Mở đầu (trang 155) SGK Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 29: Tại sao những vùng biển có chất vô cơ ở đáy cuộn lên bề mặt thường có tổng sinh khối lớn hơn tổng sinh khối ở những vùng biển lặng?
Trả lời:
- Vì chất vô cơ bị cuộn lên sẽ tạo thành một vòng tuần hoàn vật chất, mang theo chất dinh dưỡng từ đáy biển cung cấp cho sinh vật sinh trưởng và phát triển, làm tăng các hoạt động sống của sinh vật, từ đó tạo ra sinh khối lớn hơn.
II. Trao đổi vật chất trong hệ sinh thái
Quan sát Hình 29.3 và trả lời câu hỏi sau:
Câu hỏi 1 (trang 157) SGK Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 29: Mỗi loài trong hình được xếp vào các bậc dinh dưỡng nào?
Trả lời:
- Mỗi loài trong hình được xếp vào các bậc dinh dưỡng cấp 1, cấp 2, cấp 3.
Câu hỏi 2 (trang 157) SGK Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 29: Quan sát Hình 29.3 và trả lời các câu hỏi sau: Vì một lí do nào đó mà chim cú bị loại bỏ khỏi hệ sinh thái thì có thể dẫn đến sự gia tăng số lượng của những loài nào?
Trả lời:
Nếu chim cú bị loại bỏ khỏi hệ sinh thái thì có thể sẽ dẫn đến sự gia tăng số lượng của cáo (do cú cạnh tranh nguồn thức ăn với cáo), chuột và thỏ (do cú sử dụng thỏ, chuột làm thức ăn).
III. Dòng năng lượng trong hệ sinh thái
Câu hỏi 1 (trang 160) SGK Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 29: Phân biệt ba dạng tháp sinh thái.
Trả lời:
+ Tháp sinh thái xây dựng dựa trên số lượng cá thể sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng.
+ Tháp sinh khối xây dựng dựa trên khối lượng tổng số của tất cả các sinh vật trên một đơn vị diện tích hay thể tích ở mỗi bậc dinh dưỡng.
+ Tháp năng lượng được xây dựng dựa trên số năng lượng được tích luỹ trên một đơn vị diện tích hay thể tích, trong một đơn vị thời gian ở mỗi bậc dinh dưỡng.
Câu hỏi 2 (trang 160) SGK Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 29: Tại sao trong mối quan hệ giữa vật ăn thịt và con mồi, tổng sinh khối của vật ăn thịt luôn nhỏ hơn tổng sinh khối của con mồi?
- Vật ăn thịt có bậc dinh dưỡng cao hơn con mồi. Qua mỗi bậc dinh dưỡng, năng lượng bị thất thoát do duy trì các hoạt động sống, duy trì thân nhiệt,… chỉ có khoảng 10% năng lượng được truyền lên bậc cao hơn. Năng lượng tích lũy tạo sinh khối ở mỗi bậc dinh dưỡng chiếm khoảng 10% năng lượng nhận từ bậc dinh dưỡng liền kề thấp hơn nên vật ăn thịt sẽ luôn có tổng sinh khối thấp hơn con mồi
Luyện tập và vận dụng
Luyện tập và vận dụng 1 (trang 160) SGK Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 29: Các loài sau đây có trong một quần xã ruộng lúa: lúa, cỏ lồng vực, cỏ gà, châu chấu, sâu cuốn lá, sâu đục thân, rầy nâu, ốc bươu vàng, nhái, cóc, nhện, rắn nước, chim sâu, cò, cú mèo.
a) Hãy lập lưới thức ăn có thể có trong quần xã trên. Từ lưới thức ăn đã lập, hãy chỉ ra các chuỗi thức ăn và các mắt xích chung giữa các chuỗi đó.
b) Xếp các loài có trong lưới thức ăn đã lập ở phần a) vào các bậc dinh dưỡng tương ứng.
Trả lời:
a)
+ Lưới thức ăn:
+ Các chuỗi thức ăn:
- Lúa, cỏ lồng vực, cỏ gà => sâu cuốn lá, sâu đục thân, châu chấu, rầy nâu => chim sâu.
- Lúa, cỏ lồng vực, cỏ gà => châu chấu ® cóc, nhái => cú mèo, rắn nước, cò.
- Lúa, cỏ lồng vực, cỏ gà => rầy nâu => chim sâu, nhện.
- Lúa, cỏ lồng vực, cỏ gà => rầy nâu=> nhện => cóc, nhái, chim sâu.
- Lúa, cỏ lồng vực, cỏ gà => rầy nâu => nhện => cóc, nhái => cú mèo, rắn nước, cò.
- Các mắt xích chung giữa các lười thức ăn: châu chấu, rầy nâu, nhện, cóc, nhái.
b) Xếp các loài có trong lưới thức ăn đã lập ở phần a) vào các bậc dinh dưỡng tương ứng.
+ Bậc dinh dưỡng cấp 1: lúa, cỏ lồng vực, cỏ gà.
+ Bậc dinh dưỡng cấp 2: sâu cuốn lá, sâu đục thân, châu chấu, rầy nâu, ốc bươu vàng.
+ Bậc dinh dưỡng cấp 3: nhện, chim sâu, cóc, nhái.
+ Bậc dinh dưỡng cấp 4: chim sâu, cóc, nhái.
+ Bậc dinh dưỡng cấp 5: cú mèo, rắn nước, cò.
Luyện tập và vận dụng 2 (trang 160) SGK Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 29: Trong quá trình truyền năng lượng trong hệ sinh thái, năng lượng bị thất thoát dưới dạng nào? Tại sao hiệu suất sinh thái thường rất nhỏ?
Trả lời:
- Ở mỗi bậc dinh dưỡng, năng lượng được sử dụng chủ yếu để duy trì thân nhiệt và các hoạt động sống (hô hấp tế bào), một phần tích lũy dưới dạng sinh khối, một phần thất thoát qua vật chất rơi rụng (cành lá rụng, lông rụng,...), chất thải.
Luyện tập và vận dụng 3 (trang 160) SGK Sinh 12 Kết nối tri thức Bài 29: Các chất độc như kim loại nặng (chì, thuỷ ngân,...) khi xâm nhập vào cơ thể sẽ không bị đào thải mà tích luỹ lại trong tế bào và gây độc. Dựa vào kiến thức về tháp sinh thái, hãy cho biết bậc dinh dưỡng nào tích tụ nhiều chất độc nhất. Giải thích.
- Bậc dinh dưỡng cao nhất tích tụ nhiều chất độc nhất.
- Giải thích: Do chất độc không bị đào thải nên nếu ăn càng nhiều sinh vật nhiễm độc thì lượng chất độc tích luỹ càng nhiều. Ví dụ: Sinh vật thuộc bậc dinh dưỡng cấp 1 bị nhiễm độc mức x. Sinh vật bậc dinh dưỡng cấp 2 tiêu thụ 1 000 cá thể cấp 1, do chất độc không bị đào thải nên sẽ tích luỹ trong cơ thể dẫn đến nhiễm độc mức y (y>>x), sinh vật thuộc bậc dinh dưỡng cấp 3 tiêu thụ 1 000 cá thể bậc 2 sẽ nhiễm độc mức z (z>> y),...