Khởi động: Làm thế nào để tính được tổng diện tích các mặt và thể tích của khối gỗ ở hình bên?
Lời giải:
Khối gỗ trên được tạo thành từ khối gỗ có dạng hình hộp chữ nhật có chiều dài 20 cm, chiều rộng 12 cm và chiều cao 10 cm.
Sau đó, cắt bỏ một phần khối gỗ: phần cắt bỏ có dạng hình lập phương có cạnh là 8 cm. Ta được khối gỗ như hình sau:
Do đó, diện tích các mặt của khối gỗ sau khi cắt sẽ bằng diện tích các mặt của khối gỗ hình hộp chữ nhật ban đầu.
Thể tích của khối gỗ sau khi cắt được tính bằng thể tích khối gỗ ban đầu (có dạng hình hộp chữ nhật) trừ khi thể tích khối gỗ đã bị cắt (có dạng hình lập phương).
2. Một số bài toán thực tế
Thực hành: Một khối bê tông, được đặt trên mặt đất, có kích thước như Hình 3.
a) Người ta muốn sơn tất cả các mặt của khối bê tông trừ mặt tiếp giáp với mặt đất. Hỏi chi phí để sơn là bao nhiêu? Biết rằng để sơn mỗi mét vuông tốn 25 nghìn đồng.
b) Tính thể tích của khối bê tông.
Lời giải:
a)
Hình hộp phía dưới có kích thước đáy là: 5 + 5 = 10 m và 6 + 4 = 10 m.
Tổng diện tích xung quanh của 2 hình hộp chữ nhật là: 2. (4+5).5 + 2. (10+10).3 = 210 (m2)
Diện tích của phần muốn sơn là: 210 + 5.4 + (10.10 – 5.4) = 310 (m2)
Số tiền cần là: 310 . 25 = 7 750 (nghìn đồng) = 7 750 000 đồng
b) Thể tích của khối bê tông là: 4.5.5 + 10.10.3 = 400 (m3)
Vận dụng: Để tính thể tích một hòn đá, bạn Na đã thực hiện như sau:
- Bạn ấy đổ nước vào cái bể kính hình hộp chữ nhật có hai cạnh đáy là 50 cm, 20 cm, mực nước đo được là 20 cm (Hình 4a).
- Sau đó bạn ấy đặt hòn đá vào bể thì thấy nước ngập hòn đá và mực nước đo được là 25 cm (Hình 4b).
Em hãy giúp bạn Na tính thể tích của hòn đá.
Lời giải:
Thể tích của hòn đá là: 50.20.25 – 50.20.20 = 5 000 (cm3) = 5 lít
Vậy thể tích của hòn đá là 5 lít.
Bài tập
Bài tập 1: Hùng làm một con xúc xắc hình lập phương có kích thước như Hình 5a từ tấm bìa có hình dạng như Hình 5b. Em hãy tính diện tích tấm bìa và thể tích con xúc xắc.
Lời giải:
Diện tích tấm bìa là diện tích các mặt của hình lập phương.
Diện tích các mặt của con xúc xắc hình lập phương là: 6 . 52 = 150 (cm2).
Thể tích con xúc xắc hình lập phương là: 52 = 125 (cm3).
Vậy diện tích tấm bìa là 150 cm2 và thể tích con xúc xắc là 125 cm3.
Bài tập 2: Hãy vẽ và gấp tấm bìa như Hình 6a thành một hình hộp chữ nhật như Hình 6b. Tính tổng diện tích các mặt và thể tích của hình hộp.
Lời giải:
Tổng diện tích các mặt hình hộp là: 2.4.3+ 2.4.2 + 2.2.3 = 52 (cm2)
Thể tích của hình hộp chữ nhật là: 2.4.3 = 24 (cm3)
Bài tập 3: Một chiếc bánh kem có dạng hình hộp chữ nhật với chiều dài 30 cm, chiều rộng 20 cm và chiều cao 15 cm. Người ta cắt đi một miếng bánh có dạng hình lập phương cạnh 5 cm. Tính thể tích phần còn lại của chiếc bánh kem.
Lời giải:
Thể tích chiếc bánh kem là: 30.20.15 = 9000 (cm3)
Thể tích phần bánh cắt đi là: 53 =125 (cm3)
Thể tích phần còn lại của chiếc bánh kem là: 9000 – 125 = 8 875 (cm3)