Mở đầu (trang 122) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Một người khỏe mạnh bay từ đông bán câu sang tây bán câu, những ngày đầu tiên có thể bị mất ngủ ban đêm, buồn ngủ ban ngày. Nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng này?
Trả lời:
- Một người khỏe mạnh bay từ đông bán câu sang tây bán câu, những ngày đầu tiên có thể bị mất ngủ ban đêm, buồn ngủ ban ngày. Nguyên nhân có thể là do thay đổi môi trường sống.
I. Môi trường sống của sinh vật
Câu hỏi 1 (trang 123) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Loài chim ở Hình 23.1 sống ở môi trường cạn hay môi trường nước? Giải thích.
Trả lời:
Loài chim này sống ở cả môi trường cạn và môi trường nước vì loài chim này săn mồi ở dưới nước nhưng lại làm tổ ở trên cạn, các yếu tố như thức ăn, tổ đều ảnh hưởng đến sự tồn tại, sinh trưởng và phát triển của loài chim này.
Câu hỏi 2 (trang 123) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Phân tích một ví dụ về hoạt động sống của sinh vật làm thay đổi môi trường sống của chúng.
Ví dụ về hoạt động sống của sinh vật làm thay đổi môi trường sống của chúng:
- Hoạt động sống của giun đất làm đất tơi xốp, thúc đẩy hoạt động của sinh vật phân giải, qua đó làm giàu dinh dưỡng cho đất, từ đó giúp các loài cây trồng trên mặt đất sinh trưởng và phát triển.
- Rừng phát triển làm tăng độ xốp của đất do sinh trưởng của rễ cây.
- Hoạt động gặm cỏ thường xuyên của động vật ăn cỏ như trâu, bò, ngựa,… ngăn cản sự phát triển chồi thân của thực vật Hai lá mầm, tạo điều kiện hình thành nên các đồng cỏ rộng lớn, hạn chế sự phát triển của rừng.
II. Các nhân tố sinh thái
Câu hỏi 1 (trang 125) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Phân biệt các nhóm nhân tố sinh thái. Cho ví dụ.
Trả lời:
- Nhân tố môi trường có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến đời sống của sinh vật gọi là nhân tố sinh thái. Nhân tố sinh thái được chia thành hai nhóm: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh.
Nhân tố vô sinh là tất cả các nhân tố vật lí và hóa học của môi trường tự nhiên tác động tới đời sống của sinh vật như khí hậu, thổ nhưỡng, nước,...
- Nhân tố hữu sinh là các loài sinh vật sống trong cùng môi trường, tạo nên các mối quan hệ kí sinh, cộng sinh, hợp tác, vật ăn thịt - con mồi,...Trong nhóm nhân tố hữu sinh, nhân tố con người có ảnh hưởng lớn đến cả nhân tố vô sinh và hữu sinh.
Câu hỏi 2 (trang 125) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Lá trên cành/thân xếp so le với nhau (H 23.2a) đem lại lợi ích gì cho thực vật?
Trả lời:
Lá trên cành/thân xếp so le với nhau đem lại lợi ích: Tối đa hóa nguồn ánh sáng nhận được: lá không chắn khuất lẫn nhau, cho phép mỗi lá có thể nhận được lượng ánh sáng Mặt Trời cần thiết để thực hiện quá trình quang hợp, giúp tăng cường hiệu suất quang hợp.
III. Các quy luật sinh thái
Câu hỏi 1 (trang 126) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Quan sát Hình 23.5 và cho biết mức hoạt động sinh lí cao nhất của sinh vật nằm trong khoảng tác động nào.
Trả lời:
Mức hoạt động sinh lí cao nhất của sinh vật nằm trong khoảng khoảng thuận lợi. Khoảng thuận lợi là khoảng giá trị thích hợp nhất của nhân tố sinh thái cho sự phát triển của sinh vật, ngoài khoảng đó hoạt động sinh lí của sinh vật sẽ bị ức chế.
Câu hỏi 2 (trang 126) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Quan sát trong tự nhiên và lấy ví dụ về quy luật tác động không đồng đều của các nhân tố sinh thái lên sinh vật.
Trả lời:
Ở vùng rừng ngập mặn, nguồn thức ăn trong môi trường phong phú nhưng hàm lượng muối thấp không thuận lợi cho hoạt động sinh lí của giai đoạn sau ấu trùng của tôm he.
IV. Nhịp sinh học
Câu hỏi 1 (trang 127) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Em hãy nêu thêm các ví dụ về nhịp sinh học ở động vật, thực vật và người.
Trả lời:
Ví dụ về nhịp sinh học ở động vật, thực vật và người:
+ Hoa anh thảo chỉ nở vào ban đêm.
+ Gấu trúc đỏ thường ngủ ngày và kiếm ăn vào ban đêm.
+ Con người thường ngủ vào ban đêm.
