Mở đầu
Câu hỏi mở đầu SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 160): Nhiệt độ cơ thể tăng cao hoặc hạ thấp quá mức đều là bất thường. Nhiệt độ cơ thể ổn định có vai trò gì và yếu tố nào tham gia duy trì sự ổn định đó?
Trả lời:
- Vai trò của việc duy trì thân nhiệt ổn định: Nhiệt độ cơ thể ổn định có vai trò giúp các quá trình sống trong cơ thể diễn ra bình thường.
- Các yếu tố tham gia duy trì sự ổn định nhiệt độ cơ thể gồm: cơ chế thần kinh (sự tăng, giảm quá trình dị hóa; phản ứng co và dãn mạch máu, tiết mồ hôi, co cơ chân lông dưới sự điều khiển của hệ thần kinh), cơ chế thể dịch (lượng hormone tiết ra nhiều hay ít làm quá trình chuyển hóa tăng hoặc giảm góp phần duy trì ổn định thân nhiệt).
I. Da ở người
1. Cấu tạo và chứng năng của da
Câu hỏi 1 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 161): Quan sát hình 39.1, em hãy xác định các thành phần của lớp biểu bì, lớp bì và lớp mỡ dưới da.
Câu hỏi 2 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 161): Nêu chức năng các thành phần của da.
Trả lời:
- Các thành phần của
+ Lớp biểu bì: Tầng sừng, tầng tế bào sống.
=> Tác dụng duy trì tiết mồ hôi, bã nhờn để da mềm mại, chống lại vi khuẩn và nấm từ bên ngoài.
+ Lớp bì: Thụ quan, tuyến nhờn, cơ co chân lông, lông và bao lông, tuyến mồ hôi, dây thần kinh, mạch máu.
=> Tác dụng: giúp giảm sự tác động từ bên ngoài và làm lành vết thương, giúp nuôi dưỡng biểu bì, loại bỏ chất thải.
+ Lớp mỡ dưới da: Lớp mỡ.
=> Tác dụng: 1 lớp đệm để bảo vệ cơ và xương khỏi tác động của các cú va chạm từ bên ngoài như ngã, va đập,... đóng vai trò như 1 lối đi cho các dây thần kinh, mạch máu giữa da và cơ
2. Một số bệnh về da và bảo vệ da
Câu hỏi 1 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 161): Vì sao nói giữ gìn vệ sinh môi trường cũng là một biện pháp bảo vệ da?
Trả lời:
- Giữ gìn vệ sinh môi trường cũng là một biện pháp bảo vệ da vì khi giữ môi trường trong sạch sẽ làm giảm bụi bẩn, chất gây kích ứng da, giảm vi khuẩn, bụi bẩn và nấm từ bên ngoài bám vào da.
Câu hỏi 2 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 161): Vận dụng những hiểu biết về da, nêu các biện pháp chăm sóc, bảo vệ và trang điểm da an toàn.
Trả lời:
Các biện pháp chăm sóc, bảo vệ và trang điểm da an toàn:
- Tránh làm da bị tổn thương.
- Vệ sinh cơ thể sạch sẽ, đặc biệt là những vùng tiếp xúc trực tiếp với môi trường như tay, mặt.
- Che chắn da hoặc sử dụng kem chống nắng khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời để da không bị tổn thương do tia UV.
- Không nên lạm dụng mĩ phẩm và cần vệ sinh da sạch sẽ sau khi trang điểm.
- Giữ tinh thần lạc quan, sinh hoạt điều độ, ăn nhiều rau xanh và bổ sung vitamin, chất khoáng; uống đủ nước.
- Giữ vệ sinh môi trường để tránh mắc các bệnh ngoài da.
Hoạt động SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 162): Tìm hiểu một số bệnh về da
Tìm hiểu một số bệnh về da trong trường học hoặc khu dân cư rồi hoàn thành thông tin theo mẫu Bảng 39.1.
