Mở đầu
Câu hỏi mở đầu SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 9 (trang 39): Tại sao khi bị ong hoặc kiến đốt, người ta thường bôi vôi vào vết đốt?
Trả lời:
- Trong nọc độc của một số côn trùng như: ong, kiến … có chứa một lượng acid gây bỏng da và đồng thời gây rát, ngứa. Khi bị ong hoặc kiến đốt, người ta thường bôi vôi vào vết đốt, khi đó có phản ứng trung hoà acid – base xảy ra làm cho vết phồng xẹp xuống và không còn cảm giác rát ngứa.
I. Khái niệm
Hoạt động SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 9 (trang 39): Tìm hiểu khái niệm base
Bảng 9.1. Tên một số base thông dụng, công thức hoá học và dạng tồn tại của base trong dung dịch
Quan sát Bảng 9.1 và thực hiện các yêu cầu:
1. Công thức hoá học của các base có đặc điểm gì giống nhau?
2. Các dung dịch base có đặc điểm gì chung?
3. Thảo luận nhóm và đề xuất khái niệm về base.
4. Em hãy nhận xét về cách gọi tên base và đọc tên base Ca(OH)2.
Trả lời:
1. Công thức hóa học của các cơ sở đều có Kim loại liên kết với nhóm OH.
2. Các cơ sở dịch chuyển bao gồm loại cation kim và anion OH-
3. Cơ sở là hợp chất gồm 1 hoặc nhiều loại nguyên tử kim loại và một hay nhiều nhóm OH-.
4. Tên cơ sở gọi = tên Kim loại (kèm hóa trị nếu kim loại có nhiều hóa trị) + hydroxit
Ca(OH)2 : Canxi hiđroxit
Câu hỏi mở đầu SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 9 (trang 40): Dựa vào bảng tính tan dưới dây, hãy cho biết những base nào là base không tan và base nào là base kiềm? Viết công thức hoá học và đọc tên các base có trong bảng.
Trả lời:
- Base không tan và tên gọi tương ứng:
+ Mg(OH)2: magnesium hydroxide.
+ Cu(OH)2: copper(II) hydroxide.
+ Fe(OH)2: iron(II) hydroxide.
+ Fe(OH)3: iron(III) hydroxide.
- Base tan (base kiềm) và tên gọi tương ứng:
+ KOH: potassium hydroxide.
+ NaOH: sodium hydroxide.
+ Ba(OH)2: barium hydroxide.
II. Tính chất hóa học
Hoạt động SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 9 (trang 39): Tính chất hoá học của base
Chuẩn bị: Dung dịch NaOH loãng, dung dịch HCl loãng, giấy quỳ tím, dung dịch phenolphthalein; ống nghiệm, ống hút nhỏ giọt.
Tiến hành:
Thí nghiệm 1: Nhỏ 1 – 2 giọt dung dịch NaOH vào mẩu giấy quỳ tím.
Thí nghiệm 2: Cho vào ống nghiệm khoảng 1 mL dung dịch NaOH loãng, sau đó nhỏ vào ống nghiệm 2 – 3 giọt dung dịch phenolphthalein. Dùng ống hút nhỏ giọt nhỏ từ từ dung dịch HCl vào hỗn hợp, vừa nhỏ vừa lắc (Hình 9.1).
Quan sát hiện tượng và thực hiện các yêu cầu sau:
1. Dung dịch kiềm làm đổi màu chất chỉ thị màu (giấy quỳ tím, dung dịch phenolphthalein) như thế nào?
2. Nêu hiện tượng xảy ra ở thí nghiệm 2 và rút ra nhận xét.
Trả lời:
1. Dung dịch kiềm làm đổi màu chất chỉ thị
- Quỳ tím chuyển màu xanh
- Khi nhỏ vài giọt phenolphtalein thấy dung dịch chuyển sang màu hồng
2. Hiện tượng xảy ra ở thí nghiệm 2:
- Khi nhỏ vài giọt phenolphtalein thấy dung dịch chuyển sang màu hồng.
- Khi thêm từ từ acid thấy màu hồng nhạt dần sau đó chuyển thành dung dịch không màu.
- Nhận xét: dung dịch NaOH đã phản ứng với HCl (dung dịch base phản ứng với dung dịch acid)
Câu hỏi 1 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 9 (trang 41): Có hai ống nghiệm không nhãn đựng dung dịch NaOH và dung dịch HCl. Hãy nêu cách nhận biết hai dung dịch trên.
Trả lời:
Sử dụng giấy quỳ tím để thử:
+ Dung dịch làm quỳ tím chuyển sang màu xanh là NaOH.
+ Dung dịch làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ là HCl.
Câu hỏi 2 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 9 (trang 41): Có hai ống nghiệm không nhãn đựng dung dịch NaOH và dung dịch HCl. Hãy nêu cách nhận biết hai dung dịch trên.
Trả lời:
- Người ta thường vôi bột để khử chua đất trồng vì đất chua có tính axit, vôi bột có thành phần chính là CaO. Khi CaO hoạt động với H2O tạo thành Ca(OH)2 là bazơ. Vì vậy khi axit gặp bazơ sẽ tạo thành muối trung hòa => giảm độ chua cho đất.
