Mở đầu
Câu hỏi Mở đầu SGK Sinh 11 Cánh diều Bài 11 (trang 75): Quan sát hình 11.1 cho biết rễ cây mọc hướng về phía nào? Vì sao
- Trong trường hợp trên, rễ cây sẽ mọc hướng về phía nguồn nước.
* Giải thích: Để tìm kiếm được nguồn nước cho cây, rễ cây có tính hướng nước (mọc hướng về phía có nguồn nước).
I. Khái quát về cảm ứng ở sinh vật
Câu hỏi 1 SGK Sinh 11 Cánh diều Bài 11 (trang 75): Quan sát hình 11.2, mô tả hiện tượng cảm ứng ở thực vật, động vật và con người.
Luyện tập 1 SGK Sinh 11 Cánh diều Bài 11 (trang 75): Lấy thêm ví dụ về cảm ứng ở thực vật và động vật.
Trả lời:
- Một số ví dụ về hiện tượng cảm ứng ở thực vật:
+ Lá cây trinh nữ cụp lại khi tay chạm vào.
+ Lá cây me cụp lại khi trời tối.
+ Rễ cây mọc hướng về phía có nguồn chất dinh dưỡng và mọc tránh xa nguồn hóa chất độc hại.
+ Thân cây trầu cuốn xung quanh thân cây cau.
+ Hoa của cây nghệ tây và hoa tulip nở vào buổi sáng và khép lại lúc chạng vạng tối.
- Một số ví dụ về hiện tượng cảm ứng ở động vật:
+ Thủy tức, giun đất co mình lại khi có vật thể chạm vào nó.
+ Khi nhìn thấy mèo, con chuột sẽ bỏ chạy.
+ Chó tiết nước bọt khi ngửi mùi thức ăn.
+ Người lập tức rụt tay lại khi lỡ chạm tay vào vật nóng.
+ Khi nhìn thấy đèn đỏ, người tham gia giao thông dừng lại.
II. Cơ chế cảm ứng ở sinh vật
Câu hỏi 2 SGK Sinh 11 Cánh diều Bài 11 (trang 76): Quan sát hình 11.3, cho biết cây cà chua và con cuốn chiếu phản ứng với những thay đổi của môi trường như thế nào?
Trả lời:
- Hình 11.3a, cây cà chua phát triển nghiêng về hướng ánh sáng khi sự phân bố ánh sáng trong môi trường không đồng đều.
- Hình 11.3b, con cuốn chiếu cuộn tròn cơ thể lại khi có kích thích từ môi trường bên ngoài.
Luyện tập 2 SGK Sinh 11 Cánh diều Bài 11 (trang 76): Điều gì xảy ra khi ánh sáng từ một vật phản chiếu vào mắt người?
Trả lời:
- Hiện tượng xảy ra khi có ánh sáng từ một vật phản chiếu vào mắt người: Ánh sáng đi từ vật qua giác mạc, đồng tử, thủy tinh thể và hội tụ ở võng mạc, tác động lên tế bào thụ cảm ánh sáng ở mắt (tế bào nón và tế bào que). Tế bào thụ cảm ánh sáng phản ứng với ánh sáng và gây khởi phát xung thần kinh. Xung thần kinh theo neuron hướng tâm đến neuron trung ương thần kinh (trung khu thị giác ở thùy chẩm trên vỏ não). Trung khu thị giác ở thùy chẩm trên vỏ não phân tích cho ta cảm nhận về hình ảnh, màu sắc của vật.
III. Vai trò của cảm ứng đối với sinh vật
Luyện tập 3 SGK Sinh 11 Cánh diều Bài 11 (trang 77): Nêu ví dụ minh họa về sự tự điều chỉnh của cơ thể sinh vật.Trả lời:
- Khi cơ thể người ở môi trường có nhiệt độ cao, mạch máu dưới da giãn ra, lỗ chân lông giãn mở, mồ hôi tiết ra làm mát cơ thể.
- Mắt người khi không nhìn rõ thường có xu hướng khép nhỏ lại làm thay đổi cầu mắt, giúp ảnh hiện chính xác ở khoảng tiêu cự để nhìn rõ vật.
Câu hỏi Vận dụng SGK Sinh 11 Cánh diều Bài 11 (trang 77): Nêu một số ứng dụng hiểu biết về cảm ứng của sinh vật trong đời sống.
Trả lời:
Một số ứng dụng hiểu biết về cảm ứng của sinh vật trong đời sống:
- Ứng dụng tính hướng nước và hướng hóa của rễ, người ta có thể làm tăng kích thước bộ rễ bằng cách bón phân và tưới nước xung quanh gốc để kích thích rễ sinh trưởng theo cả chiều rộng và chiều sâu.
- Ứng dụng tính hướng tiếp xúc, người ta làm giàn thúc đẩy các cây thân leo sinh trưởng, phát triển.
- Ứng dụng tập tính giao phối của nhiều loài côn trùng gây hại, người ta tạo ra các cá thể đực bất thụ để làm suy giảm số lượng côn trùng gây hại và tiêu diệt chúng.
- Ứng dụng tập tính sinh sản của ong mắt đỏ, người ta nuôi thả ong mắt đỏ để chúng đẻ trứng vào sâu đục thân, sâu xanh, sâu tơ; ong non nở ra từ trứng sẽ ăn thịt sâu hại.
- Ứng dụng tập tính bỏ chạy khi nhìn thấy con người của một số động vật, người ta đặt bù nhìn rơm hình người trong ruộng lúa hoặc trong nương rẫy để đuổi chim, chuột phá hoại cây trồng.