Gợi dẫn trước văn bản đọc
Câu hỏi SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Khi quan sát những biểu hiện cụ thể của sự sống trên Trái Đất, điều gì đã khiến bạn suy nghĩ, băn khoăn hoặc tò mò?Trả lời:
- Khi quan sát những biểu hiện cụ thể của sự sống trên Trái Đất, những điều đã khiến tôi suy nghĩ, băn khoăn hoặc tò mò như: sự sống bắt nguồn từ đâu? thứ gì trên Trái Đát đã giúp duy trì sự sống của sinh vật? Có lẽ phải có một đấng nào đó đã tạo ra sự sống?, những thứ Trái Đất có thì các hành tinh khác có không; vì sao các sinh vật chỉ có tuổi thọ nhất định…Khi nghĩ đến điều này, tôi cảm thấy sự sống thật là một điều kì diệu.
Đọc văn bản
Câu 1 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Dự đoán nội dung cụ thể sẽ được triển khai trong bài viết qua nhan đề và đoạn thứ nhất?Trả lời:
- Nội dung cụ thể được triển khai trong bài viết là về sự sống trên Trái Đất, sự sống của các loài sinh vật trên Trái Đất.
Câu 2 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Việc tác giả tưởng tượng ra một chuyến “du hành” ngược thời gian có ý nghĩa gì?
Trả lời:
– Việc tác giả tưởng tượng ra một chuyến du hành ngược thời gian giúp người đọc hình dung được sự sống trên Trái Đất đã kéo dài như thế nào, trước khi có mặt loài người, khi các sinh vật chưa đa dạng như ngày nay.
=> Ý nghĩa của chuyến “du hành” ngược thời gian là giúp người đọc hiểu rõ hơn về lịch sử hình thành sự sống, sự đa dạng của các loài sinh vật trên Trái Đất của hàng trăm triệu năm về trước.
Câu 3 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Chú ý các thuật ngữ chuyên ngành sinh học được sử dụng trong đoạn (3), đoạn (4) và tác dụng của chúng.
Trả lời:
- Các thuật ngữ chuyên ngành sinh học được sử dụng trong đoạn (3), (4) là “bọ ba thùy”, “cuối kỉ Péc-mi”, “tuyệt chủng”, “ổ sinh thái”, “các loài tiến hóa”,…
- Việc sử dụng các thuật ngữ chuyên ngành nhằm tăng sức thuyết phục và độ chính xác cho các thông tin về sinh học (cụ thể là sự sống, sự đa dạng và phát triển của các sinh vật trên Trái Đất) được nêu ra trong đoạn văn.
Câu 4 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Sự khác nhau giữa các vật vô sinh và các sinh vật là gì?
Trả lời:
| Sinh vật | Vật vô sinh |
|
– Các sinh vật có sự sống, tuân theo chọn lọc tự nhiên chúng phải đấu tranh để sinh tồn, để không bị đào thải, bị chết hay dẫn đến việc bị tuyệt chủng. |
– Các vật vô sinh là vật không có sự sống, là các hạt, các nguyên tử; chúng không cần phải đấu tranh để sinh tồn, không bị đe dọa tuyệt chủng và cũng không phải tuân theo chọn lọc tự nhiên. |
Trả lời câu hỏi
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Văn bản Sự sống và cái chết viết về đề tài gì? Từ việc liên hệ tới những văn bản khác cùng đề cập đề tài này mà bạn đã đọc, hãy cho biết góc độ tiếp cận vấn đề riêng của tác giả.Trả lời:
– Văn bản Sự sống và cái chết viết về đề tài sự sống và cái chết của các loài sinh vật trên Trái Đất, lịch sử hình thành và sự đa dạng của các loài sinh vật.
– Từ việc liên hệ tới những văn bản khác cùng đề cập đề tài này, nhận thấy góc độ tiếp cận vấn đề riêng của Trịnh Xuân Thuận nằm ở chỗ ông không viết quá hàn lâm, với một văn phong giản dị, nhưng hàm súc và mang tính triết lí, hướng đến đối tượng độc giả đại chúng.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Tóm tắt những thông tin chính trong văn bản và chỉ ra cách tác giả sắp xếp, tổ chức các thông tin đó.