III. Thang pH
Hoạt động SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 9 (trang 42): Xác định pH của một số dung dịch bằng giấy pH
Chuẩn bị: Các cốc đã được dán nhãn: nước lọc, nước chanh, nước ngọt có gas, nước rửa bát, giấm ăn, dung dịch baking soda, giấy pH; ống hút nhỏ giọt, đĩa thuỷ tinh.
Tiến hành:
- Cho 6 mẩu giấy pH dài khoảng 1 cm lên đĩa thuỷ tinh.
- Nhỏ lên mỗi mẩu giấy pH một loại dung dịch đã chuẩn bị ở trên.
- So sánh màu thu được trên các mẩu giấy pH với bảng màu dãy pH chuẩn và ghi giá trị pH.
Thực hiện các yêu cầu sau:
1. Đọc giá trị pH của từng dung dịch và cho biết dung dịch nào có tính acid, dung dịch nào có tính base.
2. Tính chất chung của dung dịch các chất có giá trị pH < 7 và của dung dịch các chất có giá trị pH > 7 là gì?
Trả lời:
1. Học sinh làm thí nghiệm và đọc giá trị pH của các dung dịch.
+ Dung dịch có tính acid là: nước chanh, nước ngọt có gas, giấm ăn.
+ Dung dịch có tính base là: nước rửa bát, dung dịch baking soda.
2.
- Tính chất chung của dung dịch các chất có giá trị pH < 7:
+ Làm đổi màu giấy quỳ từ tím sang đỏ.
+ Phản ứng với một số kim loại như magnesium, iron, zinc … giải phóng khí hydrogen.
+ Tác dụng với dung dịch base tạo thành muối và nước.
- Tính chất chung của dung dịch các chất có giá trị pH > 7:
+ Làm đổi màu quỳ từ tím sang xanh.
+ Tác dụng với dung dịch acid tạo thành muối và nước.
Câu hỏi 1 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 9 (trang 43): Hãy nêu cách để kiểm tra đất trồng có bị chua hay không.
Trả lời:
- Để kiểm tra đất trồng có bị chua hay không tiến hành như sau: Lấy mẫu đất trồng sau đó hòa mẫu đất trồng vào nước cửa hàng được huyền phù. Lọc lấy phần dịch vụ và thử pH bằng máy đo pH hoặc giấy đo pH.
- Nếu giá trị pH thu được nhỏ hơn 7 bằng chứng đất trồng bị chua.
Câu hỏi 2 SGK Khoa học tự nhiên 8 Kết nối tri thức Bài 9 (trang 43): Hãy tìm hiểu và cho biết giá trị pH trong máu, trong dịch dạ dày của người, trong nước mưa, trong đất. Nếu giá trị pH của máu và của dịch dạ dày ngoài khoảng chuẩn sẻ gây nguy hiểm cho sức khoẻ của người như thế nào?
Trả lời:
- Giá trị pH trong máu, trong dịch dạ dày của người, trong nước mưa, trong đất:
+ Trong cơ thể người, pH của máu luôn được duy trì ổn định trong phạm vi khoảng 7,35 - 7,45.
+ Dịch vị dạ dày của con người chứa acid HCl với pH dao động khoảng 1,5 - 3,5.
+ Nước mưa bình thường mà chúng ta hay sử dụng có giá trị pH rơi vào khoảng 5,6. Cụ thể hơn, tại thành phố, giá trị pH nước mưa dao động từ 4,67 - 7,5. Và tại các khu công nghiệp, nước mưa có giá trị pH trung bình khoảng 4,72, thường dao động từ 3,8 - 5,3.
+ Đất thích hợp cho trồng trọt có giá trị pH trong khoảng từ 5 - 8.
- Trong cơ thể người, máu và dịch dạ dày … đều có giá trị pH trong một khoảng nhất định. Chỉ số pH trong cơ thể có liên quan đến tình trạng sức khoẻ. Nếu chỉ số pH tăng hoặc giảm đột ngột (ngoài khoảng chuẩn) thì là dấu hiệu ban đầu của bệnh lí.
+ Nếu giá trị pH dạ dày cao hơn khoảng chuẩn sẽ khiến cho tình trạng tiêu hóa khó khăn, các vi khuẩn sẽ dễ sinh sôi hơn trong hệ tiêu hóa và tăng nguy cơ gây ra các bệnh đường tiêu hóa … Nếu giá trị pH trong dạ dày thấp hơn khoảng chuẩn sẽ gây ra các vấn đề như đắng miệng, ợ chua, ợ hơi, nóng trong lồng ngực, đau dạ dày, viêm loét dạ dày, xuất huyết tiêu hóa,…
+ Nếu có pH máu ngoài khoảng chuẩn, có thể bắt đầu gặp các triệu chứng nhất định. Các triệu chứng gặp phải sẽ phụ thuộc vào việc máu có tính acid hơn hay kiềm hơn. Một số triệu chứng nhiễm toan (máu có tính acid) bao gồm: đau đầu; lú lẫn; mệt mỏi; buồn ngủ; ho và khó thở; nhịp tim không đều hoặc tăng; đau bụng; yếu cơ … Các triệu chứng nhiễm kiềm bao gồm: lú lẫn và chóng mặt; run tay; tê hoặc ngứa ran ở bàn chân, bàn tay hoặc mặt; co thắt các cơ; nôn hoặc buồn nôn …