Đọc văn bản
CÂY SỒI MÙA ĐÔNG
Iu-ri Na-ghi-bin (Yuri Nagibin)
Lược phần đầu: Trong tiết học về danh từ của cô An-na Va-xi-li-ep-na (Anna Vasilyevna), học sinh tìm được rất nhiều ví dụ đúng, riêng cậu bé Xa-vu-skin (Savushkin) hay đi học muộn (dù nhà không quá xa trường) chọn từ “cây sồi mùa đông”, mặc dù đã được nhắc “cây sồi” mới là danh từ nhưng em vẫn lặp đi lặp lại câu này. Cô giáo cho rằng Xa-vu-skin đã nói dối li do thường đi học muộn. Vì thế, cô quyết định theo Xa-vu-skin về nhà gặp mẹ em để tìm hiểu nguyên nhân. Cậu bé dẫn cô đi “con đường tắt” qua một cánh rừng.... Nhờ đó, cô hiểu đúng về “cây sồi mùa đông” của Xa-vu-skin và li do khiến em thường đi học muộn.
[…]
Con đường mòn chạy vòng qua bụi phi tử và rừng lập tức tản ra: giữa một bãi trống, một cây sồi khổng lồ mặc bộ y phục trắng tinh, lấp lánh, nom uy nghi như một nhà thờ lớn. Dường như cây cối kính cẩn dạt ra nhường chỗ cho bậc đàn anh bộc lộ hết sức vóc tráng sĩ của mình. Những cành cây phía dưới xoè rộng thành một mái lều bên trên bãi trống. Tuyết lấp đầy những nếp nhăn hoắm sâu trong vỏ cây và cái thân cây tầm ba người ôm được gộp bằng những sợi chì bạc. Lá khô héo qua mùa thu hầu như chưa rụng, cây sồi vẫn xum xuê cho đến tận ngọn, mỗi phiến lá đều mang tấm vỏ bao bằng tuyết.
- Nó đây này, cây sồi mùa đông!
An-na Va-xi-li-ep-na rụt rè bước một bước về phía cây sồi và người canh rừng hùng vĩ, độ lượng khẽ khua động một cành cây đón chào cô.
Không hề biết những gì đang diễn ra trong tâm hồn cô giáo, Xa-vu-skin loay hoay dưới gốc cây sồi, cư xử một cách tự nhiên với người quen cũ của mình.
- Cô An-na Va-xi-li-ep-na, cô nhìn xem này!
Nó gắng sức vần một tảng tuyết bên dưới bết những đất cùng với đám cỏ mục nát vẫn còn sót lại. Ở đây, trong một cái hố, có một cục tròn bọc trong những tấm lá đã mủn nát mỏng dính như mạng nhện. Qua lớp lá thòi ra những đầu kim nhọn hoắt. An-na Va-xi-li-ep-na đoán ra đấy là con nhím.
– Nó tự ủ ấm mới khéo chứ! – Xa-vu-skin ân cần đắp cho con nhím tấm chăn mộc mạc của nó. Rồi thằng bé bới tuyết cạnh một khúc rễ khác. Trước mắt là một cái hang nhỏ xíu, trên vòm có những trụ băng rủ xuống như tua viền. Trong hang, một con nhái màu nâu nom như bằng bìa cứng ngồi chồm hổm, làn da căng dính xương bóng như đánh vec-ni'(vecni), Xa-vu-skin sờ vào con nhái, nó không động đậy.
– Vờ vĩnh! – Xa-vu-skin bật cười – Làm như đã chết rồi. Thế mà nắng ấm lên là nó nhảy ngay đi cho mà xem, ôi chao, cứ là như choi choi ấy! Thằng bé tiếp tục đưa An-na Va-xi-li-ep-na đi thăm cái thế giới bé nhỏ của mình. Dưới gốc sồi còn nhiều khách trọ khác: bọ dừa, thằn lằn, rệp cây. Một số ẩn kín dưới các nhánh rễ, số khác rúc vào những kẽ vỏ cây. Con nào cũng gầy nhom, dường như bên trong rỗng tuếch, chúng ngủ vùi cho qua mùa đông. Cái cây cường tráng, tràn trề nhựa sống tích tụ quanh nó nhiều sinh lực ấm áp đến nỗi loài thú đáng thương không thể tìm đâu ra căn nhà tốt hơn. Lòng rộn ràng vui thích, An-na Va-xi-li-ep-na mải mê quan sát đời sống bí mật của rừng, trước nay cô chưa từng biết đến cuộc sống như thế,bỗng nhiên cô chợt nghe thấy tiếng kêu lo lắng của Xa-vu-skin:
– Chết thôi, cô sẽ không gặp được mẹ em nữa rồi!
An-na Va-xi-li-ep-na vội đưa đồng hồ lên sát tận mắt. Ba giờ mười lăm. Cô có cảm giác như mình bị sa bẫy. Và trong thâm tâm, thầm xin cây sồi tha thứ cho cái mưu mẹo nhỏ hợp tình người của mình, cô nói:
– Thế đấy, Xa-vu-skin ạ, điều đó chỉ có nghĩa rằng con đường tắt vẫn chưa phải là con đường đúng nhất. Em sẽ phải đi học bằng đường nhựa thôi.
