Mở đầu
Câu hỏi mở đầu SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 30 (trang 127): Cây xanh không có một trái tim” để bơm máu đi nuôi cơ thể như ở hầu hết động vật, vậy các chất cần thiết cho cơ thể (nước, chất khoáng và chất hữu cơ) được vận chuyển như thế nào trong cây?
Trả lời:
- Thực vật thu nhận nước và các chất dinh dưỡng từ rễ cây, sau đó nước và các chất dinh dưỡng theo thân cây đi đến các cơ quan của cây để thực hiện các phản ứng sinh hóa trong cây.
I. Sự hấp thụ nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào rễ
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 30 (trang 127): Quan sát hình 30.1, mô tả con đường nước và chất khoáng từ đất đi vào mạch gỗ của cây.
Trả lời:
- Nước và chất khoáng hòa tan trong đất được hấp thụ vào rễ rồi tiếp tục được vận chuyển theo mạch gỗ lên các bộ phận khác của cây.
II. Sự vận chuyển các chất trong cây
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 30 (trang 128): Đọc thông tin trong mục II kết hợp với quan sát Hình 30.2, thảo luận và hoàn thành theo mẫu Bảng 30.1.
 |
 |
Trả lời:
|
Loại mạch |
Hướng vận chuyển chủ yếu |
Chất được vận chuyển |
Nguồn gốc của chất được vận chuyển |
|
Mạch gỗ |
- Từ rễ lên thân và lá cây (dòng đi lên). |
- Chủ yếu là nước và chất khoáng hòa tan. |
- Từ môi trường bên ngoài được hấp thụ vào rễ. |
|
Mạch rây |
- Từ lá cây đến các cơ quan cần sử dụng hoặc cơ quan dự trữ của cây (dòng đi xuống). |
- Chủ yếu là chất hữu cơ (đường). |
- Được tổng hợp từ quá trình quang hợp của cây. |
III. Quá trình thoát hơi nước ở lá
1. Hoạt động đóng, mở khí khổng
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 30 (trang 128): Quan sát Hình 30.3, mô tả quá trình thoát hơi nước qua khí khổng và cho biết độ mở của khí khổng phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố nào?
Trả lời:
- Khi no nước, thành mỏng của tế bào khí khổng căng ra làm cho thành dày cong theo → khí khổng mở.
- Khi mất nước, thành mỏng hết căng và thành dày duỗi thẳng → khí khổng đóng lại. Khí khổng không bao giờ đóng hoàn toàn.
=> Độ mở của khí khổng phụ thuộc chủ yếu vào lượng nước trong cơ thể thực vật.
2. Ý nghĩa của sự thoát hơi nước
Câu hỏi 1 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 30 (trang 129): Thoát hơi nước có vai trò gì đối với thực vật và đối với môi trường?
Trả lời:
- Thoát hơi nước là động lực đầu trên của dòng mạch gỗ giúp vận chuyển nước và các ion khoáng từ rễ lên lá và đến các bộ phận khác của cây, tạo môi trường liên kết các bộ phận của cây; tạo độ cứng cho thực vật thân thảo.
- Thoát hơi nước có tác dụng hạ nhiệt độ của lá vào những ngày nắng nóng đảm bảo cho các quá trình sinh lý xảy ra bình thường.
- Thoát hơi nước giúp cho khí CO khuếch tán vào bên trong lá cần cho quang hợp.
Câu hỏi 2 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 30 (trang 129): Tại sao vào những ngày hè nắng nóng, khi đứng dưới bóng cây, chúng ta có cảm giác mát mẻ, dễ chịu?
Trả lời:
- Hơi nước thoát ra ngoài từ quá trình thoát hơi nước của cây làm giảm nhiệt độ xung quanh → tạo cảm giác mát mẻ hơn.
- Quá trình thoát hơi nước cũng tạo điều kiện cho quá trình trao đổi khí của cây (lấy CO2 và thải O2) nên dưới bóng cây hàm lượng dưỡng khí O2 cao hơn → tạo cảm giác dễ chịu hơn.
IV. Một số yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 30 (trang 129): Dựa vào thông tin trong mục IV, trả lời các câu hỏi sau:
1. Kể tên các yếu tố ảnh hưởng đến trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở thực vật.
2. Vì sao trước khi trồng cây hoặc gieo hạt, người ta thường cày, bừa đất rất kĩ, bón lót một số loại phân?
Trả lời:
1. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở thực vật: ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm đất, không khí,...
2. Trước khi trồng cây, người ta cần cày, xới làm cho đất tơi, xốp để mang chất dinh dưỡng từ lớp đất phía lên bề mặt, đồng thời chôn cỏ dại hoặc những gì còn sót lại từ mùa vụ trước khiến chúng bị phân huỷ. Nó cũng làm thông khí đất, giúp đất giữ ẩm tốt hơn, tạo điều kiện cho rễ dễ phát triển, đồng thời cung cấp oxi thêm cho đất.
=> Việc bón lót trước khi trồng cây giúp phân bón hòa vào đất ruộng nên cây sẽ bổ sung sớm dinh dưỡng chuẩn bị cho sự phát triển.
V. Vận dụng để hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở thực vật vào thực tiễn
Hoạt động SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 30 (trang 130): Thảo luận nhóm để hoàn thành các câu hỏi sau:
1. Vì sao khi di chuyển cây trồng đi nơi khác, người ta thường cắt bớt một phần cành lá?
2. Vì sao vào những ngày khô hanh, độ ẩm không khí thấp hoặc những ngày nắng nóng phải tưới nhiều nước cho cây?
Trả lời:
1. Khi di chuyển cây trồng đi nơi khác, cây sẽ tạm thời không hấp thụ được nước trong khoảng thời gian này trong khi đó quá trình thoát hơi nước ở lá vẫn sẽ diễn ra. Nếu tình trạng này cứ diễn ra thì sự cân bằng nước trong cây sẽ bị phá vỡ khiến sức sống của cây bị giảm.
=> Bởi vậy, người ta thường cắt bớt một phần cành lá để giảm thiểu sự thoát hơi nước của lá từ đó giúp cây hạn chế sự mất nước cho đến khi khả năng hấp thụ nước của rễ được phục hồi.
2. Vào những ngày khô hanh, độ ẩm không khí thấp hoặc những ngày nắng nóng cây thoát nhiều hơi nước nên ta phải tưới nhiều nước cho cây để tăng cường nước, giữ độ ẩm cho cây.