Trả lời:
* Những thông tin chính trong văn bản là:
- Sự xuất hiện của sự sống trên Trái Đất theo chiều dọc và chiều ngang.
- Sự đa dạng sự sống của các loài sinh vật trên Trái Đất từ hàng trăm triệu năm trước.
- Sự tiến hóa và tuyệt chủng của các loài động, thực vật trên Trái Đất.
- Sự khác nhau của các loài sinh vật và các vật vô sinh.
* Tác giả sắp xếp các thông tin theo trật tự:
+ Khái quát về lịch sử sự sống trên Trái Đất.
+ Sự sống trên Trái Đất cách đây 3 tỉ năm và 140 triệu năm thông qua sự có mặt của các sinh vật.
+ Sự ra đời và tuyệt chủng của một số sinh vật.
+ Tìm ra nguyên nhân vì sao các loài tiến hóa và tự hoàn thiện.
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Dựa vào nội dung văn bản, vẽ sơ đồ mô tả quá trình phát triển của sự sống trên Trái Đất.
Trả lời:
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Văn bản đưa lại cho bạn hiểu biết gì về mối quan hệ giữa "đấu tranh sinh tồn" và "tiến hóa", giữa "sự sống" và "cái chết"?
Trả lời:
– Giữa “đấu tranh sinh tồn” và “tiến hoá” có mối quan hệ tác động. Không có sự đấu tranh để sinh tồn thì không có sự phát triển, hoàn thiện. Để “tiến hóa” thì phải “đấu tranh sinh tồn”.
– Mối quan hệ giữa “sự sống” và “cái chết” là mối liên hệ mật thiết, luôn đi liền với nhau. Sống và chết chỉ cách nhau bởi một tầng giấy mỏng manh. Để không phải chết thì sinh vật cần phải cố gắng giữ gìn sự sống của mình.
Câu hỏi 5 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Ngoài việc biết thêm các thông tin khoa học về Trái Đất, bạn còn nhận được những thông điệp gì từ văn bản Sự sống và cái chết? Trình bày suy nghĩ của bạn về những thông điệp đó.
Trả lời:
– Ngoài việc biết thêm các thông tin khoa học về Trái Đất, tôi còn nhận được những thông điệp mang tính triết lí từ văn bản Sự sống và cái chết. Chúng ta vẫn thường nghĩ chúng là những mặt đối lập, nhưng thực tế có sự sống sẽ có cái chết. Như nhan đề của văn bản gợi ra, sự sống và cái chết là lẽ dĩ nhiên. Và có cái chết thì sự sống ngày sau mới tiếp tục có được.
– Một sự khởi đầu cũng sẽ có kết thúc. Sự sống và cái chết cứ thế bám lấy nhau, tiếp nối nhau dài vô tận. Và sự kết thúc chính là tiền đề cho một khởi đầu mới.
Câu hỏi 6 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Những đặc trưng của loại văn bản thông tin đã được thể hiện như thế nào trong văn bản này? Các yếu tố miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận đã được phối hợp sử dụng như thế nào và tạo được hiệu quả ra sao?
Trả lời:
- Những đặc trưng của văn bản thông tin đã được thể hiện đầy đủ và rõ ràng trong văn bản đó. Văn bản trên đã cung cấp đủ thông tin liên quan đến vấn đề, đã đảm bảo tính chính xác, có sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ là các số liệu thống kê, …
+ Tác giả kể lại một phần quá trình sự sống diễn ra trên Trái Đất thông qua các mốc thời gian và các sinh vật xuất hiện trong thời điểm đó.