Xa-vu-skin không đáp lại gì hết, chỉ cúi đầu xuống.
“Trời ơi — An-na Va-xi-li-ep-na nghĩ, không khỏi cảm thấy đau đớn trong lòng – Có cách nào thú nhận sự bất lực của mình rõ rệt hơn thế không?”. Cô nhớ đến bài giảng hôm nay và tất cả những bài giảng khác của mình; cô đã giảng một cách nghèo nàn, khô khan, lạnh nhạt làm sao về từ ngữ và tiếng nói, cái mà thiếu nó thì con người trở nên câm lặng trước thế giới, bất lực trong tình cảm, về tiếng mẹ đẻ, cái tiếng nói cũng tươi mát, mĩ lệ và giàu có như cuộc sống phong phú và tươi đẹp. Ấy vậy mà cô vẫn tự coi mình là một cô giáo dạy giỏi đấy! Có lẽ cô chưa tiến nổi một bước trên con đường mà một đời người chưa đủ để đi cho hết. Vả chăng, con đường ấy ở đâu kia chứ? Tìm ra nó cũng gay go và không dễ gì hơn tìm chiếc chìa khoá mở hộp đựng vật báu của Ka-sây’ (Kasey). Nhưng qua niềm vui sướng của các em học sinh khi các em reo lên: “máy kéo... giếng... chuồng chim”, niềm vui sướng mà cô không hiểu nổi, cô đã thấy lờ mờ ló ra cái cột mốc đầu tiên.
– Xa-vu-skin ạ, cám ơn em đã đưa cô đi dạo chơi. Tất nhiên là em vẫn có thể cứ đi con đường này.
– Em cám ơn cô, cô An-na Va-xi-li-ep-na!...
Xa-vu-skin đỏ mặt, em rất muốn nói với cô giáo rằng em sẽ không bao giờ đi học muộn nữa, nhưng em sợ rằng em không làm được như lời. Em dựng cao cổ áo blu-dông (bloison)', ấn xụp cái mũ có tai xuống.
– Em đưa cô đi.
– Không cần, Xa-vu-skin a, cô về một mình cũng được.
Thằng bé nhìn cô giáo với vẻ ngờ vực, rồi nhặt dưới đất lên một cái gậy, bẻ gập cái đầu cong của nó và đưa cho cô giáo.
– Nếu cô gặp con thú có sừng, cô cứ quật vào lưng nó một cái, nó sẽ bỏ chạy ngay.
Hay cô chỉ cần giơ gậy lên doạ cũng đủ làm nó sợ rồi! Kẻo không nó giận và sẽ bỏ rừng đi biệt mất.
– Được Xa-vu-skin ạ, cô sẽ không đánh nó đâu!
Đi được một quãng, An-na Va-xi-li-ep-na ngoảnh lại nhìn cây sồi lần cuối, cái cây màu trắng hồng trong ánh hoàng hôn và cô thấy một dáng hình nhỏ nhắn màu tối thẫm dưới gốc cây. Xa-vu-skin chưa đi, em vẫn đứng đằng xa bảo vệ cô giáo của mình. Và An-na Va-xi-li-ep-na bỗng hiểu rằng cái kì diệu nhất trong khu rừng này không phải là cây sồi mùa đông, mà là con người nhỏ bé đi đôi ủng da đã doãng ra kia, mặc bộ quần áo đơn sơ chữa lại của người lớn, con trai của người lính đã hi sinh vì Tổ quốc và của “người hộ lí của nhà tắm hương sen”, chú bé công dân tuyệt diệu và bí ẩn của tương lai. Cô giơ tay vẫy em và thong thả đi tiếp con đường ngoằn ngoèo.
Hướng dẫn đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 8 CTST – Soạn bài Cây sồi mùa đông (trang 36): Xác định đề tài và nêu nội dung bao quát của văn bản.
Trả lời:
– Đề tài: Bức tranh thiên nhiên sinh động và tình yêu đối với thiên nhiên
– Nội dung bao quát của văn bản:
+ Tác phẩm “Cây sồi mùa đông” kể về cô giáo An-na Va-xi-li-ep-na và học trò Va-xu-skin. Cậu bé luôn đi học muộn và trả lời sai, khiến cô giáo nghi ngờ về khả năng học của cậu. Cô giáo quyết định gặp mẹ của cậu để tìm hiểu về tình trạng này.
