến sĩ cách mạng đang chịu cảnh tù đày. Cánh chim đó, cánh chim của tự do,của tình yêu quê hương,cánh chim bay vút lên để đón nhận lí tưởng cao đẹp.
Yêu cầu sau khi đọc
Câu 1: Theo bạn nhan đề “Nhớ đồng” đã bao quát được toàn bộ nội dung cảm xúc của bài thơ hay chưa? Vì sao? Nên hiểu như thế nào về nghĩa của từ “đồng” trong nhan đề?Trả lời:
– Nhan đề “Nhớ đồng” đã bao quát toàn bộ nội dung cảm xúc của bài thơ.
– Từ “đồng” trong tác phẩm có thể được hiểu là đồng quê, đồng bào.
=> Bởi qua đó, người chiến sĩ cộng sản đã thể hiện tình yêu quê hương, đất nước cùng nỗi nhớ tha thiết về đồng quê, về con người và sự khao khát tự do, mong muốn được hành động, được cống hiền vì đồng bào, vì tổ quốc.
Câu 2: Bạn có nhận xét gì về đặc điểm hình thức và nội dung trong các khổ thơ 1, 4, 7, 13 trong văn bản? Các khổ thơ này được phân bố theo “quy luật” nào?
Trả lời:
- Hình thức: các khổ thơ 1, 4, 7, 13 điệp cấu trúc “Gì sâu bằng… !” và đặc biệt câu 1 và 7, 4 và 13 là giống nhau.
- Nội dung: các khổ thơ trên đều biểu đạt một nội dung chung đó là nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả được thể hiện qua hình ảnh tiếng hò và những buổi trưa quê hương.
- Quy luật: Các khổ thơ này được phân bổ theo quy luật đan xen sự lặp lại giữa các câu, 1 với 7 và 4 với 13 tạo nên một kết cấu vòng tròn thể hiện một nỗi nhớ da diết đến cháy bỏng, cứ thế lặp đi lặp lại của người chiến sĩ cộng sản đang sôi sục lòng yêu nước cháy bỏng.
Câu 3: Hệ thống hình ảnh trong bài thơ đã biểu đạt được những nội dung gì? Bạn hiểu và đánh giá như thế nào về cách tác giả đan cài, phối hợp và sắp xếp các cụm hình ảnh?
Trả lời:
- Hệ thống hình ảnh giúp bộc lộ tâm trạng của nhà thơ mang nặng nỗi nhớ quê hương, đồng đội, khao khát được tự do.
- Cách tác giả đan cài, phối hợp, sắp xếp các cụm hình ảnh đều hợp tình, hợp lý. Đầu tiên là những sự vật bình dị, gắn bó mật thiết với quê hương như hình ảnh rặng tre, cánh đồng, những mái nhà… rồi đến “hồn thân” – những người dân chất phác đã ngã xuống vì độc lập dân tộc…
+ Tất cả đều đi theo một trình tự hợp lý, phù hợp với tâm tư, tình cảm lúc bấy giờ của tác giả khi đang bị giam giữ, nhớ về quê hương, về con đường cách mạng mà buồn da diết bởi tình cảnh bị giam, không thể cùng với nhân dân, với anh em đồng chí tiếp tục sự nghiệp cách mạng.
Câu 4: Từ “đâu” xuất hiện bao nhiêu lần và đóng vai trò gì trong cấu tứ của bài thơ?
Trả lời:
- Từ “đâu” xuất hiện 10 lần trong tác phẩm. Nó thể hiện một tâm trạng ngổn ngang, vô định, không biết đi đâu, về đâu của một người thanh niên luôn sôi sục lòng yêu quê hương, đất nước với ý chí cách mạng mạnh mẽ nhưng lại chịu cảnh giam cầm, tù đày. Tấm lòng ấy chỉ có thể thốt thành lời, thành thơ chứ không thể thành hành động thực tế.
- Điều đó khiến tác giả không khỏi băn khoăn, trăn trở về con đường sau này của cách mạng, của tương lai dân tộc. Đồng thời, từ “đâu” cũng thể hiện sự hồi tưởng về những năm tháng huy hoàng, tự do của tác giả.
Câu 5: Phân tích tác dụng nghệ thuật của việc luân phiên câu hỏi, câu kể và câu cảm trong văn bản.
Trả lời:
* Tác dụng nghệ thuật của việc luân phiên câu hỏi, câu kể và câu cảm trong văn bản:
- Gợi ra một sự ám ảnh lớn trong lòng người về nỗi nhớ thương da diết và sự cô đơn tự đáy lòng sâu thẳm của nhà thơ.
- Việc sử dụng thành công luân phiên câu hỏi, câu kể và câu cảm cho thấy sự cảm nhận sâu sắc của nhà thơ trong hoàn cảnh tù đày.
Câu 6: Theo bạn, hình ảnh nào trong bài thơ mang tính tượng trưng, rõ nét hơn cả? Hãy làm rõ tính tượng trưng ở hình ảnh ấy?
Trả lời:
- Theo em, hình ảnh trong bài thơ mang tính tượng trưng hơn cả đó là hình ảnh về “ruộng đồng”. Đó là hình ảnh điểm hình của nông thôn Việt Nam tại thời điểm đó – nơi nổi bật lên những cánh đồng xanh bất tận, trải dài gợi lên một cuộc sống ấm no, hạnh phúc của người dân khi mùa màng bội thu, ai cũng có cơm ăn, áo mặc.
- Hay ẩn trong đó từ “đồng” còn để chỉ những người đồng chí, bạn bè, những người cùng chí hướng cách mạng với tác giả. Họ vẫn đang ngày đêm chiến đấu trên mặt trận tư tưởng. Từ đó, giúp người đọc thấy được khát khao cháy bỏng của người thanh niên yêu nước.
Câu 7: Bài thơ cho thấy điều gì về tâm trạng, phẩm chất, lí tưởng của nhân vật trữ tình? Nêu cảm nhận của bạn về những cảm xúc, tâm tình của tác giả được bộc lộ trong bài thơ.
Trả lời:
- Tâm trạng, phẩm chất, lí tưởng của nhân vật trữ tình: Tác giả thể hiện cảm xúc nhớ thương của nhà thơ về quê hương, về đồng bào. Để rồi từ đó càng dậy lên trong lòng nhà thơ khát khao được tự do, khát khao hành động, khát khao thực hiện lí tưởng hòng đem lại độc lập cho dân tộc, sự no ấm cho quê hương.
- Cảm nhận: Đó là là cảm xúc và tâm trạng của một người chiến sĩ cộng sản khát khao tự do hành động. Nỗi nhớ đồng quê, con người, chính mình biểu hiện tình yêu da diết với cuộc sống bên ngoài nhà tù, bao trùm lên là tình yêu Tổ quốc, khát vọng tự do.
Kết nối đọc – viết
Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) làm sáng tỏ mối liên hệ giữa các chi tiết, hình ảnh đã làm nên thế giới cảm xúc “nhớ đồng” trong bài thơ.