Mở đầu
Câu hỏi mở đầu SGK Sinh 11 Cánh Diều Bài 17 (trang 113): Quan sát hình 17.1, kể tên các yếu tố môi trường tác động đến cây ngô. Những yếu tố này ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của cây ngô?
* Những yếu tố môi trường tác động đến cây ngô là:
+ Ánh sáng: ảnh hưởng tới quá trình quang hợp, tổng hợp chất hữu cơ của cây.
+ Nhiệt độ: nhiệt độ cao sẽ ức chế cây sinh trưởng, ngoài ra còn ảnh hưởng tới sự ra hoa, nảy mầm của hạt …
I. Một số yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở thực vật
Câu hỏi mục I SGK Sinh 11 Cánh Diều Bài 17 (trang 113): Thực vật có sinh trưởng, phát triển cùng tốc độ ở các môi trường khác nhau không?Trả lời:
- Ở các môi trường khác nhau, mỗi loại thực vật sẽ có sự phát triển tốt nhất trong một môi trường cụ thể. Vì vậy, mỗi thực vật sẽ có tốt độ sinh trưởng và phát triển khác nhau, không phát triển cùng tốc độ.
Luyện tập SGK Sinh 11 Cánh Diều Bài 17 (trang 114): Nêu ví dụ mỗi yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của thực vật.
Trả lời:
* Ví dụ:
+ Ánh sáng: Cây đậu tương, mía, cà phê … là nhóm cây ngày ngắn, chỉ ra hoa khi điều kiện chiếu sáng ít hơn 12 giờ.
+ Nước: Khi bị hạn, chiều cao cây và kích thước lá của cây ngô giống B73 giảm so với cây ngô không bị hạn.
+ Nhiệt độ: Nhiệt độ tối ưu cho sinh trưởng và phát triển ở cây nhiệt đới là 20 – 30oC; cây ôn đới là 15 – 20oC.
+ Dinh dưỡng khoáng: Khi trồng cà chua, nếu thiếu calcium, lá thường mỏng, ngắn, bị rũ xuống và bắt đầu chết từ đỉnh lan vào; nửa quả phía dưới bị héo khô.
+ Hormone ngoại sinh/chất điều hòa sinh trưởng: hormone florigen kích thích cây nở hoa
II. Các nhân tố chi phối quá trình phát triển ở thực vật có hoa
Câu hỏi 1 SGK Sinh 11 Cánh Diều Bài 17 (trang 114): Quan sát hình 17.2, cho biết yếu tố nào chi phối sự ra hoa của cây Arabidopsis sp.?
Trả lời:
- Yếu tố chi phối sự ra qua của cây Arabidopsis sp. gồm: Nhân tố bên trong (tuổi cây, tương quan dinh dưỡng, tương quan hormone) và nhân tố bên ngoài (ánh sáng, nhiệt độ, chất điều hòa sinh trưởng).
Câu hỏi 2 SGK Sinh 11 Cánh Diều Bài 17 (trang 114): Quan sát hình 17.3, cho biết quang chu kì là gì?
Trả lời:
- Quang chu kì là tương quan độ dài ngày và đêm ảnh hưởng tới sự phát triển của thực vật.
Luyện tập SGK Sinh 11 Cánh Diều Bài 17 (trang 115): Tìm ví dụ sự sinh trưởng và phát triển của cây phụ thuộc vào điều kiện môi trường.
Trả lời:
* Ví dụ sự sinh trưởng và phát triển của cây phụ thuộc vào điều kiện môi trường:
– Cây cà rốt ra hoa trong điều kiện nhiệt độ thấp khoảng 1 – 10oC, kéo dài khoảng 10 – 12 tuần.
– Cây lúa mì, cây thanh long … là nhóm cây ngày dài, chỉ ra hoa khi điều kiện chiếu sáng trên 14 giờ.
– Cây bắp cải trải qua điều kiện nhiệt độ từ 5 – 8oC trong khoảng 6 – 8 tuần sẽ ra hoa.
– Cây lan Hồ điệp chỉ ra hoa khi được đặt trong điều kiện nhiệt độ ban đêm dưới 20oC trong khoảng 35 – 50 ngày.
