Mở đầu: Sự thay đổi dân số Việt Nam theo thời gian từ năm 1979 đến 2019, được biểu diễn bằng biểu đồ đoạn thẳng như Hình 5.21.
Qua biểu đồ đoạn thẳng, ta có thể thu nhận được những thông tin gì? Cách vẽ biểu đồ đó như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu loại biểu đồ này!
Lời giải:
Qua biểu đồ đoạn thẳng ta có thể xác định được dân số của Việt Nam theo từng năm như sau:
Năm 1979: Dân số Việt Nam là 54,7 triệu người.
Năm 1989: Dân số Việt Nam là 64,4 triệu người.
Năm 1999: Dân số Việt Nam là 76,3 triệu người.
Năm 2009: Dân số Việt Nam là 85,8 triệu người.
Năm 2019: Dân số Việt Nam là 96,2 triệu người.
Cách vẽ biểu đồ:
Bước 1: Vẽ trục ngang biểu diễn năm.
Bước 2: Vẽ trục đứng biểu diễn số dân.
Bước 3: Mỗi điểm biểu diễn số dân tại các năm 1979, 1989, 1999, 2009, 2019. Hai điểm liên tiếp được nối với nhau bằng một đoạn thẳng.
1. Giới thiệu về biểu đồ đoạn thẳng
Luyện tập 1: Biểu đồ Hình 5.23 cho biết thứ hạng của bóng đá nam Việt Nam trên bảng xếp hạng của Liên đoàn Bóng đá thế giới (FIFA) trong các năm từ 2016 đến 2020.
a) Xác định tên biểu đồ, các trục, đơn vị trên các trục.
b) Em hãy cho biết mỗi điểm trên biểu đồ biểu diễn thông tin gì.
Lời giải:
a)
Tên biểu đồ: Thứ hạng của bóng đá nam Việt Nam.
Trục đứng biểu diễn thứ hạng, trục ngang biểu diễn thời gian (năm).
b) Mỗi điểm trên biểu đồ biểu diễn thứ hạng của bóng đá nam Việt Nam tại năm tương ứng.
2. Đọc và phân tích dữ liệu trong biểu đồ đoạn thẳng
Hoạt động 1: Quan sát biểu đồ (H.5.21).
Em hãy thống kê số dân của Việt Nam từ năm 1979 đến năm 2019 bằng cách hoàn thành bảng sau:
Lời giải:
Dựa vào biểu đồ ta điền được bảng như sau:
Hoạt động 2: Quan sát biểu đồ (H.5.21). Số dân của Việt Nam tăng hay giảm qua các năm từ 1979 đến 2019?
Lời giải:
- Số dân của Việt Nam tăng qua các năm từ 1979 đến 2018.
Luyện tập 2: Biểu đồ Hình 5.25 cho biết số lượt khách quốc tế đến Việt Nam trong những năm gần đây.
a) Năm 2018 có bao nhiêu lượt khách quốc tế đến Việt Nam?
b) Từ năm 2015 đến năm 2019, số lượt khách quốc tế đến Việt Nam có xu hướng tăng hay giảm?
c) Em có biết vì sao số lượt khách quốc tế đến Việt Nam trong năm 2020 tại giảm mạnh không?
Lời giải:
a. Năm 2018 có 15,5 triệu lượt lượt khách quốc tế đến Việt Nam.
b. Từ năm 2015 đến năm 2019, số lượt khách quốc tế đến Việt Nam có xu hướng tăng.
c. Số lượt khách quốc tế đến Việt Nam trong năm 2020 giảm mạnh vì dịch Covid 19.
Luyện tập 3: Biểu đồ Hình 5.27 cho biết tỉ lệ học sinh biết bơi của hai tỉnh A, B trong các năm từ 2016 đến 2020.
Em có nhận xét gì về tỉ lệ học sinh biết bơi của hai tỉnh A và B từ năm 2016 đến 2020?
Trong giai đoạn này, tỉnh nào có tỉ lệ học sinh biết bơi tăng nhanh hơn?