+ Tác giả miêu tả sự sống trên Trái Đất (như trong đoạn “cảnh tượng đa sắc của hoa … len lỏi trong rừng rậm”)
+ Yếu tố biểu cảm lồng ghép trong những cụm từ chỉ thái độ (được chiêm ngưỡng, được nghe, thích thú, sợ cứng người…) và trong giọng điệu của từng đoạn văn.
+ Yếu tố nghị luận thể hiện ở những lí lẽ đưa ra để lập luận, làm sáng tỏ vấn đề (đặc biệt ở đoạn 3 – bàn về thực trạng xuất hiện và tuyệt chủng của sinh vật, và đoạn 4 – bàn về mối quan hệ giữa sự sống và cái chết), thể hiện ở những dẫn chứng xác đáng, tiêu biểu (các con số cụ thể, tên các loài động vật).
Câu hỏi 7 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Có thể đổi nhan đề văn bản thành Sự sống và cái chết của các loài sinh vật trên Trái Đất được không? Vì sao?
Trả lời:
– Có thể đổi nhan đề của văn bản thành Sự sống và cái chết của các loài sinh vật trên Trái Đất được. Vì nội dung chính của văn bản được trích ở đây chủ yếu xoay quanh sự xuất hiện và biến mất của các loài sinh vật trên Trái Đất.
– Tuy nhiên, nếu đổi tên văn bản thành Sự sống và cái chết của các loài sinh vật trên Trái Đất, tính bao quát của văn bản sẽ bị thu hẹp, sẽ làm mất sự cô đọng, mất những ý nghĩa sâu xa của văn bản, đồng thời không tạo được sự “lấp lửng”, khơi gợi trí tò mò của người đọc.
– Lí do khiến tác giả chọn một nhan đề cô đọng và mang hàm nghĩa lớn hơn là Sự sống và cái chết là vì nhan đề này ngắn gọn và nó cũng bao hàm ý nghĩa, vấn đề và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.
Câu hỏi 8 SGK Ngữ văn 10 KNTT - Soạn bài Sự sống và cái chết (trang 75): Vấn đề tác giả đặt ra trong văn bản này đã tác động như thế nào đến nhận thức của bạn về cuộc sống?
Trả lời:
- Văn bản đã giúp tôi nhận ra sự hữu hạn và nhỏ bé của con người trong lịch sử sự sống của Trái Đất. Đồng thời, giúp tôi hiểu rằng con người cũng nằm trong trật tự của vạn vật, bị cái chết – sự tuyệt chủng đe dọa. Con người không phải sinh vật sẽ vĩnh viễn tồn tại. Văn bản giúp tôi suy ngẫm nhiều hơn đến ý nghĩa của cuộc sống, và bản thân cần làm gì để duy trì sự sống.
Kết nối đọc – viết
Đề bài: Thu thập thông tin về một loài sinh vật mà bạn muốn tìm hiểu. Trình bày thông tin đó bằng một đoạn văn (khoảng 150 chữ).Đoạn văn tham khảo
Trong rừng rậm, loài rắn là động vật bò sát nổi bật, thường xuất hiện như chuyên gia của môi trường này. Mặc dù phần lớn không có nọc độc, những loài độc hại có thể đe dọa tính mạng con người. Hình dạng độc đáo của rắn, với cơ thể tròn dài và vảy chồng lên nhau, kèm theo nguồn gốc vẫn là bí mật.Sự hình thành và tiến hóa của chúng gây tranh cãi giữa giả thuyết thằn lằn đào bới và giả thuyết thương long thủy sinh. Rắn không chỉ phân bố trên toàn thế giới mà còn tạo ra những nơi huyền bí khi vắng mặt. Với kích thước đa dạng từ 10 cm đến 8,7 m, sự lột xác của rắn là quá trình quan trọng duy trì sức khỏe. Đối với người sống trong thành phố, gặp gỡ rắn trực tiếp là hiếm, nhưng hình dạng và lối sống của chúng vẫn là nguồn cảm hứng đặc sắc và đáng để tìm hiểu, làm phong phú thêm bức tranh đa dạng của thế giới tự nhiên.