Trên đường về nhà Va-xu-skin, cô giáo phát hiện rằng cậu phải đi qua khu rừng mùa đông để đến trường, nơi có một cây sồi rất hùng vĩ và một hệ sinh thái nhỏ nằm dưới tán cây. Sau khi khám phá khu rừng với cậu học trò, cô giáo đã hiểu lý do vì sao cậu bé thường xuyên đi học muộn và có cái nhìn thiện cảm hơn về cậu. Qua hình ảnh cây sồi và ngọn gió. Truyện đã ca ngợi sức mạnh sức mạnh của lòng dũng cảm, bản lĩnh, ý chí và niềm tin trong cuộc sống. Thông qua câu chuyện, tác giả muốn thể hiện với người đọc ý nghĩa về tinh thần nghị lực và bản lĩnh vững vàng giúp con người vượt qua khó khăn trong cuộc sống.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 8 CTST – Soạn bài Cây sồi mùa đông (trang 36): Nêu một số chi tiết tiêu biểu thể hiện tình cảm mà cậu bé Xa-vu-skin đã dành cho cây sồi và loài vật trong khu rừng. Điều này góp phần thể hiện nét tính cách gì của nhân vật?
Trả lời:
– Một số chi tiết tiêu biểu thể hiện tình cảm mà cậu bé Xa-vu-skin đã dành cho cây sồi và loài vật trong khu rừng:
+ Cách giới thiệu về cây sồi hết sức yêu thương, tự nhiên như một người quen cũ: “Nó đây này, cây sồi mùa đông”.
+ Cố gắng vần một mảng tuyết để tìm con nhím sống dưới một cái hố, ân cần đắp cho nhím tấm chăn trò chuyện với nó, khen ngợi nó rất dịu dàng: “Nó tự ủ ấm mới khéo chứ!”.
+ Hành động bới tuyết, đưa cô giáo đi thăm hỏi thế giới bé nhỏ sống dưới gốc cây sồi mùa đông: con nhái, bọ dừa, thằn lằn, rệp cây.
+ Lời dặn cô An-na Va-xi-li-ép-na khi gặp các con thú có sừng trên đường về: cô chỉ cần giơ gậy làm nó sợ thôi, không nên đánh nó, nó sẽ “giận và bỏ rừng đi biệt mất”.
– Các chi tiết trên góp phần thể hiện nét tính cách của chú bé:
+ Tâm hồn trong sáng, đẹp đẽ, hài hoà với thiên nhiên kì diệu.
+ Tấm lòng nhân hậu, yêu thương từ những động vật, thiên nhiên.
+ Tinh tế, biết cách lo lắng, quan tâm, dịu dàng, chu đáo.
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 8 CTST – Soạn bài Cây sồi mùa đông (trang 37): Vì sao ở phần cuối truyện, cô An-na Va-xi-li-ép-na bỗng hiểu rằng cái kì diệu nhất trong khu rừng này không phải là cây sồi mùa đông” và gọi Xa-vu-skin là “chú bé công dân tuyệt diệu và bí ẩn của tương lai”
Trả lời:
– Ở phần cuối truyện, cô An-na Va-xi-li-ep-na “bỗng hiểu rằng cái kì diệu nhất trong khu rừng này không phải là cây sồi mùa đông” và gọi Xa- vu-skin là “chú bé công dân tuyệt diệu và bí ẩn của tương lai”: Bởi vì những điều kì diệu trong khu vườn thực chất không phải cây sồi giữa mùa đông mà đều được tạo ra bởi cậu bé.
– Từ cậu bé, cô giáo phải thốt lên điều tuyệt vời. Tâm hồn chủ bé chứa đựng một tình yêu rộng lớn, thuần khiết, nâng niu sự sống của muôn loài. Tất cả những điều này đều được chú bé tạo lên không chỉ bây giờ mà cả trong tương lai sẽ đều là những con số bí ẩn, những điều có giá trị khiến mọi người không khỏi bất ngờ.
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 8 CTST – Soạn bài Cây sồi mùa đông (trang 37): Thông điệp mà nhà văn muốn gửi đến người đọc qua câu chuyện này là gì?
Trả lời:
- Qua câu chuyện Cây sồi mùa đông, tác giả đã cho chúng ta thấy được tính nhân văn thông qua từng chi tiết cụ thể. Những chi tiết ấy như làm cho cả tác phẩm sáng bừng lên trong lòng người đọc và từ đó họ cũng rút ra được những bài học ý nghĩa cho bản thân mình.
- Câu chuyện về cậu bé Xa-vu-skin đã cho chúng ta hiểu ra rằng những kiến thức mà chúng ta có không bao giờ là đủ. Mỗi người chúng ta gặp trong đời đều sẽ có ít nhất một thứ mà chúng ta có thể học tập từ họ. Chúng ta cần phải học hỏi từ họ thêm từ nhiều khía cạnh khác trong cuộc sống.
- Đối với những người có nhiệm vụ “trồng người” thì cần phải linh hoạt hơn trong việc giảng dạy và luôn thấu hiểu được tâm hồn của các bạn học trò để từ đó mà bồi dưỡng, hun đúc các em một cách tốt nhất. Đặc biệt, cần lắng nghe, nuôi dưỡng tình yêu thiên nhiên cho trẻ từ khi chúng rất nhỏ. Luôn luôn thay đổi cách học và cách dạy, gắn liền với thực tiễn, trải nghiệm.