Trả lời:
|
Tên bệnh |
Số người mắc |
Biện pháp phòng chống |
|
Viêm da cơ địa |
- Sử dụng thuốc điều trị theo chỉ định của bác sĩ - Cần sử dụng dưỡng ẩm thường xuyên nhằm tránh để da khô, có thể dùng các loại dưỡng ẩm cóthành phần bổ sung hàng rào bảo vệ da và hạn chế kích ứng. - Dưỡng ẩm cần thoa khi da khô và trong vòng vài phút sau khi tắm |
|
|
Viêm da tiếp xúc |
- Ngưng tiếp xúc với tác nhân gây nên tình trạng viêm da tiếp xúc - Cần sử dụng các loại dưỡng ẩm dịu nhẹ, có bổ sung các thành phần phục hồi bảo vệ da - Thoa dưỡng ẩm ngay lập tức sau khi rửa tay với dung dịch sát khuẩn |
|
|
Bệnh vảy nến |
- Hạn chế rượu bia, thuốc lá, căng thẳng và cào gãi - Cần ăn uống đủ chất, tập thể dụng và không để thừa cân - Uống đủ nước và giữ ấm cho cơ thể |
|
|
Nổi mề đay – mẩn ngứa |
- Mặc quần áo thoải mái - Tránh chà xát lên vùng da bị nổi mề đay hoặc sử dụng các loại xà phòng độc hại; - Làm mát khu vực bị nổi mẩn bằng vòi sen, quạt, vải mát hoặc kem dưỡng da loại nhẹ; - Hạn chế tiếp xúc với nhiệt độ quá nóng hoặc quá lạnh |
3. Một số thành tựu ghép da trong y học
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 162): Em hãy tìm hiểu và nêu một số thành tựu ghép da trong y học.
- Ngày 16/05/1965, viện Quân y 103 đã thành công khi dùng da ếch ghép lên một diện bỏng sâu 10% ở một người phụ nữ.
- Bệnh viện Bỏng Quốc gia đã nghiên cứu, xử lí và sử dụng da ếch tươi, da ếch đông khô tiệt trùng bằng tia Gamma hoặc sử dụng trung bì da heo tươi, da heo đông khô ở độ lạnh sâu để ghép da, điều trị vết bỏng cho người bệnh.
- Gần đây, công nghệ nhân nuôi tế bào sợi được chuyển giao từ Nga và Singapore giúp Bệnh viện Bỏng Quốc gia thành công trong việc cấy nguyên bào sợi trong nghiên cứu và điều trị bỏng.
II. Điều hòa thân nhiệt ở người
1. Khái niệm thân nhiệt
Hoạt động SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 162): Đo thân nhiệt bằng nhiệt kế điện tử
1. Đọc giá trị đo thân nhiệt của bản thân và nhận xét về giá trị đo.
2. Cho biết ý nghĩa của việc đo thân nhiệt.
Trả lời:
1. Nhận xét về giá trị đo.
- Phạm vi bình thường cho nhiệt độ cơ thể là từ 36°C - 37,5°C
- Nếu nhiệt độ cơ thể thấp là triệu chứng duy nhất, thì đó không phải là điều đáng lo ngại. Tuy nhiên, nếu nhiệt độ cơ thể thấp xảy ra với các triệu chứng khác, chẳng hạn như ớn lạnh, run rẩy, khó thở hoặc nhầm lẫn, thì có thể đây là dấu hiệu của một số bệnh nghiêm trọng như bệnh tiểu đường hoặc tuyến giáp,...
- Nhiệt độ cơ thể cao hơn có thể đang bị sốt, ốm, say nắng,...
2. Ý nghĩa của việc đo thân nhiệt: Đo thân nhiệt để xác định nhiệt độ của cơ thể. Mà nhiệt độ cơ thể có thể phản ánh được tình trạng sức khỏe của cơ thể người. Do đó, việc đo thân nhiệt có thể giúp theo dõi được tình trạng sức khỏe bản thân, từ đó, giúp chẩn đoán, sàng lọc nhanh chóng để có biện pháp xử lí kịp thời khi có bất thường.
2. Vai trò và cơ chế duy trì thân nhiệt ổn định ở người
Câu hỏi 1 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 163): Duy trì ổn định thân nhiệt ở người có vai trò gì? Nêu các cơ chế duy trì thân nhiệt ở người.
Trả lời:
- Thân nhiệt duy trì ổn định giúp các quá trình sống trong cơ thể diễn ra bình thường. Nếu thân nhiệt dưới 35°C hoặc trên 38 °C thì tim, hệ thần kinh và các cơ quan khác có thể bị rối loạn, ảnh hưởng đến các hoạt động sống của cơ thể.