– Cây sồi thường phát triển tốt dưới ánh sáng trực tiếp và cần nhiều ánh sáng để phát triển lá xanh tốt.
III. Ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở thực vật trong thực tiễn
Câu hỏi SGK Sinh 11 Cánh Diều Bài 17 (trang 115): Nêu ví dụ ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở thực vật trong thực tiễn.Trả lời:
+ Sử dụng hormone gibberellin để kích thích hạt cây đào, cây táo .. nảy mầm sớm.
+ Chiếu sáng tăng cường vào ban đêm để kích thích cây thanh long ra quả trái vụ, kích thích cây cúc nở hoa vụ đông …
+ Thiết lập nhiệt độ thích hợp, bổ sung ánh sáng nhân tạo bằng đèn LED (ánh sáng đỏ và ánh sáng xanh) khi trồng cây rau thủy canh trong nhà kính
+ Phá ngủ hạt, củ bằng hormone thực vật hoặc chất điều hòa sinh trưởng (ví dụ: sử dụng gibberellin phá ngủ hạt cây đào, cây táo, …), bằng nhiệt độ thấp (ví dụ: củ hoa tulip, …)
+ Điều khiển sự ra hoa bằng chất dinh dưỡng, hormone hoặc chất điều hòa sinh trưởng, chế độ chiếu sáng và nhiệt độ thấp. Ví dụ: Khi trồng hoa cúc vụ đông, cần chiếu sáng bổ sung vào lúc 16 – 20h tối để kéo dài thời gian sinh trưởng sinh trưởng, cây ra hoa đúng vụ Tết.
Vận dụng
Câu hỏi 1 SGK Sinh 11 Cánh Diều Bài 17 (trang 117): Giải thích tại sao cần chiếu sáng nhân tạo vào ban đêm cho cây thanh long.Trả lời:
- Cây thanh long thuộc nhóm cây ngoài dài, tức là cây ra hoa, kết quả trong điều kiện ánh sáng mạnh và thời gian chiếu sáng dài trên 14 giờ hoặc thời gian tối liên tục dưới 10 giờ. Do đó, người ta thường thắp đèn vào ban đêm nhằm cung cấp đủ thời gian chiếu sáng cần thiết, tránh thời gian tối vượt quá 10 giờ. Từ đó kích thích cây ra hoa, kết quả; giúp thu hoạch sớm hoặc thu hoạch quả trái vụ.
Câu hỏi 2 SGK Sinh 11 Cánh Diều Bài 17 (trang 117): Giải thích cơ sở khoa học của biện pháp khoanh vỏ cây đào, đảo bầu cây quất, bấm ngọn cây quýt.
Trả lời:
– Khoanh vỏ cây đào: Là biện pháp ngăn cản quá trình vận chuyển chất dinh dưỡng, nhằm hạn chế sự sinh trưởng, bắt cây chuyển sang giai đoạn ra hoa để thu hoạch cây đúng thời điểm, đặc biệt là dịp Tết.
– Đảo bầu cây quất: là biện pháp điều khiển cây quất ra quả và chín đúng vào dịp Tết bằng cách đưa cây tới hố đất khác, kéo dài quá trình sinh trưởng của cây. Trước khi đảo quất, cần tập trung chất dinh dưỡng nuôi lá và cây, nếu cây ra hoa thì phải ngắt bỏ, giúp cây sinh trưởng tốt, đạt kích thước và phục vụ mục đích tạo hình dáng cho cây. Khi đã đủ điều kiện về kích thước và hình thái, tiến hành đảo bầu cây, kết hợp với các biện pháp chăm sóc khác nhằm thúc đẩy cây ra hoa và tạo quả.
– Bấm ngọn cây quýt: là biện pháp nhằm tập trung chất dinh dưỡng tới quả, hạn chế sự phân tán tới đỉnh sinh trưởng ngọn. Cắt bỏ ngọn cây khiến làm lượng auxin giảm, trong khi đó hàm lượng hormone cytokinin không thay đổi, giúp loại bỏ ưu thế ngọn và kích thích sự phát triển của các chồi bên. Từ đó giúp điều chỉnh độ dài của thân, tập trung chất dinh dưỡng để cây lên chồi mới, các cành cho nhiều hoa và quả hơn, năng suất cao hơn.