Lời giải:
- Tỉ lệ học sinh biết bơi của hai tỉnh A và B từ năm 2016 đến 2020 đều tăng.
- Trong giai đoạn này, tỉnh A có tỉ lệ học sinh biết bơi tăng nhanh hơn vì độ dốc của biểu đồ đoạn thẳng của tỉnh A là lớn hơn.
3. Vẽ biểu đồ đoạn thẳng
Luyện tập 4: Bảng thống kê sau đây cho biết thành tích của một vận động viên chạy cự li 1500m trong thời gian luyện tập từ tuần 1 đến tuần 7.
Hãy vẽ biểu đồ đoạn thẳng biểu diễn bảng số liệu trên.
Lời giải:
Bước 1. Vẽ trục ngang biểu diễn tuần, trục đứng biểu diễn thành tích.
Do thành tích lớn nhất là 8, thấp nhất là 6 và có thành tích 6,5 nên ở trục đứng ta chọn đơn vị là 0,5 và giá trị lớn nhất là 9.
Bước 2. Với mỗi tuần trên trục ngang, thành tích của vận động viên tại tuần đó được biểu diễn bởi một điểm.
Bước 3. Nối các điểm liên tiếp với nhau bằng các đoạn thẳng.
Bước 4. Ghi chú thích cho các trục, điền giá trị tại các điểm (nếu cần) và đặt tên cho biểu đồ để hoàn thiện biểu đồ.
Thử thách nhỏ: Cho hai biểu đồ biểu diễn tuổi thọ trung bình của người Việt Nam qua các năm (H.5.31).
Theo em, để thấy rõ hơn tuổi thọ trung bình của người Việt Nam ngày càng tăng, ta nên dùng biểu đồ nào?
Lời giải:
- Để thấy rõ hơn tuổi thọ trung bình của người Việt Nam ngày càng tăng, ta nên dùng biểu đồ D vì nó thấy rõ độ dốc của biểu đồ hơn.
Bài tập
Bài 5.10: Biểu đồ Hình 5.32 cho biết kỉ lục thế giới về thời gian chạy cự li 100m trong các năm từ 1912 đến 2009.
a) Kỷ lục thế giới về chạy cự li 100m đạt được ở năm 1991 là bao nhiêu giây?
b) Từ năm 1912 đến 2009, kỉ lục thế giới về chạy cự li 100m đã giảm được bao nhiêu giây?
Lời giải:
a) Kỉ lục thế giới về chạy cự li 100 m đạt được ở năm 1991 là 9,86 giây.
b) Từ năm 1912 đến 2009, kỉ lục thế giới về chạy cự li 100 m đã giảm được: 10,6 – 9,58 = 1,02 (giây)
Bài 5.11: Biểu đồ Hình 5.33 cho biết số dân của ba châu lục gồm châu Phi, châu Mĩ và châu Âu trong một số năm.
a) Cho biết xu hướng tăng, giảm về số dân của mỗi châu lục theo thời gian.
b) Trong ba châu lục trên, châu lục nào có số dân cao nhất, thấp nhất trong các năm từ 1950 đến 1980?
c) Từ năm 1950 đến 1980, số dân của châu lục nào tăng chậm nhất?
Lời giải:
a) Số dân của cả ba châu lục châu Phi, châu Mĩ, châu Âu đều có xu hướng tăng theo thời gian từ năm 1950 đến năm 1980.
b) Châu lục có số dân cao nhất trong các năm từ 1950 đến năm 1980 là châu Âu.
Châu lục có số dân thấp nhất trong các năm từ 1950 đến năm 1980 là châu Phi.
c) Dựa vào độ dốc của đường thẳng, ta thấy số dân của châu Âu tăng chậm nhất.
Bài 5.12: Bảng sau cho biết nhiệt độ tại thủ đô Hà Nội vào một ngày mùa thu.
Vẽ biểu đồ đoạn thẳng biểu diễn bảng thống kê trên.
Lời giải:
