Gợi dẫn trước văn bản đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Hãy chia sẻ câu chuyện cảm động nói về tình cảm của mẹ con mà bạn từng biết qua các tác phẩm nghệ thuật (văn học, sân khấu, điện ảnh,...)Trả lời:
Túi gạo của mẹ
Câu chuyện kể về một gia đình nghèo, nơi đứa con phải đối mặt với thách thức khi cha qua đời khiến người mẹ phải đơn độc nuôi con. Mặc dù cuộc sống khó khăn, người mẹ vẫn cố gắng hết mình để đảm bảo đứa con có cơ hội học tập. Mỗi tối, đứa con học bài dưới ánh đèn dầu và nhận được sự khích lệ từ những tấm bằng khen treo trên tường. Thế rồi, khi đứa con thi vào trường trung học, người mẹ bị bệnh phong thấp nặng, và tình cảnh gia đình trở nên khốn khổ hơn. Mặc dù người mẹ muốn con giúp đỡ, nhưng đứa con đều từ chối và quyết định nghỉ học để làm ruộng. Người mẹ, mặc bất lực, đành xin gạo từ những người hàng xóm và đến trường để đóng góp gạo cho đứa con. Khi gạo được mang đến trường, người mẹ lại phải đối mặt với sự phê phán vì chất lượng kém của gạo. Mọi cố gắng của người mẹ để đảm bảo con có thể tiếp tục học tập đều bị hiểu lầm và bị thách thức. Người mẹ không chấp nhận đứa con nghỉ học và cố gắng tìm mọi cách để giúp con tiếp tục học tập. Cuối cùng, nhờ sự đồng lòng của người phụ trách nhà bếp và hiệu trưởng, đứa con được miễn học phí và sinh hoạt trong vòng ba năm. Trong buổi lễ tốt nghiệp, sự hy sinh và nỗ lực của người mẹ được tôn vinh khi cả gia đình được mời lên lễ đài. Ba bao gạo, biểu tượng cho cố gắng và lòng hy sinh của người mẹ, trở thành điểm nhấn trong câu chuyện đầy xúc cảm về tình mẫu tử và khát khao học vấn của một gia đình nghèo.Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Qua thực tế cuộc sống xung quanh, bạn biết được gì về những hậu quả mà chiến tranh gây ra đối với đời sống con người?
Trả lời:
– Em biết được qua cuộc sống thực tế xung quanh, chiến tranh luôn đem đến những hậu quả nghiêm trọng với cuộc sống của chúng ta. Nó để lại những nỗi đau về tinh thần sâu sắc, gây ra sự phá hoại về cơ sở vật chất khiến con người phải chịu cảnh ly tán, chia cắt mà thậm chí là sinh ly tử biệt…
Đọc văn bản
Câu 1 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Thời điểm và những sự kiện ban đầu xảy ra được lưu giữ trong kí ức của nhân vật.Trả lời:
– Thời điểm: học xong lớp một vào tháng 5 năm 41 và bố mẹ tiễn tôi đi trại hè đội viên Gô-rô-đi-sa (Gorodisha) gần Min-xcơ (Minsk).
– Sự kiện: tác giả học xong lớp Một và tham gia vào một trại hè đội viên tại Gô-rô-đi-sa.
Câu 2 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Những hình ảnh mà nhân vật chứng kiến trên đường đi trại hè đội viên.
Trả lời:
- Đó là những chiếc máy bay lạ, cảnh chết chóc.
Câu 3 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Hoàn cảnh của chuyến đi có gì khác thường?
Trả lời:
- Hoàn cảnh của chuyến đi khác thường ở chỗ họ đang được đưa đến nơi không có chiến tranh – cái gọi là hậu phương, nhưng cứ đi đến đâu là quân Đức chuẩn bị đánh đến đấy và họ mãi mới dừng chân tại Mô-đô-vi-a.
Câu 4 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Ấn tượng về nạn đói và chuyện ăn uống của con người trong đói khát.
Trả lời:
– Không chỉ trại mồ côi đói, mà những người xung quanh chúng tôi cũng đói bởi mọi thứ đều chuyển ra tiền tuyến.
– Có con ngựa Mai-ca (Maika) già và rất dịu dàng nhưng bị giết; hai con mèo đói nữa.
Câu 5 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Trạng thái tinh thần của những đứa trẻ khi thiếu vắng mẹ.
Trả lời:
– Những đứa trẻ đều rất nhớ mẹ, đến nỗi mà khi nghe thấy từ “mẹ”, tất cả đều bật khóc, những cô bảo mẫu kể chuyện cho chúng và luôn tránh nhắc đến từ đó, những đứa trẻ quá tội nghiệp.
Câu 6 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Kết quả chờ đợi ba mẹ và niềm khát khao cháy bỏng của nhân vật.
Trả lời:
– Khi tôi đã 51 tuổi và tôi vẫn muốn khao khát muốn gặp lại mẹ. Nhưng họ đã mất tích đâu đó trong một trận bom, sau này những người láng giềng kể lại, cả hai đã lao đi tìm tôi.
Yêu cầu sau khi đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Hãy tóm lược nội dung được kể lại trong văn bản và cho biết những điểm nhấn quan trọng của câu chuyện.Trả lời:
- “Những nhân chứng cuối cùng” là cuốn sách tập hợp của 101 lời kể sống động, chân thực và tinh khiết nhất đến từ những đứa bé sống ở Belarus, Ukraine, Do Thái, Tatar, Latysh, Digan, Kazak,… – những đứa trẻ đã phải trải qua nỗi kinh hoàng của chiến tranh trong những tháng năm thơ ấu của mình, những đứa trẻ thời chiến.
- “Những nhân chứng cuối cùng” được viết năm 1985. Cuộc chiến tranh chống phát xít Đức cướp mất hàng chục triệu con người Liên Xô đã khiến nhiều ngôi làng Xô viết sau chiến tranh không còn bóng dáng đàn ông và tại những ngôi nhà góa bụa đó, Svetlana thường nghe được hai câu chuyện: Một của người mẹ và một của đứa con.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Chỉ ra những yếu tố tạo nên tính xác thực của các sự kiện được nhân vật kể lại cũng như trạng thái tâm lí của nhân vật trước các sự kiện đó.
Trả lời:
- Những yếu tố tạo nên tính xác thực của các sự kiện được nhân vật kể lại đó là tháng, năm sự kiện diễn ra; địa điểm được nêu ra cụ thể, đầy đủ; các sự việc đều diễn ra liền mạch và được thể hiện rõ nét qua cảm nhận của tác giả.
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Phân tích một số chi tiết, hình ảnh tạo nên bức tranh cuộc sống đặc biệt được tái hiện trong văn bản. Chi tiết, hình ảnh nào đã thực sự gây ấn tượng mạnh với bạn? Vì sao?
Trả lời:
- Những ngày đau thương, đói khát, hãi hùng và thiếu thốn tình mẹ của bao đứa trẻ trong chiến tranh khốc liệt – đó chính là nét đặc biệt của bức tranh cuộc sống được tái hiện trong văn bản. Bức tranh này được tạo nên bằng nhiều chi tiết, hình ảnh sống động:
+ Máy bay đánh bom, tất cả sắc màu đều biến mất. Lần đầu tiên đứa bé biết đến từ chết chóc.
+ Trên tàu, những đứa trẻ chứng kiến cảnh nhiều người lính bị thương, rên la vì đau đớn.
+ Triền miên trong đói khát, người ta giết thịt cả con ngựa già thân thiết duy nhất, rồi phải ăn cây cỏ để sống qua ngày.
+ Trong trại hè mồ côi, hàng chục đứa bé khóc rền gọi ba mẹ. Mỗi lần từ “mẹ” được ai vô tình nhắc tới, chúng lại “gào khóc không nguôi”.
+ Đứa bé lớp ba trốn trại đi tìm mẹ, đói lả đến kiệt sức, may được ông già đem về nuôi...
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Toàn bộ câu chuyện được kể bởi một người vì chiến tranh mà đã phải nếm trải những ngày tháng đau thương ở tuổi ấu thơ, tác giả chỉ là người ghi lại. Vậy trong việc tạo lập văn bản này, tác giả đóng vai trò gì? Phân tích thái độ của tác giả khi ghi lại các sự kiện mà nhân chứng kể lại.
Trả lời:
Toàn bộ câu chuyện được kể bởi một người vì chiến tranh mà đã phải nếm trải những ngày tháng đau thương ở tuổi ấu thơ, tác giả chỉ là người ghi lại. Tác giả đóng vai trò là người kể chuyện, người chứng kiến toàn bộ và cũng tham gia vào câu chuyện trong việc tạo lập văn bản này. Những câu chuyện mà nhân vật tôi kể đều được chứng kiến và kể lại: thời gian cụ thể, địa điểm rõ ràng; mọi người ra sao; trong tình cảnh như thế nào…Bởi có lẽ đó là một phần ký ức kinh hoàng, đáng sợ về những năm tháng sống trong lo sợ, đói nghèo, một tuổi thơ gắn với chiến tranh và thiếu vắng tình thương. Tác giả là một đứa trẻ hiểu chuyện và sống có tình cảm, luôn cảm thông, chia sẻ với mọi người xung quanh. Đặc biệt đó là nỗi nhớ mẹ, cậu bé ấy bắt đầu hành trình tìm kiếm trong vô vọng, ngày đêm mong ngóng, hỏi han về mẹ của mình. Để cuối cùng, sau bao nhiêu năm trôi qua, cậu bé ngày ấy đã lớn lên nhưng nỗi ám ảnh về những năm tháng đó vẫn còn, nhưng cậu vẫn muốn được gặp mẹ – cảm xúc ấy vẫn không thay đổi suốt bao nhiêu năm trôi qua.
