Soạn bài Lời má năm xưa - Ngữ văn 10 Chân trời sáng tạo

(trích)

Trần Bảo Định

     Ở quê tôi, trai gái đều thuộc lòng câu hò:

     Mái không ấp trứng, không nuôi con. Con chào đời, tự thích nghi môi trường và rèn kĩ năng sống. Lúc trưởng thành, chúng nhìn nhau, tụ quần bảo vệ nhau và cứ thế tiếp tục trong cõi trần gian. Thằng chài chia sẻ con mồi nếu bạn tình hoặc đồng loại thiếu cái ăn. Nó nhường mặt nước ao hồ, sông rạch nhiều tôm cá cho những thằng chài già yếu bịnh tật.

     Vậy mà, hồi nhỏ đám trẻ tụi tôi khoái rình bắn thằng chài đậu rình cá trên đầu bặp dừa nước bằng cải ná thun, đạn đất sét vo tròn. Thiệt là, chim rình cả, người rình chim... Cớ sự từ cái rình theo cuộc!

     Tôi bị má đánh đòn khi bắn thằng chài rót bến sông. “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” . Má bảo tôi ra bến vót nó lên. Tôi rửa mặt và làm theo lời má. Thằng chài rót khi nãy đã được hai thằng chài khác dùng mỏ quắp qua bên kia mé rạch.

     Nó gãy cánh không chết, nằm sải lai? Tôi đem nó về nhà nuôi và trị thương. Đút cá nó không ăn, đút thứ gì cũng chẳng thèm. Tôi hối hận và bối rối. Mấy hôm, vết thương lành, thằng chài ốm nhom chỉ chóp cánh, không thể bay vì đuối sức. Tôi mang nó ra vườn để dưới gốc mận gần cầu nước.

     Trời tinh mo, buổi sáng nhà quê dịu và mát. Bầy thằng chài bu quanh bạn đút mồi thấy nó ăn tôi bắt thèm theo. Nó vươn đôi cánh như vươn vai, hót mấy tiếng chắc là cảm ơn và chào tôi.

Gió rung nắng, hương hoa mận bay khắp vườn. Tôi tần ngần nhìn bầu trời xanh và ngẫm nghĩ, thằng chài chính cống “thú diện nhơn tâm” !

     Gần bảy mươi năm, từ lúc tôi dùng ná thun bắn thằng chài rót bến sông tôi không thể nào quên câu hỏi của má: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” . Đồng thời, tận đáy lòng, tôi cũng không thể rút ra được sự hối hận và bối rối mỗi khi nhớ lại câu chuyện cũ.

(Trích Tương hợp Phật tính dân gian và môi trường sinh thái, in trong Thương những ngày… Trần Bảo Định, tập truyện, NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, 2020, tr. 170 – 172. Nhan đề văn bản do nhóm biên soạn đặt)

- Những từ ngữ, câu văn thể hiện trực tiếp tình cảm, cảm xúc của nhân vật tôi:

+ ''Tôi hối hận và bối rối''

+ ''Tôi tần ngần nhìn bầu trời xanh ..''

+ ''Tôi không thể nào quên câu nói của má''

+ ''Tận đáy lòng, tôi không thể rứt ra được sự hối hận và bối rối''

Nội dung bao quát ; nói về lòng yêu thương loài vật của con người. Đây cũng là bài học mà người mẹ muốn dạy cho nhân vật chính

- Người thực sự cứu chim thằng chài chính là người má, dựa vào câu văn ''Tôi bị má đánh đòn khi bắn thằng chài rới bên sông....Má bảo tôi ra bến vớt nó lên''

- Đây vừa như lời trách móc vừa như một lời dạy bảo: tại sao con lại làm thế với con chim ? Nó không có tội gì, không làm gì đến con. Con phải hiểu rõ . Người má như muốn dạy nhân vật chính sự thấu hiểu, lòng thương cảm đối với loài vạt như con chim thằng chài.

- Giữa con người và thiên nhiên, loài vật có mối quan hệ có thể tác động lên nhau. Ở đây chính là cái cảm xúc. Cảm xúc của con người sẽ quyết định cái nhìn, hành động của họ đối với thiên nhiên, loài vật. Con vật cũng vậy, cảm xúc của chúng sẽ được quyết định từ hành động của con người. Ví dụ như là việc con chim thằng chài “vươn vai, hót mấy tiếng như muốn cảm ơn tôi”.