1. Hệ quả chuyển động tự quay quanh trụ của Trái Đất
a. Sự luân chuyển ngày đêm
Câu hỏi (trang 14) SGK Địa Lí 10 Cánh diều Bài 4: Đọc thông tin và quan sát hình 4.1, hãy:- Cho biết tại sao trên Trái Đất trong cùng một thời điểm, nhiều nơi là ban ngày, trong khi nhiều nơi khác lại là ban đêm.
- Trình bày sự luân phiên ngày đêm trên Trái Đất.
Trả lời:
+ Trên Trái Đất trong cùng một thời điểm, nhiều nơi là ban ngày, trong khi nhiều nơi khác lại là ban đêm do: Trái đất hình cầu và luôn chuyển động xung quanh Mặt trời luôn được Mặt trời chiếu sáng một nửa, vì thế đã sinh ra ngày và đêm.
+ Sự luân phiên ngày đêm trên Trái Đất: Hai nửa bán cầu thay phiên nhau được chiếu sáng để tạo nên ngày. Đồng thời, khi chúng chìm vào bóng tối và bị khuất sẽ tạo ra đêm.
=> Lần lượt từng bán cầu được chiếu sáng và chìm vào bóng tối sẽ tạo ra hiện tượng ngày và đêm luân phiên liên tục.
b. Giờ trên Trái Đất
Câu hỏi (trang 15) SGK Địa Lí 10 Cánh diều Bài 4: Đọc thông tin và quan sát hình 4.2, hãy cho biết:- Khi ở Luân-đôn là 23 giờ ngày 31-12-2020 thì ở Hà Nội là mấy giờ và ngày nào?
- Đường chuyển ngày quốc tế đi qua khu vực giờ số mấy. Tại sao khi đi qua đường chuyển ngày thì phải tăng hoặc giảm một ngày?
Trả lời:
- Khi ở Luân-đôn là 23 giờ ngày 31-12-2020 thì ở Hà Nội là mấy giờ và ngày nào.
+ Hà Nội (múi giờ số 7) cách Luân-đôn (múi giờ số 0) -> Hai địa điểm này cách nhau 7 múi giờ.
+ Do Việt Nam ở phía Đông so với Luân-đôn -> Khi ở Luân-đôn là 23 giờ ngày 31-12-2020 thì ở Hà Nội là: 23 + 7 = 30 giờ (tức thêm 1 ngày, 6 giờ) hay lúc đó ở Hà Nội, Việt Nam là 6h, ngày 01/01/2021.
- Đường chuyển ngày quốc tế đi qua khu vực giờ số 0. Do Trái Đất hình cầu nên khu vực giờ số 0 đối diện với khu vực giờ số 12, ở đây sẽ có hai ngày lịch khác nhau -> Khi đi qua đường chuyển ngày thì phải tăng hoặc giảm một ngày.
2. Hệ quả chuyển động quanh mặt trời của Trái Đất
a. Các mùa trong năm
Câu hỏi (trang 16) SGK Địa Lí 10 Cánh diều Bài 4: Đọc thông tin và quan sát hình 4.3, hãy cho biết:- Nguyên nhân nào sinh ra các mùa.
- Thời gian bắt đầu và kết thúc các mùa ở bán cầu Bắc theo dương lịch.
Trả lời:
- Nguyên nhân sinh ra các mùa: do thời gian chiếu sáng và lượng nhiệt thu nhận được ở mỗi bán cầu có sự thay đổi trong năm.
- Thời gian bắt đầu và kết thúc các mùa ở bán cầu bắc theo dương lịch:
+ Mùa xuân: 21/3 - 22/6.
+ Mùa hạ: 22/6 - 23/9.
+ Mùa thu: 23/9 - 22/12.
+ Mùa đông: 22/12 - 21/3.
b. Ngày đêm dài ngắn theo vĩ độ
Câu hỏi (trang 17) SGK Địa Lí 10 Cánh diều Bài 4: Đọc thông tin và quan sát hình 4.4, hãy:- Lập bảng về độ dài ngày đêm trong ngày 22-6 và ngày 22-12 tại các vĩ độ khác nhau.
- Nhận xét về sự chênh lệch độ dài ngày đêm theo vĩ độ và giải thích.
Trả lời:
- Qua bảng, ta thấy
+ Ngày 22-6: Ở bán cầu Bắc càng xa xích đạo ngày càng dài ra và đêm càng ngắn lại; Còn ở bán cầu Nam thì ngược lại ngày càng ngày càng ngắn và đêm càng dài.
+ Ngày 22-12: Ở bán cầu Bắc càng xa xích đạo ngày càng ngắn, đêm càng dài ra; Còn ở bán cầu Nam thì ngày càng dài, đêm ngắn lại.
- Nguyên nhân: Do trục Trái Đất luôn nghiêng và không đổi phương khi chuyển động quanh Mặt Trời nên càng xa xích đạo lượng nhiệt, ánh sáng nhận được ở các vĩ độ càng giảm -> Có hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau theo vĩ độ. Độ dài ngày đêm chênh lệch nhau càng nhiều khi đi từ xích đạo về phía hai cực.
Luyện tập
Luyện tập 1: Phân biệt giờ địa phương và giờ khu vực.Lời giải:
Luyện tập 2: Hãy cho biết thời gian bắt đầu và kết thúc các mùa vào bán cầu nam theo dương lịch.
Lời giải:
- Thời gian bắt đầu và kết thúc các mùa ở bán cầu Nam theo dương lịch:
+ Mùa xuân: 23/9 - 22/12.
+ Mùa hạ: 22/12 - 21/3.
+ Mùa thu: 21/3 - 22/6.
+ Mùa đông: 22/6 - 23/9.
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng: Vào ngày 22-12, ở nước ta độ dài ngày đêm sẽ như thế nào?Lời giải:
- Ngày 22-12, nửa cầu Nam ngả về phía Mặt Trời, diện tích chiếu sáng lớn hơn diện tích khuất trong bóng tối, nên ngày dài hơn đêm. Nửa cầu Bắc lúc này chếch xa phía Mặt Trời nên diện tích chiếu sáng ít hơn diện tích khuất trong bóng tối, đêm dài hơn ngày.
- Việt Nam nằm ở bán cầu Bắc -> Ngày 22-12 ở Việt Nam có ngày ngắn, đêm dài (thời kì mùa đông ở nước ta).