1. Khái niệm khí quyển
Câu hỏi (trang 26) SGK Địa Lí 10 Cánh diều Bài 7: Đọc thông tin, hãy nêu khái niệm khí quyển.Trả lời:
- Khí quyển là lớp không khí bao quanh Trái Đất, thường xuyên chịu ảnh hưởng của vũ trụ, trước hết là Mặt Trời.
2. Sự phân bố nhiệt độ không khí trên trái đất
a. Theo vĩ độ địa lí
Câu hỏi (trang 27) SGK Địa Lí 10 Cánh diều Bài 7: Đọc thông tin và dựa vào bảng 7, hãy trình bày sự phân bố nhiệt độ, không khí trên Trái Đất theo vĩ độ địa lí.
Trả lời:
* Sự phân bố nhiệt độ, không khí trên Trái Đất theo vĩ độ địa lí được thể hiện:
+ Nhiệt độ trung bình năm cao nhất ờ khu vực chí tuyến. Nhiệt độ trung bình năm giảm dần từ vĩ độ thấp lên vĩ độ cao (xích đạo đến cực).
+ Biên độ nhiệt năm thấp nhất ở xích đạo. Biên độ nhiệt lại tăng dần từ vĩ độ thấp lên vĩ độ cao (xích đạo đến cực).
* Nguyên nhân: Do Trái Đất có dạng hình cầu nên càng lên vĩ độ cao, góc chiếu sáng của Mặt Trời (góc nhập xạ) càng nhỏ dẫn đến lượng nhiệt nhận được giảm.
b. Theo lục địa và đại dương
Câu hỏi (trang 28) SGK Địa Lí 10 Cánh diều Bài 7: Đọc thông tin và quan sát hình 7.1, hãy:- Nhận xét sự thay đổi của nhiệt độ trung bình tháng 1, tháng 7 và biên độ nhiệt năm ở các địa điểm nằm từ tây sang đông trên khoảng vĩ tuyến 48°B.
- Trình bày sự phân bố nhiệt độ không khí trên Trái Đất theo lục địa, đại dương.
Trả lời:
- Nhận xét sự thay đổi của nhiệt độ trung bình tháng 1, tháng 7 và biên độ nhiệt năm ở các địa điểm nằm từ tây sang đông trên khoảng vĩ tuyến 48°B:
+ Nhiệt độ trung bình tháng 1 giảm dần từ tây sang đông. Cụ thể, Bret nhiệt độ trung bình tháng 1 là 6,9°C, Muy-ních (-0,5°C), Bra-tít-xla-va (-1°C) và Đô-net (-4,3°C).
+ Nhiệt độ trung bình tháng 7 tăng dần từ tây sang đông. Cụ thể, Bret nhiệt độ trung bình tháng 7 là 16,9°C, Muy-ních (17,8°C), Bra-tít-xla-va (21,3°C) và Đô-net (21,7°C).
+ Biên độ nhiệt năm tăng dần từ tây sang đông.
- Sự phân bố nhiệt độ không khí trên Trái Đất theo lục địa, đại dương:
+ Nguyên nhân: do sự hấp thụ và tỏa nhiệt khác nhau giữa lục địa và đại dương nên nhiệt độ không khí cũng có sự khác biệt giữa lục địa và đại dương.
+ Biểu hiện: Cùng vĩ độ nhưng nhiệt độ trung bình năm và biên độ nhiệt năm không giống nhau giữa lục địa và đại dương: Càng vào sâu trong lục địa, biên độ nhiệt độ càng tăng do ảnh hưởng của biển giảm.
+ Nhiệt độ không khí cũng có sự thay đổi theo bờ tây và bờ đông của lục địa do ảnh hưởng từ các dòng biển.
c. Theo địa hình
Câu hỏi (trang 28) SGK Địa Lí 10 Cánh diều Bài 7: Đọc thông tin và quan sát hình 7.2, hãy:- So sánh nhiệt độ tại bốn địa điểm A, B, C và D. Tại sao có sự khác nhau về nhiệt độ các địa điểm đó?
- Trình bày sự phân bố nhiệt độ không khí theo địa hình.
- Nhiệt độ không khí tại điểm: A-6°C; B-9°C; C-12°C; D-18°C. Nguyên nhân có sự khác nhau về nhiệt độ tại các địa điểm là do càng lên cao nhiệt độ càng giảm, cứ lên cao 100m thì nhiệt độ giảm xuống 0,6°C.
- Sự phân bố nhiệt độ không khí theo địa hình
+ Độ cao, độ dốc, hường sườn núi và hình thái địa hình đều có tác động đến sự thay đổi của nhiệt độ.
+ Càng lên cao, không khí càng loãng, bức xạ nhiệt của mặt đất càng mạnh nên nhiệt độ càng giảm. Lên cao 100 m, nhiệt độ giảm 0,6°C.
+ Sườn phơi nắng có nhiệt độ cao hơn sườn khuất nắng.
+ Địa hình cao, thoáng gió có biên độ nhiệt độ ngày đêm nhỏ hơn so với địa hình thấp trũng, khuất gió.
Luyện tập
Câu hỏi Luyện tập: Sự thay đổi bức xạ mặt trời có tác động như thế nào đến sự thay đổi nhiệt độ trung bình năm của không khí?Lời giải:
Nhiệt độ của lớp không khí này vừa chịu ảnh hưởng của bức xạ Mặt Trời vừa chịu ảnh hưởng rất lớn của bức xạ mặt đất do mặt đất tiếp nhận lượng bức xạ Mặt Trời rồi lại tỏa vào không khí. Sự khác nhau được thể hiện:
- Ban ngày: Mặt Trời càng lên cao thì cường độ bức xạ Mặt Trời càng lớn, nhiệt độ không khí gần mặt đất lên cao.
- Ban đêm" khi bức xạ Mặt Trời không có thì bức xạ mặt đất cũng yếu dần nên nhiệt độ của lớp không khí gần sát mặt đất cũng xuống thấp.
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng: Tại sao vào mùa hè, mọi người lại thường đi du lịch ở các vùng ven biển hoặc vùng núi?Lời giải:
- Vào mùa hè, mọi người thường đi du lịch ở các vùng ven biển hoặc vùng núi do ở những vùng này có thời tiết mát mẻ, dễ chịu, nhiệt độ không cao.
- Nguyên nhân:
+ Vùng ven biển: bề mặt nước biển hấp thụ nhiệt chậm hơn bề mặt đất nên nhiệt độ thấp hơn => điều hòa khí hậu vùng ven biển, khiến mùa hè mát hơn.
+ Vùng núi: Cứ lên cao 100 m, nhiệt độ giảm giảm 0,6 0C, nên vùng núi có thời tiết mát mẻ.