Câu hỏi 2 (trang 127) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Trong chăn nuôi, người nuôi gà thường thắp đèn sáng để kéo dài thời gian ăn của gà, giúp tăng tốc độ sinh trưởng. Hành động thắp đèn sáng có ảnh hưởng đến nhịp ngày đêm của gà không? Giải thích.
- Hành động thắp đèn sáng kéo dài có ảnh hưởng đến nhịp ngày đêm của gà.
- Giải thích: Ánh sáng là yếu tố giúp gà phân biệt ngày, đêm. Vào ban ngày, gà sẽ thức và thực hiện các hoạt động sống; còn vào ban đêm, đồng hồ sinh học của cơ thể báo hiệu cho các tế bào hoạt động chậm lại, gà sẽ ngủ và ngừng thực hiện các hoạt động sống. Việc thắp đèn sáng kéo dài sẽ khiến múi giờ ngày đêm thay đổi, dẫn tới nhịp sinh học của gà sẽ thay đổi theo múi giờ mới này.
Luyện tập và Vận dụng
Luyện tập và vận dụng 1 (trang 127) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Một số loài thực vật rụng lá như bàng (Terminalia catappa), xoan (Melia azedarach) trong mùa đông lạnh. Điều này có ý nghĩa gì đối với đời sống của chúng?
Trả lời:
Một số loài thực vật rụng lá như bàng (Terminalia catappa), xoan (Melia azedarach) trong mùa đông lạnh. Điều này có ý nghĩa giúp chúng hạn chế tối đa diện tích tiếp xúc với không khí lạnh và giảm thoát hơi nước vào mùa đông.
Luyện tập và Vận dụng 2 (trang 127) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Mùa đông, người chăn nuôi gia súc thường che kín chuồng, ngăn gió lùa; mùa hè, chuồng nuôi được thông gió, phun nước trên mái. Em hãy vận dụng kiến thức về quy luật sinh thái để giải thích ý nghĩa của những việc làm này.
Trả lời:
Những việc làm này giúp tạo môi trường thuận lợi cho gia súc phát triển khỏe mạnh:
+ Mùa đông, người chăn nuôi gia súc thường che kín chuồng, ngăn gió lùa để:
+ Giảm thiểu sự thoát nhiệt từ chuồng ra ngoài và ngăn gió lùa vào giúp giữ ấm cho gia súc trong thời tiết lạnh.
+ Tạo ra một môi trường ấm áp và ổn định, giúp gia súc giảm stress và tiết kiệm năng lượng cho việc duy trì nhiệt độ cơ thể.
+ Ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe như cảm lạnh và viêm phổi do tiếp xúc với không khí lạnh.
+ Mùa hè, chuồng nuôi được thông gió, phun nước trên mái để:
+ Tăng cường lưu thông không khí trong chuồng, giúp giảm nhiệt độ bên trong và giữ cho gia súc không bị nóng quá mức.
+ Phun nước lên mái chuồng giúp làm mát không gian bên trong và làm giảm nhiệt độ môi trường.
+ Giúp gia súc cảm thấy thoải mái hơn và tránh được cảm giác nóng bức và stress trong thời tiết nóng nực.
Luyện tập và Vận dụng 3 (trang 127) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Ở người, nhịp sinh học điển hình là nhịp ngày đêm. Ban đêm, không còn ánh sáng, nhịp sinh học của cơ thể chậm dần lại, melatonin được tuyến tùng tiết ra khi ánh sáng giảm, gây buồn ngủ. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra đồng hồ sinh học kiểm soát giấc ngủ của con người nhạy cảm nhất trong khoảng thời gian 2 giờ trước khi đi ngủ.
a) Hãy giải thích vì sao sử dụng điện thoại trước giờ đi ngủ lại gây khó ngủ, thậm chí mất ngủ.
b) Mỗi người nên làm gì để duy trì nhịp sinh học ổn định cho giấc ngủ?
Trả lời:
a) Ánh sáng xanh phát ra từ màn hình điện thoại làm ức chế quá trình sản sinh ra melatonin (hormone gây buồn ngủ). Sự suy giảm hormone này sẽ khiến con người tỉnh táo hơn, khó đi vào giấc ngủ.
b) Biện pháp duy trì nhịp sinh học ổn định cho giấc ngủ:
- Đi ngủ đúng giờ.
- Hạn chế sử dụng điện thoại, máy tính trước giờ đi ngủ.
- Tạo không gian thoải mái cho giấc ngủ: yên tĩnh, nhiệt độ và ánh sáng thích hợp, giường đệm dễ chịu,…
Luyện tập và vận dụng 4 (trang 127) Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 23: Khi nghiên cứu sự phân bố của muỗi vằn gây bệnh sốt xuất huyết, người ta thấy chúng phân bố từ vùng vĩ độ cao cho tới vĩ độ thấp. Em có nhận xét gì về giới hạn nhiệt độ của loài này?
Trả lời:
- Loài muỗi vằn có giới hạn về nhiệt độ rộng.