- Cơ chế điều hoà thân nhiệt: Da có vai trò quan trọng nhất trong điểu hoà thân nhiệt.
+ Nếu nhiệt độ mỗi trường hay thân nhiệt tăng cao, não sẽ gửi tín hiệu đến mao mạch và tuyến mồ hôi nằm ở da, kích thích sự dân mạch và tăng tiết mố hỏi, tăng toả nhiệt.
+ Khi nhiệt độ môi trưởng thấp hoặc thân nhiệt giảm sẽ có các phản ứng ngược lại làm giảm toả nhiệt. Ngoài ra, khi trời quá lạnh còn có hiện tượng cơ co và dân liên tục gây phản xạ run, tăng quá trình phản giải các chất ở tế bảo để điểu tiết sự sinh nhiệt.
Câu hỏi 2 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 163): Trình bày vai trò của da và hệ thần kinh trong điều hoà thân nhiệt.
Trả lời:
- Vai trò của da trong điều hòa thân nhiệt: Da là cơ quan đóng vai trò quan trọng nhất trong điều hoà thân nhiệt. Khi trời nóng và khi lao động nặng, mao mạch ở da dãn giúp tỏa nhiệt nhanh, đồng thời, tăng cường tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi sẽ lấy đi một lượng nhiệt của cơ thể. Khi trời lạnh, mao mạch ở da co lại, cơ chân lông co để giảm sự tỏa nhiệt. Ngoài ra, khi trời quá lạnh, còn có hiện tượng cơ co dãn liên tục gây phản xạ run để sinh nhiệt.
- Hệ thần kinh giữ vai trò chủ đạo trong điều hòa thân nhiệt vì điều hòa dị hóa ở tế bào tức điều hòa sự sinh nhiệt, điều hòa co dãn mạch máu dưới da, điều khiển tăng giảm tiết mồ hôi, co duỗi chân lông, từ đó điều tiết sự tỏa nhiệt.
3. Một số phương pháp phòng chống nóng, lạnh cho cơ thể
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 163): Cho những hoạt động sau: trồng cây xanh, chống nóng cho nhà ở, sử dụng quạt, mặc áo ấm, luyện tập thể dục, thể thao, sử dụng điều hòa hai chiều. Hoạt động nào có vai trò chống nóng, hoạt động nào có vai trò chống lạnh cho cơ thể?
Trả lời:
- Hoạt động có vai trò chống nóng cho cơ thể: trồng cây xanh, chống nóng cho nhà ở, sử dụng quạt, luyện tập thể dục thể thao, sử dụng điều hòa hai chiều.
- Hoạt động có vai trò chống lạnh cho cơ thể: mặc áo ấm, luyện tập thể dục, thể thao, sử dụng điều hòa hai chiều.
Hoạt động SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 164): Thảo luận theo nhóm về cách xử lí tình huống khi gặp một người bị say nắng (cảm nóng) và một người bị cảm lạnh
Trả lời:
- Trước một trường hợp say nắng, say nóng, cần nhanh chóng tiến hành sơ cứu ngay lập tức trước khi chưa có sự hỗ trợ của nhân viên y tế:
+ Chuyển bệnh nhân vào chỗ mát và thoáng gió.
+ Cởi bỏ bớt quần áo. Cho uống nước pha muối.
+ Chườm lạnh bằng khăn mát hoặc nước đá ở các vị trí có động mạch lớn như nách, bẹn, cổ.
+ Chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Trong quá trình vận chuyển vẫn phải chườm mát cho nạn nhân.
- Cách xử lí tình huống khi gặp người bị cảm lạnh: Cần di chuyển người bị cảm lạnh đến nơi khô ráo, ấm áp; gọi cấp cứu (115) nếu cần thiết. Sơ cứu làm tăng thân nhiệt của bệnh nhân bằng cách: cởi hết quần áo ướt; làm ấm cơ thể bằng quần áo và chăn khô, uống nước ấm hoặc ăn cháo ấm,…
Nếu người bị cảm lạnh do thời tiết có các triệu chứng như hắt hơi, đau họng, chảy nước mũi,… thì cần cho người bệnh ăn uống và nghỉ ngơi đầy đủ, giữ ấm cơ thể, xúc mũi họng bằng nước muối sinh lí ấm kết hợp với việc sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ.