Mở đầu
Câu hỏi mở đầu SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 158): Những “nhành cây” với màu sắc rực rỡ trong hình bên là các tập đoàn san hô gồm hàng nghìn cá thể dính liền với nhau, được tạo thành nhờ hình thức sinh sản vô tính. Vậy sinh sản vô tính là gì?
Trả lời:
- Sinh sản vô tính hình thức sinh sản mà cơ thể con được tạo thành từ một phần cơ thể mẹ, không có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái.
I. Sinh sản là gì?
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 158): Quan sát hình 39.1 kết hợp kiến thức đã biết, hãy nêu khái niệm sinh sản và lấy ví dụ
Trả lời:
- Sinh sản là quá trình tạo ra những cá thể mới, đảm bảo sự phát triển liên tục của loài
VD: Gà đẻ trứng, Lợn đẻ con, tre sinh sản bằng rễ ra măng non
II. Sinh sản vô tính
1. Khái niệm
Câu hỏi 1 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 159): Quan sát hình 39.2 và 39.3, 39.4 kết hợp đọc thông tin trong mục II, đánh dấu X vào ô phù hợp theo mẫu bảng 39.1
Trả lời:
|
|
Con sinh ra có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái |
Con sinh ra từ một phần cơ thể mẹ |
Con có các đặc điểm giống hệt mẹ |
Con có những đặc điểm khác mẹ |
|
Sinh sản ở trùng roi |
|
x |
x |
|
|
Sinh sản ở cây gừng |
|
x |
x |
|
|
Sinh sản ở thủy tức |
|
x |
x |
Câu hỏi 2 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 159): Dựa vào kết quả ở câu 1, em hãy nêu các đặc điểm của sinh sản vô tính.
Trả lời:
- Đặc điểm của sinh sản vô tính:
+ Không cần sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái.
+ Con được sinh ra bằng cách: phân đôi hoặc mọc chồi.
+ Con sinh ra có đặc điểm giống nhau (trùng roi).
+ Con sinh ra có những đặc điểm khác mẹ (chồi mọc ra từ củ gừng).
+ Con tách mẹ ra vẫn sống được.
2. Các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 159): Hãy kể tên một số loài cây khác có khả năng sinh sản bằng rễ, thân, lá mà em biết. Vì sao người ta gọi hình thức sinh sản từ rễ, thân, lá là sinh sản sinh dưỡng?
Trả lời:
- Một số loài cây khác có khả năng sinh sản bằng rễ, thân, lá: cây khoai tây, hành lá, gừng, tỏi, cây sống đời, cây thuốc bỏng,...
- Do rễ, thân, là những cơ quan sinh dưỡng của cây. Nên khả năng tạo thành cây mới từ một phần cơ quan sinh dưỡng của cây được gọi là sinh sản sinh dưỡng tự nhiên.
3. Các hình thức sinh sản vô tính ở động vật
Hoạt động SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 160): Đọc thông tin ở mục 3 và hoàn thành bảng theo mẫu Bảng 39.2.
Trả lời:
4. Vai trò và ứng dụng của sinh sản vô tính
Hoạt động 1 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 161): Em hãy tìm hiểu trên sách, báo, internet hoặc từ người thân về những hạn chế của hình thức sinh sản vô tính ở động vật.
Trả lời:
- Không phủ nhận vai trò của sinh sản vô tính như: tạo giống cây sạch bệnh, nhân nhanh giống quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng hay bị thoái hóa; nhân nhanh giống cây trồng, giúp hạ thấp thành, nâng cao hiệu quả kinh tế.
- Những hạn chế mà sinh sản vô tính ở sinh vật là: Đời con không đa dạng di truyền, đời con thống nhất về mặt di truyền; nên thích ứng kém trước điều kiện môi trường thay đổi, có thể dẫn đến hàng loạt cá thể bị chết, thậm chí toàn bộ quần thể bị tiêu diệt.
Hoạt động 2 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 163): Đọc thông tin ở mục 4 và hoàn thành bảng theo mẫu bảng 39.3
Trả lời:
|
Phương pháp nhân giống |
Áp dụng với các cây |
Ưu điểm |
|
Giâm cành |
Cây hoa như cây sắn mia, các cây hoa (hoa hồng, cúc,...) các cây ăn quả (dâu tằm, chanh,...) |
Giữ được đặc tính cây mẹ Ra hoa, quả sớm Hệ số nhân giống cao |
|
Chiết cành |
Các cây ăn quả lâu năm như hồng xiêm, cam |
Giữa được đặc tính của cây mẹ Rút ngắn thời gian sinh trưởng của cây con, nhanh cho thu hoạch
|
|
Ghép |
Ghép các cây khác nhau nhưng cùng loài ( cam với bưởi, chanh với bưởi, hoa quỳnh với thanh long) |
Kết hợp được những ưu điểm của cành/mắt ghép và gốc ghép theo mong muốn của con người |
|
Nuôi cấy tế bào, mô |
Các loại hoa, cây thuốc, cây gỗ quý hiếm như phong lan, sâm ngọc linh, trầm hương,... |
Tao ra số lượng lớn các cây con đồng đều, sạch bệnh, giữ được đặc tính tốt của cây và hiệu quả kinh tế cao |
Hoạt động 3 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 163): Tại sao cành được sử dụng để giâm cành phải có đủ mắt, chồi?
Trả lời:
- Chúng ta chọn cành có đủ mắt, chồi khi giâm cành giúp cho sự sinh trưởng và phát triển được thuận lợi. Ở đình mắt, chồi có mô phân sinh đỉnh giúp cho mắt chồi dài ra để tạo cành, lá, từ đó cây có thể dễ dàng bắt nhịp với đời sống sinh học.
Hoạt động 4 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Bài 39 (trang 163): Để khôi phục các loài thực vật quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng, phương pháp nhân giống nào được sử dụng có hiệu quả nhất? Vì sao?
Trả lời:
- Để khôi phục các loài thực vật quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng, phương pháp nhân giống được sử dụng hiệu quả nhất là nuôi cấy tế bào, mô.
- Giải thích: Dùng phương pháp nhân giống vô tính trong trường hợp này vì những cây này rất khó để nhân giống bằng các phương pháp thông thường khác đồng thời phương pháp nhân giống vô tính cũng là phương pháp nhân giống tiết kiệm giống gốc nhất (chỉ cần một phần nhỏ của củ, lá, ngọn, bao phấn,… là có thể tạo ra rất nhiều cây con).