1. Tình hình Việt Nam dưới ách thống trị của Pháp - Nhật
- Thế chiến II bùng nổ, Pháp đầu hàng Đức (6/1940).
- 9/1940, Nhật xâm lược Việt Nam, Pháp đầu hàng Nhật, dân Việt chịu áp bức của cả Pháp và Nhật.
* Chính trị: Cả Pháp - Nhật đàn áp phong trào cách mạng, thủ tiêu các quyền lợi dân Việt.
* Kinh tế:
+ Pháp thực hiện “Kinh tế chỉ huy”, tăng thuế.
+ Nhật cưỡng ép nhổ lúa trồng đay, ép mua lương thực giá rẻ → Nạn đói 1944-1945 khiến hàng triệu người chết.
- Một số cuộc nổi dậy diễn ra: Bắc Sơn (1940), Nam Kì (1940), Đô Lương (1941).
2. Công cuộc chuẩn bị Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn quốc
* Chuyển hướng chiến lược
- Hội nghị TW Đảng (11/1939): Xác định cách mạng giải phóng dân tộc.
- Hội nghị TW Đảng (5/1941) tại Pác Bó:
+ Ưu tiên giải phóng dân tộc.
+ Chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang.
+ Dự báo thời cơ tổng khởi nghĩa.
* Chuẩn bị lực lượng
- Mặt trận Việt Minh ra đời (19/5/1941), tổ chức các Hội Cứu quốc.
- 22/12/1944, Hồ Chí Minh thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân.
c) Cao trào kháng Nhật cứu nước và những hoạt động chuẩn bị cuối cùng cho Tổng khởi nghĩa (từ tháng 3 đến giữa tháng 8-1945)
- Từ tháng 3/1945, cao trào “Kháng Nhật cứu nước” bùng nổ:
- Cao-Bắc-Lạng: Giải phóng nhiều địa phương.
- Bắc Kì, Bắc Trung Kì: Phong trào “Phá kho thóc cứu đói” lan rộng.
- Tháng 4/1945, thống nhất lực lượng vũ trang Việt Nam Giải phóng quân.
- Tháng 5/1945, Hồ Chí Minh về Tân Trào, lập Khu Giải phóng Việt Bắc.
3. Diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
+ 15/8/1945, Nhật đầu hàng Đồng minh → Thời cơ tổng khởi nghĩa đến.
+ 13/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa ban hành Quân lệnh số 1, phát lệnh khởi nghĩa toàn quốc.
+ 16/8, Võ Nguyên Giáp chỉ huy Giải phóng quân tấn công Thái Nguyên.
+ 19/8, Hà Nội giành chính quyền.
+ 23/8, Huế thắng lợi.
+ 25/8, Sài Gòn giành chính quyền.
+ 30/8, vua Bảo Đại thoái vị, chế độ phong kiến sụp đổ.
+ 2/9/1945, Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời.
4. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945
* Nguyên nhân
- Khách quan: Chiến thắng Liên Xô & Đồng minh, Nhật đầu hàng.
- Chủ quan:
+ Truyền thống yêu nước.
+ Lãnh đạo đúng đắn của Đảng & Hồ Chí Minh.
+ Chuẩn bị kỹ lưỡng suốt 15 năm.
+ Sự đồng lòng của toàn dân.
* Ý nghĩa lịch sử
- Với Việt Nam:
+ Đập tan ách Pháp - Nhật, lật đổ phong kiến, lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
+ Mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do.
+ Đảng Cộng sản Đông Dương trở thành Đảng cầm quyền.
- Với thế giới:
+ Góp phần đánh bại phát xít.
+ Cổ vũ các phong trào giải phóng dân tộc, đặc biệt ở Lào & Campuchia.