Câu hỏi 5 SGK Ngữ văn 11 KNTT Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ (trang 41): Theo bạn, những yếu tố nào có khả năng tạo nên sức lay động của văn bản đối với người đọc? Thông điệp mà bạn nhận được từ văn bản "Và tôi vẫn muốn mẹ..." là gì?
Trả lời:
* Các chi tiết:
Những đứa trẻ lần đầu nhìn thấy máy bay, không hề biết những nguy hiểm đang cận kề. Tận khi tất cả khung cảnh xung quanh những đứa trẻ mất, thì chúng mới biết cái khốc liệt và thê thảm của những thứ này. Chúng phải trải qua một mình mà không được ở bên cạnh bố mẹ. Những đứa trẻ gặp những ngày lính bị thương và sẵn sàng cho đi tất cả những gì chúng có. Trong con mắt của những đứa trẻ ngây thơ này, thì đó như là những người cha của mình vì cha của những đứa trẻ này cũng đang phục vụ cho quân đội. Vì quân Đức đang chiếm đóng và tàn phá nặng nề, những đứa trẻ sẽ được đến những nơi mà không có chiến tranh.
Nhưng đến nơi không có chiến tranh thì cuộc sống của những đứa trẻ vẫn không thể có một cuộc sống đủ đầy. Không có chỗ ăn, chỗ ngủ mà phải chợp mắt trên những đống rơm rạ. Chúng thiếu thốn đồ ăn đến mức mà những người bảo mẫu ở đấy phải giết cả con vật đang chở nước để ăn. Thiếu đồ ăn ngày một nhiều đến mức những đứa trẻ phải ăn cả vỏ cây và những chồi non, nếu như chúng không muốn chết đói. Thiếu đồ ăn không phải là điều tồi tệ nhất với những đứa trẻ mà là việc chúng phải xa gia đình của mình. Những đứa trẻ nhớ bố mẹ đến mức đêm nào cũng khóc, khiến cho những người giáo viên không dám nhắc đến mẹ trước mặt bọn chúng. Khi ngày càng nhớ mẹ, nhân vật tôi đã trốn đi để tìm mẹ.
* Thông điệp:
– Chúng ta cần phải đấu tranh và ngăn cản nó vì chiến tranh là khởi nguồn của mọi bất hạnh. Cậu bé trong truyện và bạn của cậu chính là hình ảnh của chúng ta khi gặp chiến tranh. Và cái chúng ta thấy mới là những thứ diễn ra ở hậu phương, còn ngoài chiến trường kia, sự chết chóc sẽ là vô kể, nó khổ sở, thiếu thốn và đau đớn đến nhường nào. Mọi thứ đều sẽ trở lên khủng khiếp khi chiến tranh xảy ra, chúng ta phải ngăn chặn nó.
Kết nối đọc - viết
Đề bài: Qua những gì được văn bản cung cấp, hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích ý nghĩa hai câu cuối: “Tôi đã năm mươi mốt tuổi, tôi có hai con. Và tôi vẫn còn muốn mẹ."Đoạn văn tham khảo
Hai câu cuối trong văn bản “Và tôi vẫn muốn có mẹ” đã gợi cho chúng ta rất nhiều những suy ngẫm sâu sắc. Chiến tranh trong câu chuyện mà tác giả nhắc đến là cuộc chiến chống phát xít Đức cướp mất hàng chục triệu con người Liên Xô và nó được tái hiện thông qua kí ức của nhân vật “tôi”. Tác giả đã khai thác từ kí ức tuổi thơ của nhân vật tôi khi đã trường thành. “Tôi” đã từng là một cậu bé, những chết chóc, mất mát, tang thương in hằn lên kí ức, ám ảnh suốt cuộc đời. Chiến tranh đã lùi xa vào qua khứ nhưng những tổn thương trong tâm hồn, sự thiếu vắng tình yêu thương là những nỗi đau hằn lên trái tim họ mãi mãi. Dù là năm tuổi, mười lăm tuổi hay năm mươi mốt tuổi và thậm chí là quãng đời còn lại, khát khao vòng tay yêu thương của mẹ cũng luôn cháy bỏng. Từ đó, tác giả đã chứng minh rằng chiến tranh dù với bất cứ lí do gì cũng là phi nhân tính, là tàn ác và không thể nào biện bạch.